Joe Biden
Joseph Robinette Biden Jr. (wym. ˈʤoʊsɨf rɒbɨˈnɛt ˈbaɪdən; ur. 20 listopada 1942 w Scranton w Pensylwanii) – amerykański polityk, 47. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych w latach 2009–2017, senator ze stanu Delaware w latach 1973–2009
| ||
.jpg) Joe Biden (2013) w 2019 | ||
| Data i miejsce urodzenia | 20 listopada 1942 Scranton | |
| 47. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych | ||
| Okres | od 20 stycznia 2009 do 20 stycznia 2017 | |
| Przynależność polityczna | Partia Demokratyczna | |
| Druga dama | Jill Biden | |
| Poprzednik | Dick Cheney | |
| Następca | Mike Pence | |
| 30. Senator II klasy z Delaware | ||
| Okres | od 5 stycznia 1973 do 15 stycznia 2009 | |
| Poprzednik | J. Caleb Boggs | |
| Następca | Ted Kaufman | |
| Członek Rady Hrabstwa New Castle | ||
| Okres | od 1970 do 1972 | |
| ||
| Odznaczenia | ||
  
| ||
Urodził się 20 listopada 1942 w Scranton w Pensylwanii. Edukował się w stanie Delaware. Po zakończeniu studiów prawniczych pracował jako adwokat. Przez całą karierę polityczną był związany z Partią Demokratyczną. W latach 1970-1972 należał do Rady Hrabstwa New Castle. W 1973 został wybrany do Senatu Stanów Zjednoczonych i uzyskał reelekcję w latach 1978, 1984, 1990, 1996, 2002 i 2008. Był piątym najmłodszym senatorem w historii Stanów Zjednoczonych i najdłużej urzędującym senatorem z Delaware. W tym czasie przewodził Senackiej Komisji Relacji Zagranicznych i Senackiej Komisji ds. Sądownictwa. Dwukrotnie bezskutecznie kandydował w wyborach prezydenckich, rezygnując w trakcie prawyborów: w 1988 i w 2008. W 2008 został wybrany na wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych u boku prezydenta Baracka Obamy i uzyskał reelekcję w 2012. Pełnił ten urząd od 2009 do 2017. Po zakończeniu wiceprezydentury założył fundację charytatywną Biden Cancer Initiative, której działalność była związana ze zwalczaniem raka. W 2019 ogłosił swoją kandydaturę w prawyborach prezydenckich przed wyborami w 2020.
ŻyciorysEdytuj
Wczesne życie i edukacjaEdytuj
Urodził się 20 listopada 1942 w Scranton w Hrabstwie Lackawanna w stanie Pensylwania jako Joseph Robinette Biden Jr[1]. Był synem sprzedawcy samochodów Josepha Robinette'a Bidena Sr. i Catherine Eugenii Biden z domu Finnegan[2]. Wychowywał się razem z trójką rodzeństwa. W dzieciństwie doskwierało mu jąkanie[3].
Edukował się w stanie Delaware, najpierw w szkole podstawowej Saint Helena's Elementary School w Wilmington, a potem w prywatnej katolickiej szkole średniej Archmere Academy w Claymont. W 1965[1] ukończył studia na dwóch kierunkach – politologia i historia – na uniwersytecie University of Delaware[4], zdobywając stopień Bachelor’s degree. W 1968 ukończył uniwersytet prawniczy Syracuse University College of Law, zdobywając tytuł Juris Doctor[2].
W 1969 dołączył do izby adwokackiej Delaware State Bar Association[1], a w latach 1968-1970 pracował jako adwokat w Wilmington[2].
W latach 1970-1972 należał do Rady Hrabstwa New Castle[1], reprezentując 4. okręg wyborczy hrabstwa i Partię Demokratyczną[5].
SenatorEdytuj
WybórEdytuj
W 1972 kandydował do Senatu w stanie Delaware, rzucając wyzwanie wieloletniemu senatorowi J. Calebowi Boggsowi[3] z Partii Republikańskiej[5]. Swoją kampanią wyborczą chciał dotrzeć do osób niezainteresowanych polityką i przeciwników udziału Stanów Zjednoczonych w Wojnie wietnamskiej[3]. Biden wygrał wybory do Senatu na swoją pierwszą kadencję, zdobywając 55,41% wszystkich głosów[5]. Miał wtedy 29 lat, co czyni go piątym najmłodszym senatorem w historii Stanów Zjednoczonych. Sześciokrotnie z powodzeniem ubiegał się o reelekcję[6] i jest najdłużej urzędującym senatorem z Delaware w historii[2].
DziałalnośćEdytuj
Był członkiem Senackiej Komisji Relacji Zagranicznych i Senackiej Komisji ds. Sądownictwa[3]. Od 1987 do 1995 był przewodniczącym Senackiej Komisji ds. Sądownictwa. W latach 2001-2003 i 2007-2009 przewodniczył Senackiej Komisji Relacji Zagranicznych[2].
W 1987 wyróżnił się w czasie przesłuchania Roberta Borka, kandydata prezydenta Ronalda Reagana do Sądu Najwyższego. W tym samym roku zdecydował się kandydować na prezydenta. Wycofał się jeszcze w tym samym roku[3]. Następnie przez 7 miesięcy był nieobecny w Senacie z powodu tętniaka w mózgu[3]. W tym czasie przeszedł dwie operacje[6].
W 1990 przedstawił wczesny projekt ustawy, który do 1994 stał się projektem Violence Against Women Act. Jej celem było zwalczanie przemocy domowej i napastowania seksualnego[2]. Między innymi za sprawą starań Bidena ustawa została przegłosowana w Kongresie i podpisana przez prezydenta Billa Clintona[3]. Był też twórcą ustawy Violent Crime Control and Law Enforcement Act, kształtującej prawo związane ze policją, sądownictwem i więziennictwem[7].
W 2002 zagłosował za interwencją amerykańską w Iraku. Później nazywał tę decyzję błędem[8] i wielokrotnie krytykował amerykańskie działania militarne na terenie Iraku[2].
Wybory prezydenckie w 1988Edytuj
W 1987 ogłosił chęć udziału w wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1988 roku[3]. W trakcie prawyborów Partii Demokratycznej oskarżono go o plagiat przemówienia lidera Brytyjskiej Partii Pracy, Neila Kinnocka, co w mediach stało się głównym przedmiotem dyskusji związanym z kampanią Bidena[9]. Zarzucano mu również zmyślenie historii o przodkach pracujących w kopalni węgla[3]. Dalsza krytyka skłoniła go do zwołania konferencji prasowej, w trakcie której przyznał się do splagiatowania swojego artykułu prawniczego w trakcie studiów. Według jego relacji, źle rozumiał wówczas prawo do cytowania i podawania źródeł[10]. Biden wycofał się z kandydatury po trzech miesiącach[2], jeszcze przed pierwszymi wyborami stanowymi[3], a w czasie rozstrzygającego spotkania komitetu krajowego partii otrzymał tylko dwa głosy delegatów[11].
Wybory prezydenckie w 2008Edytuj
31 stycznia 2007[2] Biden rozpoczął kampanię wyborczą przed wyborami prezydenckimi w 2008[12]. 1 sierpnia 2007 wydano jego pamiętnik Promises to Keep: On Life and Politics[2]. Gdy w prawyborach Partii Demokratycznej w stanie Iowa zdobył mniej, niż 1% głosów, postanowił wycofać się z wyborów[3], co uczynił 3 stycznia 2008[2]. Zaimponował jednak swoją wiedzą Barackowi Obamie, który zaczął prosić go o rady w sprawach bezpieczeństwa narodowego i polityki zagranicznej. Gdy Obama wygrał prawybory, poprosił Bidena, aby kandydował u jego boku na wiceprezydenta[3].
23 sierpnia 2008 oficjalnie ogłoszono, że kandydatami Partii Demokratycznej w wyborach prezydenckich w 2008 zostali Barack Obama na prezydenta i Joe Biden na wiceprezydenta. Ich przeciwnikami byli kandydaci Partii Republikańskiej: John McCain ubiegający się o posadę prezydenta i Sarah Palin ubiegająca się o urząd wiceprezydenta[2].
4 listopada 2008 Barack Obama wygrał głosowanie powszechne i został wybrany na prezydenta, a Biden na wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych[2]. 15 grudnia obaj wygrali głosowanie w Kolegium Elektorów[13]. 15 stycznia 2009 Biden oficjalnie zrezygnował z urzędu senatora[2].
WiceprezydentEdytuj
20 stycznia 2009 został zaprzysiężony na wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych. 7 lutego wygłosił swoją pierwszą ważniejszą przemowę na konferencji bezpieczeństwa w Niemczech[2]. W dniach 20-21 października składał wizytę w Polsce. Tematem rozmów z polskimi władzami była kwestia obrony rakietowej[14].
1 września 2010 przewodził ceremonii w Iraku, która formalnie kończyła amerykańską interwencję[2].
6 listopada 2012 Obama i Biden zostali wybrani na kolejną kadencję, pokonując w wyborach prezydenckich kandydatów Partii Republikańskiej: Mitta Romneya na prezydenta i Paula Ryana na wiceprezydenta. Zostali zaprzysiężeni 20 stycznia 2013[2].
2 października 2014 w Cambridge w stanie Massachusetts zarzucił Turcji, Zjednoczonym Emiratom Arabskim i innym krajom bliskiego wschodu, że przypadkowo wzmocniły terrorystyczną organizację Państwo Islamskie, swoimi działaniami mającymi na celu wspomagać opozycję w Syrii, walczącą przeciwko prezydentowi Baszszarowi al-Assadowi. Dwa dni później w rozmowie telefonicznej przeprosił za te słowa prezydenta Turcji, Recepa Tayyipa Erdoğana[2].
21 października 2015 ogłosił, że nie zamierza ubiegać się o prezydenturę w wyborach w 2016[2].
12 stycznia 2017 prezydent Barack Obama odznaczył go Prezydenckim Medalem Wolności, co miało być dla Bidena niespodzianką[15]. 1 lutego Joe i jego żona Jill Bidenowie założyli fundację Biden Foundation, której celem było wspieranie inicjatyw politycznych i społecznych popieranych przez Bidena[2].
Po opróżnieniu urzędu Joe Biden wraz ze swoją żoną Jill Biden założyli fundację charytatywną Biden Cancer Initiative, która za cel stawiała sobie wspieranie wczesnego wykrywania raka i badań nad lekarstwem na raka. Zainspirowała ich do tego śmierć syna, Beau Bidena, który chorował na tę chorobę[8].
Kampania wyborcza roku 2020Edytuj
Media spekulowały możliwość startu Bidena w wyborach prezydenckich w 2020 jeszcze przed rozpoczęciem przez niego kampanii. Od marca 2019 sondaże, prowadzone początkowo tylko przez związaną z Demokratkami firmę sondażową Public Policy Polling, wykazywały dużą przewagę Bidena nad urzędującym prezydentem Donaldem Trumpem[16]. Od października 2019 prowadził też w sondażach prawyborczych[17]. 25 kwietnia 2019 oficjalnie ogłosił swoją kandydaturę w prawyborach prezydenckich Partii Demokratycznej w 2020[8].
W czasie kampanii zarzucał urzędującemu prezydentowi Donaldowi Trumpowi, że wprowadzone przez niego cięcia podatkowe dla najbogatszych Amerykanów i jego polityka gospodarcza zwiększają nierówności ekonomiczne w USA i zapowiedział, że jako prezydent wycofałby się z obniżek podatków dla najbogatszych wprowadzonych przez Trumpa[18].
Wyniki wyborówEdytuj
Poniżej wymienione zostały wybory powszechne, w których Joe Biden wziął czynny udział. Poprzez głównego przeciwnika rozumie się kandydata, który w danych wyborach wygrał lub zajął drugie miejsce jeśli wygrał Biden.
Kontrowersyjne wypowiedziEdytuj
Biden jest często krytykowany w USA za tendencję do wpadek językowych i gaf, czasem wykazujących brak wrażliwości rasowej[32]. Całe artykuły poświęcone jego gafom były publikowane między innymi w tygodniku Time (Top 10 Joe Biden Gaffes)[33], dziennik The Guardian ('I am a gaffe machine': a history of Joe Biden's biggest blunders)[34] i tygodnik Newsweek (Joe Biden's biggest gaffes: quotes, blunders that could hurt a 2020 presidential campaign)[35].
W 2007, w czasie swojej kampanii wyborczej przed wyborami prezydenckimi w 2008 nazywał jednego ze swoich konkurentów, Baracka Obamę, pierwszym mainstreamowym Afroamerykaninem, który jest elokwentny, bystry, czysty i dobrze wygląda. Jego słowa zostały odebrane jako przejaw braku wyczucia[12].
W 2010 gdy jak wiceprezydent wraz z prezydentem Barackiem Obamą miał konferencję prasową dotyczącą służby zdrowia, wyszeptał do prezydenta słowa będące wyrazem zachwytu, ale i zawierające wulgaryzm. Wypowiedziane przez niego zdanie było często komentowane w mediach[36].
W 2019 w czasie spotkania z przedstawicielami Asian & Latino Coalition w Des Moines, w Iowa powiedział Biedne dzieci są tak samo inteligentne, tak samo utalentowane, jak białe dzieci. Po chwili dodał jak bogate dzieci, czarne dzieci, azjatyckie dzieci, nie chodziło mi o to, ale pomyślcie, jak o tym myślimy. Po raz kolejny zarzucono mu brak wyczucia[32]. W tym samym roku jego kontrkandydatka w prawyborach prezydenckich Kamala Harris określiła jego wzmianki o pracy z senatorami opowiadającymi się za segregacją mianem bolesnych[18].
Życie prywatneEdytuj
Jako student w trakcie wczasów na Bahamach poznał Neilię Hunter, córkę właściciela małej i taniej restauracji[3]. Pobrali się 27 sierpnia 1966[2], gdy Biden był jeszcze studentem[3]. Razem mieli trójkę dzieci: Naomi Christinę, Roberta Huntera i Josepha Robinette’a „Beau” III, który wiele lat później został prokuratorem generalnym Delaware[2].
18 grudnia 1972[2], na kilka tygodni przed zaprzysiężeniem Bidena na pierwszą kadencję senacką, jego żona i dzieci mieli wypadek samochodowy, w trakcie podróży po świąteczną choinkę. Nelia i Naomi zginęły, a trzyletni Beau i dwuletni Robert Hunter trafili do szpitala. Joe Biden przyznał, że rozważał wówczas popełnienie samobójstwa. W wychowywaniu dzieci pomagała mu od tej pory siostra Valerie, która wprowadziła się do niego na cztery lata[3] Joe Biden został zaprzysiężony na senatora 5 stycznia 1973, przy łóżku szpitalnym Beau[2]. Nigdy nie przeprowadził się do Waszyngtonu jako senator. Dojeżdżał do Kongresu Stanów Zjednoczonych z Delaware pociągiem[12].
Dwa i pół roku po śmierci Neili, brat Joe Bidena umówił go na randkę w ciemno z Jill Jacobs, modelką i studentką ostatniego roku na wydziale języka angielskiego na uniwersytecie University of Delaware. Jacobs i Joe Biden pobrali się 17 czerwca 1977[2]. Ich córka Ashley została pracownikiem socjalnym. Gdy Joe Biden został wiceprezydentem, Jill Biden była pierwszą drugą damą Stanów Zjednoczonych w historii, która pracowała zawodowo. Uczyła w tym czasie języka angielskiego na Northern Virginia Community College[3].
30 maja 2015 syn Joe Bidena, Beau Biden, umarł w wieku 46 lat na raka mózgu[2].
Jest katolikiem[37].
OdznaczeniaEdytuj
- Order Zwycięstwa Świętego Jerzego (Gruzja)[38]
- Order Krzyża Ziemi Maryjnej (Estonia) – 5 lutego 2004[39]
- Prezydencki Medal Wolności (USA) – 12 stycznia 2017[15]
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c d BIDEN, Joseph Robinette Jr. (Joe) – Biographical Information, Kongres Stanów Zjednoczonych [dostęp 2019-09-16] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Joe Biden Fast Facts, CNN, 3 lipca 2019 [dostęp 2019-09-18] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Evan Osnos, The Biden Agenda, The New Yorker, 28 lipca 2014 [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ JOE BIDEN AT UD, THROUGH THE YEARS, University of Delaware [dostęp 2019-09-16], Cytat: Joe Biden lived in Harter Hall, double-majored in political science and history and served as class president his freshman year. (ang.).
- ↑ a b c d State of Delaware – Official Results of General Election 1970, 1970, s. 9 [dostęp 2019-09-16] (ang.).
- ↑ a b Josh Sanburn, Top 10 American Political Prodigies, „The Time”, 14 października 2010, ISSN 0040-781X [dostęp 2019-09-18] (ang.).
- ↑ Nicholas Fandos, Joe Biden’s Role in ’90s Crime Law Could Haunt Any Presidential Bid, 21 sierpnia 2015 [dostęp 2019-09-18] (ang.).
- ↑ a b c Kendall Karson, Joe Biden: Everything you need to know about the 2020 presidential candidate, ABC News, 12 września 2019 [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ Joe Biden plagiarised Neil Kinnock speech, The Daily Telegraph, 23 sierpnia 2008, ISSN 0307-1235 [dostęp 2019-09-18] (ang.).
- ↑ E.J. Dionne jr., Biden Admits Plagiarism in School But Says It Was Not 'Malevolent', The New York Times, 18 września 1987 [dostęp 2019-09-18] (ang.).
- ↑ a b US President – D Convention Race – Jul 18, 1988, Our Campaigns [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ a b c Jennifer Ludden, Joe Biden: From Stutter To Power, National Public Radio, 23 sierpnia 2008 [dostęp 2019-09-19] (ang.).
- ↑ Alan Silverleib, Presidential electors meet to cast votes, CNN, 15 grudnia 2008 [dostęp 2019-09-18] (ang.).
- ↑ Wiceprezydent USA w Polsce (pol.). Wprost, 2009-10-21. [dostęp 2016-10-28].
- ↑ a b Jordyn Phelps, Meridith McGraw, VP Biden Awarded Presidential Medal of Freedom, ABC News, 12 stycznia 2017 [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ Election 2020 – General Election: Trump vs. Biden, RealClearPolitics [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ 2020 Democratic Presidential Nomination, RealClearPolitics [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ a b Joe Biden zapowiada likwidację cięć podatkowych Trumpa, Rzeczpospolita, 28 czerwca 2019 [dostęp 2019-09-21] (pol.).
- ↑ Benjamin J. Guthrie, W. Pat Jennings, Statistics of the presidential and congressional election of November 7, 1972, U.S. Goverment Printing Office, 15 marca 1973, s. 9 [dostęp 2019-09-16] (ang.).
- ↑ Benjamin J. Guthrie, Edmund L. Henshaw jr., Statistics of the presidential and congressional election of November 7, 1978, U.S. Goverment Printing Office, 1 kwietnia 1979, s. 8 [dostęp 2019-09-16] (ang.).
- ↑ Thomas E. Ladd, Benjamin J. Guthrie, Statistics of the presidential and congressional election of November 6, 1990, U.S. Goverment Printing Office, 1 maja 1985, s. 11 [dostęp 2019-09-16] (ang.).
- ↑ US President – D Convention Race – Jul 16, 1984, Our Campaigns [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ Dallas L. Dendy jr., Donnald K. Anderson, Statistics of the presidential and congressional election of November 6, 1990, U.S. Goverment Printing Office, 29 kwietnia 1991, s. 8 [dostęp 2019-09-16] (ang.).
- ↑ 96 PRESIDENTIAL and CONGRESSIONAL ELECTION STATISTICS, clerk.house.gov [dostęp 2019-09-16].
- ↑ 2002 ELECTION STATISTICS, clerk.house.gov [dostęp 2019-09-16].
- ↑ US President – D Primaries Race – Jan 03, 2008, Our Campaigns [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ US Vice President – D Selection Race – Aug 22, 2008, Our Campaigns [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ DE US Senate Race – Nov 04, 2008, Our Campaigns [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ US Vice President Race – Nov 04, 2008, Our Campaigns [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ US Vice President – D Selection Race – Sep 06, 2012, Our Campaigns [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ US Vice President Race – Nov 06, 2012, Our Campaigns [dostęp 2019-09-17] (ang.).
- ↑ a b Gafa Bidena. „Biedne dzieci tak samo inteligentne, jak białe”, Rzeczpospolita, 9 sierpnia 2019 [dostęp 2019-09-21] (pol.).
- ↑ Top 10 Joe Biden Gaffes, Time [dostęp 2019-09-21] (ang.).
- ↑
Luke O’Neil, 'I am a gaffe machine': a history of Joe Biden's biggest blunders, „The Guardian”, 25 kwietnia 2019, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-09-21] (ang.).
- ↑ Shane Croucher, Joe Biden's biggest gaffes: Quotes and blunders that could hurt a 2020 campaign, Newsweek, 9 lutego 2019 [dostęp 2019-09-21] (ang.).
- ↑ Richard Adams, Joe Biden: 'This is a big fucking deal' | Richard Adams, „The Guardian”, 23 marca 2010, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-09-21] (ang.).
- ↑ Joe Perticone, Joseph Zeballos-Roig, Joe Biden is running for president in 2020. Here's everything we know about the candidate and how he stacks up against the competition., Business Insider, 13 września 2019 (ang.).
- ↑ Josh Rogin, Saakashvili honors Lieberman for bringing 'Joe-mentum' to Georgia's cause, Foreign Policy, 14 stycznia 2011 [dostęp 2019-09-19] (ang.).
- ↑ Vabariigi President, president.ee [dostęp 2019-09-19] (est.).
