Kętrzyńskie podziemia
Kętrzyńskie podziemia – podziemia znajdujące się w Kętrzynie (województwo warmińsko-mazurskie). Wśród nich znajdują się głównie schrony wybudowane podczas II wojny światowej, ale również średniowieczne lochy z czasów krzyżackich.
Średniowieczne lochy edytuj
Kętrzyński zamek krzyżacki połączony był podziemnym tunelem z miejscowym kościołem św. Jerzego. Tunel ten przebiegał wzdłuż ul. Zjazdowej. Grenz wspomina za Beckherrnem, że "Przy budowie domu na Rollberg (teraz ul. Zjazdowa) trafiono na tunel łączący piwnice baszty, która była na południowym murze obronnym miasta z tunelem biegnącym na trasie zamek-kościół".[1] Według tego samego źródła na podziemny tunel trafiano przy kopaniu studni na potrzeby proboszczowskiej stajni, która była po północnej stronie kościoła św. Jerzego.
Schrony z okresu II wojny światowej edytuj
Schron w zamku edytuj
W piwnicach północnego skrzydła zamku w Kętrzynie urządzony został schron na potrzeby ówczesnego Urzędu Finansowego, który w tym skrzydle miał swoje biura. Obecnie piwnice wykorzystywane są na cele użytkowe: magazyn, siedziba Bractwa Rycerskiego. W sali wystawowej (Sala Rycerska, Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego) na parterze zachowane jest zejście do schronu – piwnicy.
W skrzydle południowym zamku piwnice zostały zasypane w czasie odbudowy zamku w latach 1962-1967. Według informacji zawartych w reportażu w Panoramie Północy z 1957 o próbie eksploracji kętrzyńskich podziemi w piwnicach tego skrzydła miały się znajdować cele więzienne wykorzystywane przez gestapo.
Schrony pod cmentarzem edytuj
Cmentarz komunalny w Kętrzynie położony jest na wschód od ul. Pocztowej. W czasie II wojny światowej pod cmentarzem kopano schrony metodą górniczą. Urobek spod ziemi wywożono wózkami poruszającymi się po szynach. Na skarpie południowej cmentarza zachowany schron, który służy obecnie jako magazyn smarów i olejów autobusów komunikacji miejskiej. Na skarpie tej znajduje się też (zasypane wejście ze względów bezpieczeństwa) tunel bez szalunków (ściany iłowata glina). Schron ten wielkością odpowiada tunelowi betonowemu, który znajduje się na południowej skarpie wzniesienia, na którym posadowiony jest kościół św. Jerzego.
Na zachodniej skarpie cmentarza (od obecnego parkingu przy ul. Pocztowej) znajdowały się wejścia do schronów na potrzeby jednego z głównych oddziałów centrali Organizacji Todt, ulokowanych w dawnym Zakładzie Szembeka przy ul. Asnyka.
Po wschodniej stronie cmentarza położona jest ul. Reymonta. W czasie II wojny światowej jej wschodnia pierzeja praktycznie była niezabudowana (tylko 4 domy jednorodzinne od strony ul. Mazowieckiej). Między wschodnim skrajem obecnej ul. Reymonta, a ciekiem płynącym do Gubra znajdowały się baraki mieszkalne robotników Organizacji Todt. Był to jeden z kilku tego typu obozów na terenie miasta. Po obozowisku pozostały typowe śmietniki (na łące za linią domków jednorodzinnych) oraz ukryty w ziemi schron. Pierwotnie nad schronem tym znajdował się barak z centralą telefoniczną, a obecnie piwnica (nad schronem) jednego z domków jednorodzinnych.
Schrony bojowe edytuj
Przy skrzyżowaniu (Rondo Solidarności) współczesnych ulic Pocztowej i Mazowieckiej znajdują się dwa jednakowe schrony obrony przeciwlotniczej. Schrony te usytuowane są na północ od ul. Mazowieckiej, naprzeciw cmentarza komunalnego. Schrony te uprzątnięte zostały przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Kętrzyńskiej im. Zofii Licharewej. Obok jednego ze schronów Towarzystwo ustawiło tablicę informacyjną z napisami w językach: polskim, niemieckim i angielskim. Według zamieszczonej tam informacji schrony zostały wybudowane w 1942. Schrony są zagłębione w ziemi. Każdy ze schronów wybudowany jest na planie foremnego wielokąta, wewnątrz przedzielony na dwie części.
Przy skrzyżowaniu ulic ustawiony był informacyjny znak drogowy, który znajduje się na fotografii (zrobionej zimą 1942/1943) w Lebensbilder aus Rastenburg. Na strzałkach kierunkowych w stronę Kruszewca były następujące napisy: Lötzen 31 km, Stürlack 16 km, SS-Kaserne, Görlitz 7 km oraz w kierunku Starej Różanki strzałka z napisem Gerdauen 33 km.
Przypisy edytuj
- ↑ Gazeta Kętrzyńska. 23 marca 1997, 12.
Bibliografia i źródła edytuj
- Rudolf Grenz: Der Kreis Rastenburg. Marburg/Lahn: 1976.
- Z. Konarzewski: Opis badań i opinia o stanie technicznym zabytkowego kościoła św. Jerzego w Kętrzynie, Inwentaryzacja budowlana kościoła św. Jerzego. Warszawa: 1969.
- Diethelm B Wulf: Lebensbilder aus Rastenburg. Leer: Kreisgemeinschaft Rastenburg, 1984. ISBN 3-7921-0291-9.
- „Gazeta Kętrzyńska”. 9 marca 1997. 10.
- „Gazeta Kętrzyńska”. 23 marca 1997. 12.
- „Panorama Północy”. 1957. 10-14.
- Tomasz Sowiński, Tajemnice Warmii i Mazur, Wydawnictwo Regionalista, Olsztyn, 2008, ISBN 978-83-927282-0-7. (str.15-29)