Kąkolewo (wieś w powiecie leszczyńskim)
Kąkolewo (niem. Kankel)[4] – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie leszczyńskim, w gminie Osieczna[5].
| wieś | |
 Kościół w Kąkolewie pw. Wszystkich Świętych | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
2541[2] |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-113[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PLE |
| SIMC |
0373801 |
Położenie na mapie gminy Osieczna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu leszczyńskiego  | |
 51°51′45″N 16°41′34″E/51,862500 16,692778[1]
| |
Historia edytuj
Miejscowość ma metrykę średniowieczną i pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona została w 1391 w łacińskim dokumencie jako Kankolewo, 1394 Kankolewo, 1400 Konkolewo, 1405 Køcolewo, 1407 Cancolewo, 1424 Kąkolewo[6].
Wieś była własnością prywatną; początkowo rycerską, a później szlachecką. W latach 1391–1416 należała do dziedzica Hanlina oraz do Piotra Krakwicza Kąkolewskiego prawdopodobnie brata tego pierwszego. Później była własnością ich potomków z lokalnego szlacheckiego rodu wielkopolskiego Kąkolewskich. Wieś była przedmiotem sprzedaży, wymiany i dziedziczenia dzięki czemu ma bogatą dokumentację historyczną. Dokument sądowy z 1421 odnotował braci Janusza, Niklasa, Dziersława, Szczepana i Andrzeja Kąkolewskich z Kąkolewa, którzy toczyli spór z Januszem Sulewskim z Sulewa. W 1467 miejscowość leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1426 była siedzibą własnej parafii, a w 1510 leżała w dekanacie Kościan[6].
Wieś odnotowały historyczne regesty podatkowe dzięki czemu można odtworzyć strukturę społeczno-majątkową we wsi w XVI wieku. W 1510 w Kąkolewie były trzy folwarki należące do czterech właścicieli: Bartłomieja, Andrzeja Większego, Andrzeja Mniejszego oraz Macieja. We wsi były 24 łany, w tym 19 łany osiadłe i 5 łanów opustoszałych, które nieraz uprawiali kmiecie. W miejscowości znajdowały się również wiatrak i karczma plebańska. W 1530 odnotowano pobór z różnych majątków znajdujących się we wsi. Z części Sapińskiego pobrano podatki od 6 łanów, wiatraka oraz karczmy, a z części Andrzeja od 4 łanów. W 1535 pobrany został zaległy pobór od opuszczonej karczmy. W 1563 miał miejsce pobór z części dziedziczki Kąkolewskiej od 10 łanów, wiatraka dorocznego, czterech komorników, karczmy dorocznej. Tego roku z części dziedzica Sapińskiego pobrano podatki od 8 łanów, dwóch wiatraków dziedzicznych, karczmy dorocznej, trzech rzemieślników, komornika, a także od wyszynku gorzałki. W 1566 pobór zapłacił Maciej Kąkolewski od 10 łanów, karczmy dorocznej, wiatraka dziedzicznego oraz od trzech zagrodników. W tym roku płatnikiem był także Stanisław Sapiński, który zapłacił od 8 łanów, dwóch wiatraków dziedzicznych, trzech rzemieślników, 4 zagrodników. W 1581 pobór zapłacił Maciej Kąkolewski od 11 łanów, trzech kwart roli, dwóch zagrodników z rolą, jednego wolnego zagrodnika, dwóch komorników, jednego rzemieślnika, owczarza wypasającego 15 owiec oraz dziedzicznego wiatraka. Stanisław Sapiński zapłacił wówczas pobór od 7,5 łana, 8 zagrodników, owczarza wypasającego 20 owiec, młyna korzecznego stojącego na rzece o jednym kole wodnym oraz od dwóch dziedzicznych wiatraków[6].
.jpg)
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim w ramach Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Pod koniec XIX wieku należała do powiatu wschowskiego w Prusach i liczyła 55 domostw z 487 mieszkańcami[4]. W okresie powstania w wielkopolskiego, 10 stycznia 1919[7] we wsi rozegrała się pomyślna dla powstańców bitwa[8][9]. Stacjonował tutaj też sztab frontu południowego[8][9]. 2 lipca 1919 Niemcy złamali rozejm, a w potyczce polegli żołnierze 6 Pułku Strzelców Wielkopolskich[7].
W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kąkolewo, po jej zniesieniu w gromadzie Osieczna. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa leszczyńskiego[7]. W 2011 w Kąkolewie mieszkało 2541 osób[2].
Drobny przemysł reprezentował zakład remontowy kombajnów zbożowych i największa w ówczesnym woj. leszczyńskim mieszalnia pasz[7].
Miejsce urodzenia Augusta Wilkońskiego[8][9].
Pierwsza Polska miejscowość, którą odwiedził 20 kwietnia 1919 roku gen. Józefa Haller z Błękitną Armią. Pierwsze oddziały przyjechały w nocy z 17 na 18 kwietnia 1919 roku, a do czerwca przez stacje Kąkolewo przejechały 383 pociągi z około 70 tysiącami żołnierzy oraz sprzętem wojskowym[10][11].
11 października 2023 r. za pośrednictwem Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego oraz wsparciu finansowym KPRM odsłonięto pomnik upamiętniający gen. Hallera[12].
Instytucje oświatowe edytuj
Zabytki edytuj
- kościół pw. Wszystkich Świętych z 1501[9][15], przebudowany w 1740 w stylu barokowym[8][15] (Szalewski podaje 1797)[9]
- pałac rodu Mielżyńskich, zbudowany w połowie XIX wieku w stylu klasycyzmu[16][15].
- kamienna figura Świętego Jana Nepomucena z I poł. XIX w.[16]
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 51748
- ↑ a b Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r. [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2021-06-15] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-26].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 452 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Kąkolewo (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 940.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 819, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2021-06-24].
- ↑ a b c Chmielewski 1988 ↓, s. 154-159.
- ↑ a b c d Bogdan Zgodziński: Województwo leszczyńskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981, s. 77-78.
- ↑ a b c d Jan Maj, Marek Aleksandrzak, Leszno: mapa topograficzna Polski. Wersja turystyczna, wyd. 2, Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 2011, ISBN 83-7135-149-6.
- ↑ a b c d e Kazimierz Szalewski: Leszno i okolice. Sport i Turystyka, 1981, s. 87. ISBN 83-217-2348-9.
- ↑ Co się wydarzyło na dworcu w Kąkolewie? (zdjęcia) [online], leszno24.pl [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ https://www.osieczna.pl/asp/pliki/download/styczen2019.8.pdf
- ↑ FpPnW, Odsłonięcie pomnika generała Józefa Hallera w Kąkolewie [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego, 11 października 2023 [dostęp 2023-10-26] (pol.).
- ↑ Kontakt - Przedszkole Samorządowe w Zespole Szkół w Kąkolewie [online], przedszkolna.net [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ http://www.zskakolewo.pl
- ↑ a b c Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 102. [dostęp 2021-06-24].
- ↑ a b Katalog zabytków, Pałac z XIX w.
Bibliografia edytuj
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II (I-Ł) z.1, hasło: „Kąkolewo”. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 154-159.