Kórnik

miasto w województwie wielkopolskim

Kórnik (niem. Kurnik lub Kurnick, w latach 1939–1945 Burgstadt) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, nad Jeziorem Kórnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kórnik.

Kórnik
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Zamek w Kórniku z lotu ptaka
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

poznański

Gmina

Kórnik

Burmistrz

Przemysław Piotr Pacholski

Powierzchnia

5,99[1] km²

Wysokość

68 m n.p.m.

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


7784[2]
1299,5 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 61

Kod pocztowy

62-035

Tablice rejestracyjne

PZ i POZ

Położenie na mapie gminy Kórnik
Mapa konturowa gminy Kórnik, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kórnik”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kórnik”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kórnik”
Położenie na mapie powiatu poznańskiego
Mapa konturowa powiatu poznańskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kórnik”
Ziemia52°14′49,64″N 17°05′24,15″E/52,247122 17,090042
TERC (TERYT)

3021094

SIMC

0970922

Hasło promocyjne: Nieważne jakie „u”, ważne, że to tu...
Urząd miejski
pl. Niepodległości 1
62-035 Kórnik
Strona internetowa

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1458, do XIX w. nazywane zwykle Kurnikiem (w tekstach łacińskich jako Curnik), alternatywne wersje pisowni (Cornik, Kurnyk, Curnyk, Curniki, Kornik, Kórnik) pojawiały się od XIV wieku[3][4]. Według XVI-wiecznego podziału administracyjnego, położone było w województwie kaliskim[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego. Położone 20 km na południowy wschód od Poznania przy drodze krajowej nr 11.

Geografia edytuj

Na obecny Kórnik składają się dwa dawne miasta położone obok siebie w odległości 1 km:

W Kórniku znajduje się siedziba fundacji Zakłady Kórnickie, utworzonej w 1924 przez hrabiego Władysława Zamoyskiego, powstała z oddanego przez niego Narodowi Polskiemu majątku nieruchomego w Wielkopolsce (Kórnik i okolice) oraz w Małopolsce (Zakopane i okolice).

Ludność edytuj

Według danych z 31 grudnia 2010 roku miasto liczyło 7206 mieszkańców (razem z Bninem)[7].

W 1923 na Prowencie (który obecnie jest częścią Kórnika) urodziła się polska poetka, laureatka Nagrody Nobla z 1996 roku – Wisława Szymborska. Była córką Wincentego Szymborskiego, zarządcy dóbr hrabiego Zamoyskiego oraz współtwórcy Rzeczypospolitej Zakopiańskiej.

  • Piramida wieku mieszkańców Kórnika w 2014 roku[2].

 

Historia edytuj

 
Napoleon Orda, Zamek Działyńskich w Kórniku, 1880[8]
 
Egzekucja mieszkańców Kórnika dokonane przez EG VI. Rozstrzelani to powstańcy wielkopolscy: Kazimierz Finke, Ksawery Lehmann, Wojciech Niemir oraz Józef Stern – 20.10.1939[9].
 
Neobarokowy ratusz w Kórniku
 
Barokowy ratusz w Bninie
 
Kościół w Kórniku pw. Wszystkich Świętych
 
Oficyny zamkowe w Kórniku
 
Arboretum w Kórniku
 
Różaneczniki, z których słynie Arboretum w Kórniku
 
Dom urodzin Wisławy Szymborskiej
 
Pomnik–ławeczka Wisławy Szymborskiej

Prowadzone w różnych częściach miasta badania wykopaliskowe wskazują na to, że w okolicach jezior przez kilkadziesiąt stuleci rozwijało się osadnictwo. Najstarsze ślady pochodzą z VII-VI tysiąclecia p.n.e. Na przełomie epoki brązu i epoki żelaza na półwyspie Szyja (Bnin) istniała osada kultury łużyckiej[10]. W późniejszych okresach liczba takich osad i ich mieszkańców zwiększała się. W połowie X w. istniały także w okolicznych wsiach Kórnika i Bnina.

Za Mieszka I na półwyspie Szyja powstał obronny gród i podgrodzie. W XIII wieku zaczęły powstawać zalążki miasta na terenie Bnina, a od 1232 kasztelania bnińska. Następnie Bnin stał się własnością rodu Łodziów. Około 1390 Władysław Jagiełło nadał Bninowi prawa miejskie. Od połowy XVII wieku znaczenie miasta Bnin malało na rzecz Kórnika.

Pierwsze wzmianki o miejscowości Kórnik pochodzą z XII wieku. Był wówczas osadą wiejską pod władzą rodu Górków. W 1426 Mikołaj Górka wybudował drewniany łącznik zamku, natomiast ok. 1437 Łukasz Górka kościół parafialny. Około 1450 nastąpiła lokacja miasta na prawie magdeburskim. W czasie wojny trzynastoletniej Kórnik wystawił w 1458 2 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[11]. Właścicielem miasta był Andrzej Górka (zm. 1551)[12]. Stanisław Górka oddał tutejszą kolegiatę luteranom, po 1592 wróciła w ręce katolików[13]. Po śmierci ostatniego członka rodu Górków (Stanisław Górka, zm. 1592), majątek przechodził kolejno w ręce rodu Czarnkowskich i Grudzińskich.

W 1676 majątek kórnicki został kupiony przez Działyńskich, którzy władali nim przez dwa stulecia. W tym okresie nastąpił rozkwit rezydencji, miasta oraz okolicznych wiosek. Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka znacznie rozbudowała rezydencję, a także unowocześniła miasto sprowadzając do niego nowych mieszkańców, kupców i rzemieślników, którym nadała liczne przywileje.

Do II rozbioru Polski (1793) miasta Kórnik i Bnin leżały w województwie kaliskim; w wyniku rozbioru województwo kaliskie zostało włączone do Królestwa Prus, do prowincji Prusy Południowe. Mieszkańcy Kórnika walczyli w powstaniach wielkopolskich w latach 1794 i 1806. W okresie zaboru właścicielem dóbr kórnickich był Tytus Działyński, który przebudował zamek, unowocześnił folwarki, utworzył bibliotekę oraz Arboretum Kórnickie. Dla obrony nazwy przed zniemczeniem oficjalnie zmienił ją na Kórnik[14]. Za swoją działalność powstańczą i postawę patriotyczną zmuszony został do emigracji, a jego majątek został skonfiskowany. Jednak po wygranym procesie dobra wróciły w ręce Działyńskich, a Tytus Działyński zajął się działalnością wydawniczą.

Następnym właścicielem Kórnika był Jan Kanty Działyński, który zebrał największą kolekcję drzew i krzewów w całej Polsce. Powiększył również zbiory biblioteczne, a także wspierał działania patriotyczne.

Po jego śmierci majątek przejął Władysław Zamoyski W 1882 r. pomógł on swojej matce, Jadwidze z Działyńskich Zamoyskiej, utworzyć tu Szkołę Domowej Pracy Kobiet. Niestety w wyniku rugów pruskich szkoła musiała być po kilku latach przeniesiona z Kórnika do zakopiańskich Kuźnic[15].

W dwudziestoleciu międzywojennym Kórnik i Bnin zamieszkane były przez ludność polską, niemiecką i żydowską. W Bninie była ludność tylko polska i niemiecka.

W 1934 odebrano Bninowi prawa miejskie i w 1961 połączono administracyjnie z Kórnikiem. Obecnie trwają starania przywrócenie praw miejskich Bninowi.

20 października 1939 roku w ramach operacji Tannenberg przed kórnickim ratuszem rozstrzelano 15 mieszkańców – 6 osób z Kórnika, 2 z Bnina i Prowentu, 7 z okolicznych wiosek. Niemiecki pluton egzekucyjny składał się z 16 esesmanów z Einsatzkommando 11 pod dowództwem Heinza Graefe. Po salwie oficer dowodzący plutonem egzekucyjnym podchodził do leżących i strzałami z pistoletu dobijał dających jeszcze oznaki życia Polaków. Niemcy wywieźli również i wymordowali wszystkich mieszkańców pochodzenia żydowskiego, później zlikwidowali zabytkową bożnicę i cmentarz żydowski w Kórniku. Dla budynków miejskich i zabudowań zamkowych wojna nie przyniosła większych zniszczeń.

Współcześnie miasto Kórnik jest atrakcyjne nie tylko dla turystów, ale także dla inwestorów. Powstają liczne przedsiębiorstwa, głównie branży magazynowo-logistycznej i przetwórstwa rolno-spożywczego, m.in. produkcja surówek i przetworów warzywno-owocowych.

Zabytki edytuj

Atrakcje turystyczne edytuj

Transport edytuj

Przez miasto przebiegają następujące drogi:

Religia edytuj

Sport edytuj

Miasta partnerskie edytuj

Ważne inicjatywy edytuj

  • W Kórniku 11 maja 2019 roku zainaugurowano ogólnopolską akcję „Proszę, dziękuję, przepraszam”[19] podczas wernisażu wystawy obrazów Andrzeja Pawlaczyka (pomysłodawcy akcji) pt. „Moje krajobrazy” w Klaudynówce[20] (oficynie Zamku Kórnickiego). Celem akcji jest propagowanie szacunku dla drugiej osoby i szacunku dla społeczności, poprzez uprzejmość i dyskutowanie z innymi w cywilizowany sposób. Przy współpracy z redakcją gminnego czasopisma „Kórniczanin” powstał znaczek-przypinka z logo tej akcji (grafika autorstwa Jarosława Wojciechowskiego), abyśmy nosząc go deklarowali, że używamy słów „proszę”, „dziękuję”, „przepraszam” i oczekujemy podobnego zachowania od rozmówcy”[19].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Dane Głównego Urzędu Statystycznego: ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.)'' [dostęp 2009-10-03].
  2. a b Kórnik w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. Stanisław D. Kozierowski: Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych dzisiejszej Archidiecezji Poznańskiej. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1935, s. 161.
  4. Zofia Zierhofferowa. Kórnik – znaczenie i historia nazwy. „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”. 21, s. 5–10, 1986. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN. ISSN 0551-3790. 
  5. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 179.
  6. Kórnik. Skarbiec kultury i przyrody. Stanisław Sierpowski (red.). Marki: Wydawnictwo Parma Press, 2007. ISBN 978-83-7419-093-0.
  7. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2010, s. 105, ISSN 1734-6118 [dostęp 2010-07-16].
  8. Napoleon Orda, Album widoków historycznych Polski. Poswięcony rodakom. Seria 5, Album widoków przedstawiających miejsca historyczne Księstwa Poznańskiego i Prus Zachodnich, W Warszawie: lit. M. Fajansa, 1880.
  9. Marian Olszewski: Powstanie Wielkopolskie 1918–1919. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1978.
  10. Marta Machowska, Joanna Wałkowska (red.): Ewangelicy w gminie Kórnik. Pamięć społeczna i dziedzictwo kulturowe. Poznań: Fundacja Hereditas Culturalis, 2015.
  11. Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
  12. Włodzimierz Dworzaczek, Andrzej Górka, w: Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, 1959-1960, Wrocław-Kraków-Warszawa, s. 404.
  13. Henryk Merczyng, Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1904, s. 29.
  14. Ciekawe miejsca wokół Poznania [dostęp 2019-06-23].
  15. Tatry na starej fotografii. Oficjalna strona Jacka Ptaka. Szkoła Domowej Pracy Kobiet Jadwigi Zamoyskiej., www.jacekptak.com.pl [dostęp 2022-10-20].
  16. Nowe pomniki historii. prezydent.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-03)].Prezydent.pl 2012-02-02.
  17. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-04-06].
  18. 4 LIGA WIELKOPOLSKA (PÓŁNOC). polskapilka.net/. [dostęp 2015-12-01].
  19. a b Łukasz Grzegorowski, Proszę, dziękuję, przepraszam, „Kórniczanin”, 10 (2019), 24 maja 2019, s. 14.
  20. Biblioteka Kórnicka PAN » Wernisaż wystawy obrazów Andrzeja Pawlaczyka “Moje krajobrazy” [dostęp 2019-06-08] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Jacek Kowalski, Kolegiata kórnicka. Od prywatnej świątyni do romantycznego sejmu Rzeczypospolitej. Monografia artystyczna, z fot. Mikołaja Potockiego, Kórnik, Fundacja Zakłady Kórnickie, 2007, ISBN 978-83-60591-01-7.

Linki zewnętrzne edytuj