Julian Eberhardt
Julian Piotr Eberhardt (ur. 21 marca 1866 w Warszawie, zm. 4 stycznia 1939 tamże) – polski inżynier kolejnictwa, polityk, minister.
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Julian Piotr Eberhardt |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
21 marca 1866 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Tymczasowy Kierownik Ministerstwa Kolei Żelaznych | |
| Okres |
od 7 lutego 1922 |
| Okres |
od 5 marca 1922 (p.o) |
| Kierownik Ministerstwa Kolei Żelaznych | |
| Okres |
od 8 lutego 1919 |
| Okres |
od 9 grudnia 1919 (p.o) |
| Następca | |
| Kierownik Ministerstwa Komunikacji | |
| Okres |
od 16 stycznia 1919 |
| Poprzednik | |
.jpg){kind=small}
| |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujSyn Jana Joachima( właściciel zakładu wyrobu przedmiotów żelaznych) i Pauliny zd. Deubl, brat Hermana Piotra (zg. 1944), który był adwokatem[1]. W 1883 r. ukończył warszawskie IV Rządowe Gimnazjum Filologiczne, a w 1887 r. ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1890 ukończył w Petersburgu Szkołę Inżynierów Kolejnictwa (Институт корпуса инженеров путей сообщения).
W okresie studiów należał do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, a następnie do Ligi Narodowej, której był członkiem do 1905 r[2].
Po zakończeniu edukacji pracował w kolejnictwie jako inżynier. W latach 1890–1893 był zaangażowany na ziemiach polskich jako pracownik Kolei Nadwiślańskiej (linia Mława- Chełm-Kowel) oraz przy budowie Kolei Nadnarwiańskiej (Małkinia-Ostrołęka-Łapy). Następnie pracował w azjatyckiej części Rosji, w tym na Dalekim Wschodzie. Brał udział w projektowaniu fragmentów Kolei Transsyberysjskiej, a także mostu w Wierchnieudińsku. W 1898 r. powrócił do Warszawy, gdzie wziął udział w projektowaniu rozbudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego. Ponadto w okresie 1908–1913 zajmował stanowisko jednego z dyrektorów Towarzystwa Akcyjnego „K. Rudzki i Spółka”, oraz został kierownikiem budowy mostu ks. Józefa Poniatowskiego[3]. W latach 1905–1917 był członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych, od 23 V 1906 do 30 XII 1908 także członkiem Zarządu TKN[4].
Po wybuchu wojny został mianowany naczelnikiem Wydziału Drogowego zarządu Kolei Warszawsko- -Wiedeńskiej, wraz z którym ewakuowano go latem 1915 r. do Moskwy. Do pierwszych miesięcy 1918 r. pracował na rzecz wojskowych służb drogowo-kolejowych w pasie rosyjskiego frontu zachodniego, gdzie kierował budowami mostów (Łotwa) oraz nadzorował fragmenty kolei przyfrontowych (Rumunia). W związku z rozpadem armii rosyjskiej latem tego roku przedostał się do Moskwy, a następnie powrócił do Warszawy.
II Rzeczpospolita
edytujPo powrocie rozpoczął pod auspicjami Rady Regencyjnej proces formowania polskiej administracji kolejowej. 1 września 1918 r. stanął na czele sekcji kolejowej Ministerstwa Przemysłu i Handlu, następnie 4 września objął kierownictwo Ministerstwa Komunikacji w prowizorium rządowym Władysława Wróblewskiego, a 11 listopada przejął zarząd kolei na terenie okupacji niemieckiej, organizując jednocześnie natychmiastowy wyjazd z Warszawy personelu okupacyjnej administracji kolejowej. Funkcję sprawował do powołania rządu Jędrzeja Moraczewskiego, w którym na wniosek premiera i jednocześnie ministra komunikacji został mianowany podsekretarzem stanu w Ministerstwie Komunikacji[3].
Wraz z powstaniem rządu Ignacego Jana Paderewskiego, 16 stycznia 1919 Eberhardt objął szefostwo resortu komunikacji. Jego celem stała się unifikacja infrastruktury kolejowej. W pierwszych tygodniach urzędowania z sukcesem przeprowadził operację przyjęcia i transportu amerykańskiej pomocy żywnościowej, jaka była przekazywana do Polski przez Gdańsk. Za tej kadencji utworzył okręgowe dyrekcje w Wilnie i Łucku, które przejęły z rąk wojska zarząd kolejami na wschód od Bugu. Był zaangażowany w działania na rzecz importu parowozów z Francji i Wielkiej Brytanii, a także odbiór poniemieckiego taboru. W wypadku tych wagonów znajdujących się na polskim terytorium wybrane zostało rozwiązanie kompromisowe, zakładające pozostawienie jego części w gestii Niemiec (tabor kursujący na linii Warszawa-Berlin). Ponadto rozpoczęto prace związane z budową linii kolejowych Płock- Sierpc oraz Rzeszów-Tarnobrzeg. 9 grudnia 1919 wraz z upadkiem rządu, przestał być ministrem, lecz jeszcze przez trzy tygodnie kierował resortem, aż do przekazania urzędu Kazimierzowi Bartlowi 16 grudnia 1919 r[3].
Jednakże jego praca w ministerstwie się nie zakończyła, gdyż szef resortu w kwietniu 1920 r. wrócił się do Naczelnika Państwa z wnioskiem o mianowanie Eberhardta podsekretarzem stanu w Ministerstwie Kolei Żelaznych.
Niemal natychmiast po objęciu stanowiska Eberhardt sygnował 20 IV1920 r. w zastępstwie szefa resortu rozporządzenie w sprawie przepisów „o kolejności przyjmowania do wysyłania ładunków i wykonania planu przewozowego”. Dokument miał kluczowe znaczenie w obliczu rozpoczęcia przez stronę polską ofensywy na Ukrainie, regulował bowiem zasady pierwszeństwa przy przejmowaniu ładunków wojskowych. Eberhardt został włączony jako ekspert w skład polskiej delegacji prowadzącej w Rydze rokowania pokojowe[3].
Dekretem Naczelnika Państwa z 29 grudnia 1921 został odznaczony orderem „Odrodzenia Polski" klasy II „w uznaniu zasług, położonych dla Rzeczypospolitej Polskiej około organizacji kolejnictwa polskiego"[5].
W lutym oraz marcu 1922 r. był tymczasowym kierownikiem ministerstwa, w ramach zastępstwa za chorego ministra Bolesława Sikorskiego.
Eberhardt był przedstawiciele ministerstwa, wysłanym na miejsce katastrofy pociągu tranzytowego Wystruć (wówczas lnsterburg)-Berlinz, do której doszło 30 kwietnia 1925 r. w Starogardzie Gdańskim. Okazała się najtragiczniejszym wypadkiem w dziejach międzywojennego polskiego kolejnictwa.
W październiku 1927 r przeszedł na emeryturę, lecz nadal angażował się w działalność na rzecz Ministerstwa Komunikacji, stając na czele Rady Technicznej funkcjonującej przy resorcie. Pełnił tę funkcję do śmierci.
W latach 1928–1931 stał na czele Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej[6]. W 1933 r. przewodniczył XII Zjazdowi Polskich Inżynierów Kolejowych. Powietrznej i Przeciwgazowej. Był zaangażowany w tworzenie i kodyfikowanie polskiej terminologii technicznej.
Kilka lat przed śmiercią uległ ciężkiemu wypadkowi, który ograniczył jego aktywność publiczną[3]. Zmarł 4 stycznia 1939 w Warszawie[7]. Został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie (aleja 12, grób 38)[8].
.jpg)
W 2022 roku grób Eberhardta został odnowiony[9]. Cały projekt został realizowany na zlecenie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego[10].
Życie prywatne
edytujBył żonaty z Anielą zd. Findeisen (zm. 1945), ich synem był Andrzej, od 1937 przebywający w USA[1].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1921)[11][5]
- Krzyż Niepodległości (21 kwietnia 1937)[12]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia[13]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Wazów (Szwecja, 1923)[14]
- Legia Honorowa[15]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Eugeniusz Szulc: Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie. Warszawa: PIW, 1989, s. 106–107, seria: Biblioteka Syrenki. ISBN 83-06-01606-8.
- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 573.
- ↑ a b c d e f Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939 [online], polona.pl, s. 200-202 [dostęp 2023-09-24] (pol.).
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.
- ↑ a b Monitor Polski Nr 298 z 31 grudnia 1921, poz. 353 [online], polona.pl [dostęp 2025-04-22] (pol.).
- ↑ Piętnastolecie L.O.P.P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 21, 26, 78, 81.
- ↑ † Inż. Eberhardt. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 4 z 6 stycznia 1939.
- ↑ GROBONET – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie [online], wawamlynarska.grobonet.com [dostęp 2023-03-31].
- ↑ Odnawiamy groby, nie tylko od święta [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-03-30] (pol.).
- ↑ Prace konserwatorskie na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie – Fundacja Dziedzictwa Kulturowego [online], dziedzictwo.org [dostęp 2023-03-30] (pol.).
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15. „w uznaniu zasług, położonych dla Rzeczypospolitej Polskiej około organizacji kolejnictwa polskiego”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Piętnastolecie L.O.P.P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 280.
- ↑ Sveriges statskalender / 1940. Bihang, s. 165.
- ↑ Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-09-24] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (pod red. Jacka Majchrowskiego), Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1994.