Josima Feldszuh
Josima Feldszuh, także Josima Feldschuh (ur. 26 czerwca 1929, zm. 21 kwietnia 1943 w Pustelniku) – polska nastoletnia pianistka i kompozytorka żydowskiego pochodzenia.
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
gruźlica |
| Instrumenty |
fortepian |
| Gatunki |
muzyka klasyczna |
| Zawód |
pianistka, kompozytorka |
Życiorys edytuj
Urodziła się 26 czerwca 1929 roku w rodzinie pisarza i działacza syjonistycznego Rubina Feldszuha i pianistki i muzykolożki Perły (Pniny) z domu Richter[1]. Jej bliską krewną (kuzynką ojca) była Rachela Auerbach[1]. Josima wychowywała się w Czortkowie, odwiedzając okazjonalnie Warszawę[1]. Matka zaczęła ją uczyć gry na fortepianie, gdy Josimia miała pięć lat[1]. Według artykułu Auerbach w izraelskim periodyku „Davar” z 26 stycznia 1951 roku, Feldszuh posiadała słuch absolutny[2]. Cechowała ją także bardzo dobra pamięć muzyczna, dzięki której wykonywała bez nut kompozycje m.in. Chopina, Mendelssohna, Beethovena i Bacha, przy grze prezentując jej własne interpretacje[1].
W listopadzie 1940 roku rodzina Feldszuhów została zmuszona do zamieszkania w getcie warszawskim[1]. Tam, podczas salonu muzycznego, profesjonalni muzycy po raz pierwszy usłyszeli i pozytywnie zaopiniowali grę Josimy[1]. Od tego czasu Josima zaczęła pobierać lekcje gry na pianinie u Hanny Dikstein, a także przygotowywać się do debiutu koncertowego[1]. Przygotowania do występu trwały kilka miesięcy[2]. W ubogim domu Feldszuhów jedynym wartościowym sprzętem był fortepian[2]. Josima miała zagrać IX koncert fortepianowy Wolfganga Amadeusza Mozarta w towarzystwie Żydowskiej Orkiestry Symfonicznej, której członkowie, pośród których byli Ludwik Holcman, Marian Neuteich i Adam Furmański, przed wojną należeli m.in. do zespołów Filharmonii Warszawskiej i Opery[1]. Członkowie zespołu z początku podchodzili do Josimy z dystansem, jednak ich obawy rozwiała wspólna próba[2]. Koncert, który zapowiadały rozwieszone w całym getcie plakaty z przedwojennym zdjęciem uśmiechniętej Feldszuh[3], odbył się 15 marca 1941 roku[1][3]. Pianistka miała wtedy 11 lat[2]. Występ Feldszuh poprzedziły kompozycje Mozarta i Schuberta w wykonaniu Żydowskiej Orkiestry Symfonicznej[1][3]. Jej debiut został przyjęty entuzjastycznie, a pianistka podczas bisu wykonała dodatkowo dwa utwory własne[1]. Feldszuh uznano za cudowne dziecko[2][4][5].
Josima chciała w przyszłości zostać kompozytorką[2]. Według słów Auerbach, marzyła „«udowodnić światu», że kobiety są zdolne nie tylko grać utwory innych lecz także same tworzyć muzykę”[2]. Z twórczości Josimy przetrwało 17 kompozycji, w tym 6 mazurków i walc, a także utwory Ptaszek opowiada, Wiejscy muzykanci, Szemranie strumyka[2]. W jej Suicie wschodniej widać inspirację tradycją pieśni szabatowych i melodii modlitewnych[2].
Rodzice Josimy nie przystali na możliwość wydostania córki z getta, ponieważ obawiali się rozdzielenia rodziny[1]. W lecie 1942 roku Feldszuhowie zaczęli ukrywać się w getcie, by uniknąć deportacji do Treblinki; w tym czasie Josima zachorowała na zapalenie płuc[2], które rozwinęło się później w gruźlicę[1][3]. Rodzina skutecznie ukrywała się do stycznia 1943 roku, gdy dzięki Szoszanie Kassower udało się jej uciec[1]. Po aryjskiej stronie u Josimy zdiagnozowano finalne stadium gruźlicy[2]. Rodzina następnie ukryła się w Pustelniku[1][3], gdzie Josima zmarła 21 kwietnia 1943 roku[2][3]. Jej matka popełniła samobójstwo[1]. Po wojnie Rubin Feldszuh przeniósł szczątki żony i córki, prawdopodobnie na cmentarz żydowski w Warszawie[1].
Kompozycje Feldszuh pojawiają się we współczesnym repertuarze koncertowym[3]. Jej utwory zostały wykonane m.in. podczas POLIN Music Festival oraz koncertu poświęconemu Feldszuh w wykonaniu pianistki Emilii Sitarz (2021, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin)[2]. W 2019 roku, w 76. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, w Warszawie dokonano pełnego odtworzenia koncertu z 15 marca 1941 roku z okazji 76. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim[2]. Partię Josimy wykonała Lauren Zhang w towarzystwie orkiestry Sinfonia Varsovia pod batutą Gabriela Chmury[2]. Kompozycje Feldszuh zostały także wykonane m.in. w londyńskiej Wigmore Hall[6], w Leeds, Yorku[7], czy w Bard College w Nowym Jorku[8].
W 2021 roku Muzeum Historii Żydów Polskich Polin planowało muzyczny program edukacyjny dla dzieci przy współpracy z Filharmonią Nowojorską, którego patronką miała być Feldszuh[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Agata Korba, Josima Feldszuh – nastoletnia wirtuozka z getta warszawskiego [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2021-08-23] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Cudowne dziecko: Josima Feldschuh [online], Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie [dostęp 2021-08-23].
- ↑ a b c d e f g Władysław Szpilman and the Warsaw Ghetto, [w:] Kellie D. Brown, The Sound of Hope: Music as Solace, Resistance and Salvation During the Holocaust and World War II, McFarland, 2020, s. 141, ISBN 978-1-4766-7056-0 (ang.).
- ↑ Laurence Weinbaum, "Shaking the Dust off": The Story of the Warsaw Ghetto's Forgotten Chronicler, Ruben Feldshu (Ben Shem), „Jewish Political Studies Review”, 22 (3/4), 2010, s. 17, ISSN 0792-335X, JSTOR: 25834896.
- ↑ Cudowne dziecko w Dzielnicy Żyd., „Gazeta Żydowska”, 3 (41), polona.pl, 8 kwietnia 1942, s. 2 [dostęp 2021-08-23].
- ↑ Anna Picard, Concert, „The Times”, 6 stycznia 2017, s. 13 [dostęp 2021-08-23] (ang.).
- ↑ Fractured lives: Music of the Holocaust [online], Performing the Jewish Archive (ang.).
- ↑ Faculty Artist Recital / Those Unheard Are Sweeter [online], Harvard Square [dostęp 2021-08-23] (ang.).