John Lennon

muzyk rockowy, członek The Beatles (1940–1980)

John Winston Ono Lennon (ur. 9 października 1940 w Liverpoolu, zm. 8 grudnia 1980 w Nowym Jorku) – brytyjski muzyk, kompozytor, piosenkarz i autor tekstów.

John Lennon
Ilustracja
John Lennon (1974)
Imię i nazwisko

John Winston Ono Lennon

Data i miejsce urodzenia

9 października 1940
Liverpool

Data i miejsce śmierci

8 grudnia 1980
Nowy Jork

Przyczyna śmierci

rany postrzałowe

Instrumenty

gitara elektryczna, gitara akustyczna, pianino, perkusja, harmonijka ustna, gitara basowa, banjo

Typ głosu

tenor

Gatunki

rock, rock and roll

Zawód

muzyk, aktywista społeczny, aktor, pisarz

Aktywność

1957–1975, 1980

Wydawnictwo

Apple, EMI, Capitol, Parlophone, Geffen Records

Powiązania

The Beatles, The Plastic Ono Band, The Dirty Mac, The Quarrymen

Odznaczenia
Kawaler Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Faksymile
Strona internetowa

Założyciel, muzyk i wokalista zespołu The Beatles. Jako współlider grupy wraz z Paulem McCartneyem stworzył znaczącą większość repertuaru Beatlesów, stając się zarazem najsłynniejszym duetem pisarsko-kompozytorskim Lennon/McCartney.

W 1965 otrzymał z rąk królowej Elżbiety II Order Imperium Brytyjskiego V klasy (MBE). W 1994 został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame[1]. W 2002 Liverpool uczcił pamięć Lennona, nazywając jego imieniem lotnisko. W tym samym roku w plebiscycie BBC na „100 najważniejszych Brytyjczyków wszech czasów” nazwisko Lennona znalazło się w pierwszej dziesiątce zestawienia[2].

Życiorys edytuj

Dzieciństwo i młodość edytuj

Urodził się o godz. 7:00 w środę, 9 października 1940 w szpitalu położniczym przy Oxford Street w Liverpoolu[3]. Był synem Julii Stanley (1914-1958)[4] i Alfreda Lennona, którzy poznali się na przełomie lat 20. i 30. XX wieku na potańcówce w Selfon Park, a ślub wzięli 3 grudnia 1938[5]. Ojciec Lennona, z pochodzenia Irlandczyk, był stewardem na luksusowym statku liniowym[5], a matka była córką ratownika morskiego. Z powodu przynależności do różnych warstw społecznych oraz mało stabilnej pracy Alfreda ich związek wywoływał opór rodziny Stanleyów. Mieszkali przy Newcastle Road w podmiejskiej dzielnicy Liverpoolu, w pobliżu ulicy Penny Lane[6]. Gdy John miał dwa lata, jego ojciec opuścił rodzinę i wyruszył w podróż po świecie[5]. Matka w tym czasie wdawała się w niezobowiązujące romanse z innymi mężczyznami[5]. Alfred, powróciwszy do Wielkiej Brytanii, pragnął zamieszkać z synem w Nowej Zelandii[5]. Lennon pozostał z matką, a ojciec zniknął z jego życia, ponownie spotkali się dopiero w 1968, kiedy to Lennon odwiedził ojca, wówczas żonatego z młodszą o ok. 35 lat kobietą[7][8].

Jeszcze w okresie awantur między rodzicami Lennon często mieszkał u krewnych, a po ich ostatecznym rozstaniu, mając cztery i pół roku, trafił pod opiekę ciotki, Mary „Mimi” Smith i jej męża George’a Smitha[9]. Ciotka wychowywała Lennona stanowczo i z dużym poświęceniem angażowała się w zapewnienie mu jak najlepszych warunków[10]. Lennon okazjonalnie odwiedzał matkę, która miała jeszcze trzy córki: Victorię Elizabeth (ur. 1945) ze związku z Taffym Williamsem oraz Julię (ur. 1947) i Jacqui Gertrudę (ur. 1949) z małżeństwa z Johnem Dykinsem[11]. W dzieciństwie czuł się odtrącony i osamotniony przez matkę, jednocześnie frustrowała go nadopiekuńczość ciotki[12].

Od dziecka był uzdolniony muzycznie – matka nauczyła go pierwszych chwytów na banjo[13] i kupiła mu pierwszą gitarę[10], poza tym grał na harmonijce ustnej i akordeonie[14]. Jesienią 1946 rozpoczął edukację w szkole podstawowej w Dovedale[15]. Według jego wychowawcy był bardzo bystrym chłopcem, w pół roku świetnie opanował naukę czytania i pisania, w wieku siedmiu lat napisał swoją pierwszą książkę – Sport, Speed and Illustrated, a dwa lata później został redaktorem naczelnym szkolnej gazetki „The Daily Howl”[16]. Szybko przestał przykładać się do nauki, przedkładając nad edukację towarzystwo kolegów. Stał się wówczas znany z łobuzerskich zachowań, m.in. próbował drobnych kradzieży, poza tym wykazywał duże zdolności przywódcze, dzięki którym stał się prowodyrem młodocianej bandy[15]. Zafascynowany życiem niższych warstw społecznych, zaczął posługiwać się gwarą portową[10]. W 1952 zdał egzamin Eleven Plus, który uprawniał go do kontynuowania edukacji ogólnokształcącej, dzięki czemu podjął naukę w Quarry Bank Grammar School, jednym z najlepszych techników ekonomicznych w Liverpoolu[17]. Planował pilnie się uczyć, by usatysfakcjonować ciotkę, jednak szybko wdał się w bójki i powrócił do starych przyzwyczajeń[10]. Został przydzielony do grupy A (uczniów inteligentnych i dobrze rokujących na przyszłość), bardzo szybko jednak spadł do grupy B, a następnie najgorszej – C, za złe sprawowanie oraz złą naukę, z którego powodu często wzywano go do dyrektora, Williama Pobjoya[18]. W tym okresie pisał też wiersze, które jednak jego ciotka wyrzucała[19].

Początki kariery edytuj

W okresie nauki w technikum śpiewał w przykościelnym chórze St. Peter’s Parish Church[20]. W lutym 1956 zafascynował się rock and rollem, gdy po raz pierwszy usłyszał nagranie Elvisa PresleyaHeartbreak Hotel[18]. W tym okresie rozwijał zainteresowanie muzyką, grał przeważnie utwory Presleya i Billa Haleya, a także Buddy’ego Holly’ego, którego twórczość przybliżyła mu matka[21]. Również w 1956 wraz ze szkolnym przyjacielem Pete’em Shottonem stworzył duet grający skiffle o nazwie The Quarrymen[18]. 15 czerwca 1956 w ogrodzie kościoła pw. Świętego Piotra w Woolton zagrał z zespołem podczas Wollton Fête, uroczystości podsumowującej rok szkolny, a po koncercie poznał Paula McCartneya[22][12]. Ponownie spotkał się z nim 6 lipca 1957 podczas kolejnej uroczystości Wollton Fête, na której The Quarrymen zaprezentował covery piosenek: „Rock Island Line”, „John Henry”, „Maggie”, „Freight Train” i „Worried Man Blues”[23]. Lennon dzień później zaprosił McCartneya na próby ze swoim zespołem[13]. Wkrótce stali się najbliższymi przyjaciółmi i zaczęli komponować pierwsze wspólne piosenki – przez pierwsze dwa lata współpracy stworzyli prawie 100 utworów, w tym „Love Me Do” i „One After 909”, które wydali w późniejszych latach już jako The Beatles[24].

 
Dom przy 251 Menlove Avenue, w którym Lennon mieszkał 17 lat

Lennon w ostatnim semestrze w Quarry Bank przystąpił do małej matury GCE O-level, jednak większość z egzaminów oblał[25]. Dyrektor szkoły w związku z zaistniałą sytuacją wystosował 17 lipca 1957 list polecający Lennona do Liverpool Art College, gdzie został z uwagi na plastyczne zdolności[13]. Uczył się na wydziale liternictwa[26]. W przedostatnim roku został wyrzucony ze szkoły za nieodpowiednie zachowanie, zbyt słabą naukę oraz zaległości w pracach plastycznych[27]. W tym okresie mocno przeżył śmierć matki, z którą odnowił kontakt niedługo przed jej wypadkiem drogowym[a]. Wsparciem dla Lennona była jego ówczesna dziewczyna Cynthia Powell[30] oraz McCartney[24].

W 1959 ponownie skupił się na muzyce, intensyfikując działanie grupy The Quarrymen. Wystąpił z zespołem w konkursie młodych talentów „Carroll Levis Discovery Show”, jednak bez powodzenia[31]. Rozszerzał też repertuar grupy o numery rockandrollowe i dążył do wzmocnienia składu – wkrótce do zespołu dołączyli basista Stuart Sutcliffe i perkusista Thomas Moore[31]. W grudniu 1960 podpisali kontrakt na kilkumiesięczne występy w klubach portowych w Hamburgu[32]. Występy były znacznie dłuższe i bardziej wyczerpujące, dlatego Lennon z resztą zespołu zaczęli wspomagać się narkotykami[33][34].

Początki The Beatles edytuj

Osobny artykuł: The Beatles.

Równolegle z działalnością zespołu, od sylwestra 1960 posługującego się nazwą The Beatles, prowadził działalność solową. W 1961 nawiązał współpracę z redakcją muzycznego dwutygodnika „Mersey Beats”, na którego łamach publikował felietony, wiersze i opowiadania pod pseudonimem „Beatcomber”[35]. Pod koniec 1961 wraz z Beatlesami podpisał kontrakt z Brianem Epsteinem[30], a wiosną 1963 nagrał z zespołem album pt. Please Please Me. Już wtedy krytykował styl muzyczny narzucony Beatlesom, twierdząc, że grane w poprzednich latach ich utwory były lepsze ze względu na mocny, rockowy charakter. Krytykował także powtarzalność występów i brak rozwoju muzycznego, miał też negatywny stosunek do popularności, która zmuszała go do podporządkowywania się oczekiwaniom fanów[28].

Podczas pobytu w Paryżu w styczniu 1964 poznał twórczość Boba Dylana, a w sierpniu tego samego roku podczas pobytu w USA poznał artystę, co miało znaczny wpływ na jego kolejne, znacznie bardziej impresjonistyczne teksty[36]. 23 marca 1964 wydał autorski tomik poezji In His Own Write (pol. W opisie własnym), a następnym roku – książkę pt. A Spaniard in the Work (pol. Hiszpan w Warsztacie)[37][38]. Po ciepłym przyjęciu drugiego zbioru opowiadań przez krytyków rozważał napisanie trzeciej książki, jednak ta nigdy nie powstała[39].

Yoko Ono i kryzys The Beatles edytuj

W październiku 1965 wraz z pozostałymi Beatlesami otrzymał Order Imperium Brytyjskiego (MBE) od królowej Elżbiety II[40]. Zwrócił go jednak we wrześniu 1969[41], uzasadniając swoje postanowienie w dołączonym liście:

Wasza Wysokość, zwracam moje odznaczenie jako znak sprzeciwu. Protestuję przeciwko brytyjskiej ingerencji w konflikt na linii Nigeria – Biafra oraz wspieraniu Ameryki w wojnie z Wietnamem oraz temu, że utwór „Cold Turkey” słabo radzi sobie na liście przebojów. Z wyrazami szacunku, John Lennon

John Lennon, [41]

W marcu 1966 magazyn „Evening Standard” opublikował wywiad Maureen Cleave z Lennonem, w którym artysta powiedział, że Beatlesi są popularniejsi niż Jezus[42][43][44]. Jego wypowiedź wywołała międzynarodowy skandal i spotkała się z ostrym odbiorem m.in. amerykańskich organizacji religijnych i konserwatywnych (w tym Ku Klux Klanu) oraz Watykanu, a zespół został zbojkotowany przez stacje radiowe w Hiszpanii, Danii, Południowej Afryce i w kilku stanach Ameryki Północnej[45]. Lennon, choć przeprosił za swoje słowa, wytłumaczył, że miał na myśli reakcje ludzi na ich sukces[46] i że jako zespół więcej znaczą dla angielskiej młodzieży niż religia[43]. Wypowiedź silnie zaważyła na przyszłości i popularności Beatlesów[43].

W listopadzie 1966 na wystawie Nieskończone obrazy i przedmioty w galerii „Indica” w Londynie poznał japońską artystkę awangardową Yoko Ono[47][48]. Wkrótce później sfinansował jedną z kolejnych wystaw Ono[49], a ta zaczęła utrzymywać z nim bliskie kontakty[50]. 12 lipca 1966 wraz z McCartneyem odebrał trzy nagrody muzyczne im. Ivora Novella za utwory: „Help!”, „Yesterday” i „We Can Work It”[51]. We wrześniu 1966 rozpoczął pracę na planie filmu How I Won the War (1967), a na potrzeby roli Private Gripweeda ostrzygł się na krótko i zaczął nosić charakterystyczne okulary[52], które po zakończeniu zdjęć stały się częścią jego nowego wizerunku[53]. Za występ w filmie zebrał głównie przychylne recenzje od krytyków[54].

 
Lennon i Yoko Ono w Amsterdamie, 1969

Latem 1967 zmarł Brian Epstein, co wywołało u Lennona zaburzenia depresyjne[55]. Duży wpływ na poprawę jego zdrowia psychicznego miało nawiązanie bliższych relacji z Derekiem Taylorem, szefem prasowym założonej przez Beatlesów firmy Apple Corps[56]. W tym czasie coraz częściej planował odejście z grupy, do czego zachęcała go też Ono[28]. Wiosną 1968 wraz z Beatlesami wyjechał do Indii, gdzie poznawał tajniki buddyzmu i medytacji[57]. Podczas tego wyjazdu przestał interesować się żoną, a po powrocie do Anglii spędził noc z Ono w mieszkaniu swojego menedżera Mala Evansa[7]. W tym okresie nagrali materiał na wspólny album pt. Unfinished Music No. 1 – Two Virgins[58]. W maju 1968 Lennon ostatecznie porzucił żonę, żądając od niej rozwodu[59]. Zaczął także pokazywać się z Ono w miejscach publicznych[60]. Spotkanie z Ono zbiegło się w czasie z rosnącą u niego (a także i u pozostałych Beatlesów) fascynacją ideami ruchu hippisowskiego, która obejmowała szereg aspektów (m.in. pacyfizm i zainteresowanie religiami Wschodu) mających swoje odzwierciedlenie w twórczości Beatlesów (zwłaszcza na albumach Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band i Magical Mystery Tour). Przyczyniło się to w pewnym stopniu do popularyzacji niektórych idei „Dzieci Kwiatów” – Lennon uznawał, że jeżeli Ono ma na niego istotny wpływ, powinna być z nim wszędzie, m.in. podczas nagrań, wbrew zasadzie panującej w zespole o nieprzyprowadzaniu do studia osób trzecich. Ono dzięki temu uzyskała swój udział w nagraniu płyty pt. The Beatles (Biały Album) – jej głos umieszczono w piosence „The Continuing Story of Bungalow Bill”. W maju 1968 wydał z Ono album pt. Unfinished Music No. 1 – Two Virgins, którego okładka wywołała kontrowersje ze względu na ukazanie nań nagich artystów[61]. Płyta poniosła sprzedażową porażkę, rozchodząc się w Wielkie Brytanii w nakładzie zaledwie 5 tys. egzemplarzy[61]. W maju 1969 wydał drugi album z Ono pt. Unfinished Music No. 2 – Life with the Lions, który także został sprzedany w niewielkim nakładzie nieco ponad 5 tys. egzemplarzy[62].

 
Lennon i Ono podczas nagrań piosenki „Give Peace a Chance” (1969)

We wrześniu 1969 podczas lotu na Festiwal Rock and Rolla w Toronto poinformował McCartneya o zamiarze odejścia z zespołu, a Ericowi Claptonowi i Klausowi Voormannowi zaproponował zawiązanie nowej grupy[63]. Pozostałym członkom The Beatles o zamiarze zakończenia współpracy powiedział dopiero tydzień później, gdy nagrywano ostatnie utwory do albumu Abbey Road[28]. Zamiar rozwiązania grupy był ukrywany przed opinią publiczną aż do 10 kwietnia 1970, kiedy McCartney publicznie ogłosił swoje odejście, tym samym rozwiązując zespół The Beatles.

Okres działalności solowej edytuj

Wielu fanów Beatlesów oskarżało Yoko Ono o doprowadzenie do rozpadu zespołu, czemu jednak Lennon zaprzeczał[56]. Istotnie od połowy lat 60. coraz częściej angażował się jednak zarówno w muzyczne, jak i pozamuzyczne projekty z udziałem Ono. Stworzyli m.in. kilka etiud filmowych, w tym Self-Portrait. Awangardowa twórczość Lennona z końca lat 60. była niezrozumiała dla widza i mocno krytykowana za szokującą formę. Prasa powszechnie przypisywała inspirację tych prac złemu wpływowi Ono. W tym czasie Lennon coraz bardziej angażował się w politykę i walkę o pokój, zostały wówczas zorganizowane liczne happeningi, m.in. wysyłanie żołędzi do światowych przywódców. Do historii przeszedł ich happening Bed Peace, który zorganizowali w marcu 1969 podczas swojej podróży poślubnej, kiedy to – zameldowawszy się w jednym z pokoi hotelu „Hilton” w Amsterdamie – przez tydzień nie wychodzili z łóżka, a podczas spotkań z prasą rozważali nad możliwością doprowadzenia do pokoju na świecie[64][65]. Dwa miesiące później powtórzyli akcję, tym razem trwała ona 10 dni i odbyła się w hotelu „Queen Elizabeth” w Montrealu[66]. Lennon w tym czasie nagrał także – z udziałem chóru przypadkowych osób – utwór „Give Peace a Chance[67], który stał się tzw. protest songiem i często śpiewany był podczas demonstracji antywojennych. Singiel z tym utworem rozszedł się w nakładzie 2 mln egzemplarzy na świecie[67]. Pod koniec 1969 Lennon wydał z Ono Wedding Album oraz koncertowy krążek pt. Live Peave in Toronto 1969 zawierający zapis jego występu pod hasłem „Rock’n’Roll Revival Concert” w Toronto[68]. W grudniu 1969 Lennon i Ono rozpoczęli kampanię War is over, if you want it. Happy Christmas, John and Yoko.

 
Lennon, rzeźba przed The Cavern Club w Liverpoolu

W styczniu 1970 zaprezentował wystawę erotycznych litografii własnego autorstwa[69], które prezentowały szczegóły jego pożycia seksualnego z Ono. Dzień po premierze wystawa została zamknięta przez policję pod zarzutem obrazy moralności publicznej[70]. W lutym 1970 wydał singiel „Instant Karma”[69], a w grudniu tego samego roku zaprezentował album pt. Plastic Ono Band. W tym czasie amerykański urząd imigracyjny wydał mu pozwolenie na osiedlenie się w USA, które planował z Ono już od jakiegoś czasu, ale które nie mogło dojść do skutku z powodu narkotykowej przeszłości[70].

7 października 1971 wydał album Imagine[71], na którym zawarł m.in. piosenki miłosne skierowane do Ono. Mimo wielkiej popularności albumu wiele prywatnych stacji radiowych zdecydowało się na ocenzurowanie tytułowego, najbardziej rozpoznawalnego utworu w związku z jego radykalną wymową. Krążek stał się najpopularniejszym albumem w jego solowym dorobku, a tytułowa piosenka z płyty jest uznawana za niepisany hymn pacyfistów i śpiewana na wielu demonstracjach antywojennych[71]. Jednocześnie wiele osób po premierze utworu zarzucało Lennonowi hipokryzję, bo nawoływał w piosence do odrzucenia własności prywatnej, podczas gdy sam był jednym z lepiej zarabiających gwiazdorów i znanym miłośnikiem zakupów.

15 września 1972 wydał album pt. Some Time in New York City[72], który nagrał w zaledwie dziewięć dni[73]. Na płycie umieścił piosenki poświęcone konkretnym kwestiom politycznym (m.in. „Attica State” o buncie w jednym z amerykańskich więzień czy „Woman Is the Nigger of the World” o zniewoleniu kobiet), a niektóre z nich stanowiło jawne nawoływanie do wychodzenia na ulice. Lennon z Ono zaangażowali się także w wiele kampanii, m.in. na rzecz praw Indian czy w protesty przeciwko uwięzieniu radykalnych działaczy politycznych.

Wypowiadał się z uznaniem o Mao Zedongu[74].

 
Les Paul Jr. Lennona

Jego działalność spowodowała, że był inwigilowany przez FBI, które – jak później ujawniono – dysponowało grubą teczką materiałów poświęconą muzykowi. Za działalność polityczną zamierzano go nawet deportować ze Stanów. Deportacja ta nie udała się dzięki wsparciu wielu poważanych amerykańskich obywateli (takich jak John Cage, Kurt Vonnegut, Leonard Bernstein czy Allen Ginsberg).

Wiosną 1973, pozostając w separacji z Yoko Ono, wyjechał do Los Angeles, gdzie spędził następne 18 miesięcy, głównie pijąc i imprezując w towarzystwie innych muzyków, m.in. z Philem Spectorem, z którym pracował nad albumem ze standardami rockowymi pt. Rock’n’Roll[70][75]. Latem 1974 wrócił do Nowego Jorku i zaczął nagrywać album pt. Walls and Bridges, który wydał w październiku 1974[76]. W tym samym roku wyprodukował album Harry’ego Nilssona pt. Pussy Cats[76].

Okres życia domowego edytuj

Po narodzinach syna wycofał się z życia publicznego[77], a także działalności studyjnej i koncertowej – aż do 1980[70]. Przerwanie działalności publicznej na pięć lat wynikało z chęci poświęcenia się obowiązkom domowym[78]. W tym okresie nagrał jedynie kilka piosenek, które wydano dopiero po jego śmierci, na co dzień jednak nie zajmował się muzyką. Sporadycznie pokazywał się publicznie – w sierpniu 1976 po uzyskaniu zielonej karty[79] oraz w 1977 podczas inauguracji prezydentury Jimmy’ego Cartera[80].

24 października 1980 wydał „Starting Over”, pierwszy singiel po pięcioletniej przerwie[81]. Niespełna miesiąc później wypuścił wraz z Ono album pt. Double Fantasy[82], stanowiący rodzaj ich muzycznego dialogu małżeńskiego. Utwory Lennona z tego albumu zaskoczyły odbiorców niespotykanym dotychczas w solowej twórczości artysty ciepłem i optymizmem.

Śmierć edytuj

Osobny artykuł: Morderstwo Johna Lennona.
 
Pomnik Lennona w ukraińskim Mohylowie Podolskim

Pod koniec 1980 zrezygnował z usług ochrony osobistej, którą przez lata zatrudniał z uwagi na ogromną popularność[83]. Kilka godzin przed śmiercią udzielił wywiadu Dave’owi Sholinowi i Laurie Kaye, w którym powiedział: Wciąż wierzę w miłość, w pokój, w pozytywne myślenie[84].

8 grudnia 1980 ok. godz. 22:49 został postrzelony przez Marka Davida Chapmana w bramie apartamentowca Dakota, w którym mieszkał na Manhattanie. Dosięgły go cztery z pięciu wystrzelonych kul. Ponieważ jego stan był ciężki (stracił około 70% krwi), nie czekano na ambulans. Policjanci przewieźli radiowozem rannego Lennona do szpitala, jednak już o godz. 23:07 personel wydał komunikat o śmierci Lennona. ABC News podała wiadomość o zgonie, przerywając transmisję meczu futbolowego. Dwie godziny po zamachu przed domem Lennona zaczęli gromadzić się ludzie, pragnący oddać mu hołd[80]. 10 grudnia ciało Lennona zostało skremowane. Jego żona postanowiła, że pogrzeb nie będzie publiczny, a do fanów zwróciła się jedynie z prośbą o modlitwę. Tysiące ludzi gromadziły się na ulicy, śpiewając piosenki Lennona i kontemplując w ciszy jego dorobek[80].

Chapman został skazany na dożywotnie pozbawienie wolności i trafił do więzienia Attica State Prison niedaleko Buffalo (Nowy Jork)[85].

W 2007 J.P. Schaefer nakręcił film Rozdział 27 o zabójstwie Lennona. W głównych rolach wystąpili Jared Leto i Lindsay Lohan.

Życie prywatne edytuj

W 1958 poznał Cynthię Powell, studentkę z Wydziału Liternictwa w Liverpool College of Art[24]. 23 sierpnia 1962 wzięli ślub, panna młoda była wówczas w ciąży[86]. Pod naciskiem menedżera The Beatles Briana Epsteina fakt ślubu ukryto przed opinią publiczną ze względu na możliwe reakcje fanek[28]. 8 kwietnia 1963 urodził im się syn Julian, co także przez długi czas nie było ogłaszane publicznie[87]. W sierpniu 1968 wzięli rozwód.

18 października 1968 został aresztowany za posiadanie i używanie narkotyków, a 28 listopada sąd uznał go winnym i ukarał grzywną w wysokości 150 funtów[88].

20 marca 1969 podczas kilkugodzinnego pobytu w Gibraltarze Lennon poślubił japońską artystkę awangardową Yoko Ono[28][89]. W sierpniu 1971 zamieszkał z żoną w Nowym Jorku[90]. W 1972 poznał May Pang, sekretarkę Allena Kleina, z którą – będąc pijanym – zdradził żonę w jej obecności. Nie doszło do rozwodu, jednak ich małżeństwo zaczęło przeżywać kryzys. Wiosną 1973 para zamieszkała w apartamentowcu Dakota koło Central Parku[91], wkrótce potem Ono wyrzuciła Lennona z domu. Artysta w tym okresie wyleciał do USA, gdzie spędził kolejne półtora roku[75]. Powróciwszy do Anglii, zaczął prosić Ono o możliwość powrotu do domu, ostatecznie pogodzili się w listopadzie 1975 po 18 miesiącach separacji[92]. Lennon pod naciskiem Ono porzucił alkohol, papierosy i mięso, poza tym zaczął uczęszczać na akupunkturę oraz przekazał jej kontrolę nad swoimi aktywami. W 1975 urodził im się syn, Sean[70]. W sierpniu 1976 otrzymał zieloną kartę[79].

W 1977 Lennon popadł w depresję. Ono wywiozła go wówczas do Hongkongu. W następnym roku kryzys pogłębił się i przez długi czas Lennon przebywał w łóżku i zażywał narkotyki. W 1980 wyjechał z synem i przyjaciółmi na Bermudy, wówczas jego depresja ustąpiła[80].

Dyskografia edytuj

Osobny artykuł: Dyskografia Johna Lennona.

Filmy dokumentalne edytuj

  • 1988: Imagine: John Lennon
  • 2003: Inside John Lennon
  • 2003: Lennon Legend: The Very Best of John Lennon
  • 2006: The U.S. Versus John Lennon

Dzieła literackie edytuj

  • John Lennon: In His Own Write[b]
  • A Spaniard in the Works
  • Skywriting by Word of Mouth
  • Yoko i John. Dni, których nigdy nie zapomnę

Upamiętnienie edytuj

Do tekstu piosenki „Imagine” nawiązuje powstały w 2007 pomnik Imagine Peace Tower na islandzkiej wyspie Viðey w pobliżu Reykjavíku, zaprojektowany przez Yoko Ono[93] Piosenka została również odtworzona podczas zakończenia Igrzysk Olimpijskich w Londynie w 2012.

Obecność w kulturze popularnej edytuj

Uwagi edytuj

  1. 15 lipca 1958 Julia Lennon została potrącona przez samochód prowadzony przez pijanego policjanta; w wyniku wypadku jeszcze tego samego dnia zmarła[28][29]
  2. W 1994 roku John Lennon: In His Own Write i A Spaniard in the Works zostały wydane w języku polskim w tomie John Lennon na własne kopyto.

Przypisy edytuj

  1. John Lennon: inducted in 1994. The Rock and Roll Hall of Fame and Museum, Inc. [dostęp 2016-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-12)]. (ang.).
  2. Ten greatest Britons chosen. bbc.co.uk, 20 października 2002. [dostęp 2015-08-31]. (ang.).
  3. Michalski 1991 ↓, s. 15.
  4. The Beatles Bible - Julia Lennon dies, The Beatles Bible, 15 lipca 1958 [dostęp 2023-03-11] (ang.).
  5. a b c d e Michalski 1991 ↓, s. 16.
  6. BBC – Liverpool Local History – Beatles – John’s House. bbc.co.uk, 24 września 2014. [dostęp 2015-08-31]. (ang.).
  7. a b Michalski 1991 ↓, s. 246.
  8. Lennon 1991 ↓, s. 28.
  9. Lennon 1991 ↓, s. 5, 513.
  10. a b c d Robert Sankowski. Syn swojej matki i ciotki. „Ale Historia”. 49/2015 (203), s. 7–8, 2015-12-07. Agora SA. (pol.). 
  11. Michalski 1991 ↓, s. 17.
  12. a b Michalski 1991 ↓, s. 20.
  13. a b c Michalski 1991 ↓, s. 26.
  14. Michalski 1991 ↓, s. 19.
  15. a b Lennon 1991 ↓, s. 5.
  16. Michalski 1991 ↓, s. 18, 20.
  17. Michalski 1991 ↓, s. 14, 17.
  18. a b c Michalski 1991 ↓, s. 14.
  19. Lennon 1991 ↓, s. 6.
  20. Michalski 1991 ↓, s. 17, 19.
  21. Michalski 1991 ↓, s. 20–21, 26.
  22. Lennon 1991 ↓, s. 9.
  23. Michalski 1991 ↓, s. 25.
  24. a b c Michalski 1991 ↓, s. 27.
  25. Lennon 1991 ↓, s. 10, 23.
  26. Lennon 1991 ↓, s. 11.
  27. Philip Norman: John Lennon życie. Axis Mundi, 2010. ISBN 978-83-61432-09-8.
  28. a b c d e f Marta Grzywacz. Twist & Shout. „Ale Historia”. 49/2015 (203), s. 11–13, 2015-12-07. Agora SA. [dostęp 2016-02-04]. (pol.). 
  29. Julia Lennon dies. beatlesbible.com. [dostęp 2015-08-31]. (ang.).
  30. a b Robert Sankowski. Narodziny gwiazd. „Ale Historia”. 49/2015 (203), s. 9–10, 2015-12-07. Agora SA. (pol.). 
  31. a b Michalski 1991 ↓, s. 28.
  32. Michalski 1991 ↓, s. 31–32, 34.
  33. Lennon 1991 ↓, s. 24.
  34. Benson 1992 ↓, s. 39.
  35. Michalski 1991 ↓, s. 50, 53.
  36. Michalski 1991 ↓, s. 117, 132.
  37. Lennon 1991 ↓, s. 23.
  38. Michalski 1991 ↓, s. 120.
  39. Michalski 1991 ↓, s. 148.
  40. Lennon 1991 ↓, s. 26.
  41. a b Jay Spangler: Beatles Press Conference: MBE Awards 10/26/1965 – Beatles Interviews Database. beatlesinterviews.org. [dostęp 2015-08-31]. (ang.).
  42. Gould 2007 ↓, s. 307–309.
  43. a b c Michalski 1991 ↓, s. 167.
  44. Lennon 1991 ↓, s. 29.
  45. Michalski 1991 ↓, s. 168, 171.
  46. Gould 2007 ↓, s. 346.
  47. Michalski 1991 ↓, s. 236.
  48. Lennon 1991 ↓, s. 31.
  49. Michalski 1991 ↓, s. 238.
  50. Ingham 2009 ↓, s. 79.
  51. Michalski 1991 ↓, s. 166.
  52. Michalski 1991 ↓, s. 180.
  53. Ingham 2009 ↓, s. 62.
  54. Michalski 1991 ↓, s. 219.
  55. Michalski 1991 ↓, s. 241.
  56. a b Michalski 1991 ↓, s. 240.
  57. Michalski 1991 ↓, s. 242, 246.
  58. Lennon 1991 ↓, s. 38.
  59. Michalski 1991 ↓, s. 247.
  60. Michalski 1991 ↓, s. 248.
  61. a b Michalski 1991 ↓, s. 260.
  62. Michalski 1991 ↓, s. 263.
  63. Lennon 1991 ↓, s. 45.
  64. Lennon 1991 ↓, s. 42.
  65. Michalski 1991 ↓, s. 314.
  66. Lennon 1991 ↓, s. 43.
  67. a b Michalski 1991 ↓, s. 315.
  68. Michalski 1991 ↓, s. 320–321.
  69. a b Michalski 1991 ↓, s. 333.
  70. a b c d e Marta grzywacz. Dwoje wielkich artystów. „Ale Historia”. 49/2015 (203), s. 13–15, 2015-12-07. Agora SA. (pol.). 
  71. a b Lennon 1991 ↓, s. 52.
  72. Lennon 1991 ↓, s. 55.
  73. Lennon 1991 ↓, s. 56.
  74. Jann S. Wenner | Archives | The Rolling Stone Interview: John Lennon, Part II. [dostęp 2013-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-15)]. (ang.).
  75. a b Lennon 1991 ↓, s. 57.
  76. a b Lennon 1991 ↓, s. 58.
  77. Lennon 1991 ↓, s. 61.
  78. Lennon 1991 ↓, s. 63.
  79. a b Lennon 1991 ↓, s. 62.
  80. a b c d Marta Grzywacz. Śmierć przed Dakotą. „Ale Historia”. 49/2015 (203), s. 4–6, 2015-12-07. Agora SA. (pol.). 
  81. Lennon 1991 ↓, s. 68.
  82. Lennon 1991 ↓, s. 69.
  83. Lennon 1991 ↓, s. 69–70.
  84. Dave Sholin, Laurie Kaye, John Lennon: John Lennon’s last interview, December 8, 1980 / Beatles Archive. beatlesarchive.net, 21 grudnia 2013. [dostęp 2015-08-31]. (ang.).
  85. 34 lata temu zmarł John Lennon. Artysta przepowiedział swoją śmierć. muzyka.onet.pl, 8 grudnia 2014. [dostęp 2015-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-24)].
  86. Lennon 1991 ↓, s. 20.
  87. Michalski 1991 ↓, s. 92–93.
  88. Michalski 1991 ↓, s. 279.
  89. Michalski 1991 ↓, s. 290.
  90. Lennon 1991 ↓, s. 53.
  91. Lennon 1991 ↓, s. 59.
  92. Lennon 1991 ↓, s. 60.
  93. Viðey. Visit Reykjavik. [dostęp 2019-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-06)]. (ang.).
  94. Marek Dutkiewicz: Jolka, Jolka pamiętasz?. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse Książki, 2015, s. 117–119. ISBN 978-83-7945-066-4.
  95. Odręczne pismo Bowiego, Cobaina i Lennona do pobrania za darmo w formie czcionek komputerowych. Agora SA, 2018-04-10. [dostęp 2018-04-11]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj