Kłodzko (gmina wiejska)

gmina wiejska w województwie dolnośląskim

Kłodzkogmina wiejska położona w województwie dolnośląskim, w centrum powiatu kłodzkiego i ziemi kłodzkiej. Przed reformą administracyjną Polski z 1999 r. gmina wchodziła w skład województwa wałbrzyskiego. Siedziba gminy znajduje się w Kłodzku, które tworzy osobną gminę miejską[2].

Kłodzko
gmina wiejska
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

TERC

0208072

Wójt

Zbigniew Tur

Powierzchnia

252,25 km²

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności


16 861[1]

• gęstość

66,8 os./km²

Nr kierunkowy

74

Tablice rejestracyjne

DKL

Adres urzędu:
ul. Okrzei 8a
57-300 Kłodzko
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Kłodzko
Liczba sołectw

35

Liczba miejscowości

35

Położenie na mapie powiatu
Położenie na mapie powiatu
50°26′16″N 16°39′10″E/50,437778 16,652778
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Obszar gminy stanowi 15,35% powierzchni powiatu. 30 czerwca 2009[3] gminę zamieszkiwało 17 031 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku gminę zamieszkiwało 17 079 osób[4].

Środowisko naturalne edytuj

 
Ogólna panorama Wojciechowic w 1967 roku

Położenie geograficzne edytuj

Gmina Kłodzko położona jest w południowo-zachodniej Polski, w Sudetach, obejmuje Kotlinę Kłodzką oraz częściowo Krowiarki, wchodzące w skład Masywu Śnieżnika i Góry Bardzkie, które stanowią równocześnie wschodnią granicę gminy[5].

 
Kotlina Kłodzka widziana spod Wapniarki w Żelaźnie

Na zachodzie gmina Kłodzko graniczy z Polanicą-Zdrojem, gminą Szczytna i Radków, na północnym zachodzie z gminą Nowa Ruda, na wschodzie z gminami: Stoszowice, Bardo, Złoty Stok i Lądek-Zdrój, a na południu z gminą Bystrzyca Kłodzka. Geograficznie gmina wiejska otacza obszar gminy miejskiej Kłodzko[6].

Warunki naturalne edytuj

Powierzchnię gminy Kłodzko tworzy lekko falista równina o wysokości 350–430 m n.p.m. o charakterze starej trzeciorzędowej powierzchni zrównania, z cienką pokrywą utworów czwartorzędowych, ponad którą wznoszą się izolowane i, twardzielowe garby i wzniesienia. Najwyższym wzniesieniem na obszarze gminy jest Sarnica (551 m)[7]. Powierzchnię kotliny rozcinają głębokie, często o charakterze przełomowym doliny rzeczne. Środek gminy wyznaczają ujściowe odcinki dolin uchodzących do Nysy Kłodzkiej jej dopływów: Bystrzycy Dusznickiej, Ścinawki, Jodłownika, Jaszkówki i Białej Lądeckiej[8].

Budowa geologiczna edytuj

 
Łąka w Wojborzu

Gmina Kłodzko leży na obszarze struktury geologicznej określanym mianem niecki lub synklinorium śródsudeckiego, jedynie jej północna część ma znacznie bardziej złożoną budowę. Występujące tu struktury należą do różnowiekowych jednostek metamorfiku kłodzkiego, struktury bardzkiej i kłodzko-złotostockiego masywu granitoidowego[9].

Surowce mineralne edytuj

W porównaniu z ościennymi gminami zasoby surowców mineralnych gminy Kłodzko przedstawiają się bardzo skromnie. Znaczenie gospodarcze posiadają wyłącznie surowce skalne, eksploatowane od stuleci na potrzeby budownictwa, których pozostałością są kamieniołomy i wyrobiska[10].

Warunki klimatyczne edytuj

Gmina Kłodzko charakteryzuje się umiarkowanym, łagodnym klimatem, sprzyjającym gospodarce rolnej i hodowlanej oraz turystyce. Średnia roczna temperatura wynosi około 7 °C, a w najcieplejszym miesiącu wynosi ona ok. 17 °C, zaś w najzimniejszym styczniu –2,5 °C[11]. Roczna suma opadów atmosferycznych sięga 600 mm[12]. Podobnie jak w całych Sudetach, dominuje wiatr z kierunków południowo-zachodnich, z wyjątkiem okresu od maja do lipca, kiedy dominują wiatry północne[13].

Środowisko przyrodnicze edytuj

 
Nornik zwyczajny, jeden z gryzoni występujących na terenie gminy Kłodzko

Roślinność edytuj

Szata roślinna występująca w gminie Kłodzko jest typowa dla Krainy Pogórzy Działu Sudeckiego Prowincji Górskiej. Jeszcze do XIIIXIV w. znaczne obszary zajęte były przez wielogatunkowe lasy liściaste, które obecnie występują w formie szczątkowej, będąc zastąpionymi przez łąki, pola i parki[14].

Specyficzne zespoły roślinne, głównie drzewiaste, tworzą parki dworskie, powszechnie zakładane na przełomie XIX/XX w., a także później, m.in. w Korytowie, Piszkowicach, Żelaźnie i Szalejowie Dolnym[15].

Lasy państwowe na terenie gminy Kłodzko wchodzą w skład nadleśnictw w Bardzie Śląskim, Bystrzycy Kłodzkiej, Zdrojach i Jugowie[16].

Zwierzęta edytuj

W gminie Kłodzko można spotkać koszatkę leśną, przedstawiciela gryzoni leśnych. Spotkać można także traszkę górską oraz salamandrę plamistą. W lasach żyją lisy i kuny leśne, a na przyleśnych łąkach sarny, dziki. pospolite są gatunki takich zwierząt jak: nornik zwyczajny, kret, jeży. Niekiedy można spotkać zająca szaraka. Nad polami i łąkami bardzo często słychać skowronka pospolitego, rzadziej zaś jastrzębia[17].

Symbole gminy edytuj

Jedynym symbolem gminy Kłodzko jest jej herb, ustanowiony przez radę gminy w 1997 r., stanowiący graficzny symbol społeczności i samorządu. Łączy w sobie tradycje tych ziem ze współczesnością. Tarcza herbowa barwy złotej ma nieskomplikowany zwarty kształt. Symbolizuje charakter gminy Kłodzko – skromnej, niewyróżniającej się, lecz bogatej.

Pole tarczy herbu wypełnia godło przedstawiające srebrnego lwa w koronie, w pozycji pionowej, z wyciągniętymi przednimi łapami skierowany w prawo umieszczony na czerwonym tle, dumnie i dynamicznie stąpającego po zielonych wzgórzach, pomiędzy którymi wije się rzeka ginąca na horyzoncie, przecinając krajobraz na dwie części[18].

Historia edytuj

 
Siedziba Urzędu Gminy w Kłodzku, powstała w 1996 roku, wcześniej władze gminne urzędowały w budynku ratusza i urzędu rejonowego

Gmina Kłodzko powstała po II wojnie światowej na terenie tzw. Ziem Odzyskanych (II okręg administracyjny – Dolny Śląsk). 28 czerwca 1946 gmina – jako jednostka administracyjna powiatu kłodzkiego – weszła w skład nowo utworzonego województwa wrocławskiego[19][20].

Początkowo obejmowała ona tylko wsie położone w najbliższym sąsiedztwie Kłodzka. Sąsiadowała z gminami: Krosnowicami na południu, Polanicą Zdrojem na zachodzie, Bożkowem na północnym zachodzie, Bardem, Stoszowicami i Złotym Stokiem na północy. 1 lipca 1952 r. gmina została podzielona na cztery gromady: Bierkowice, Ławica, Wojciechowice, Jaszkowa Górna[21]. Gmina została zlikwidowana 29 września 1954 r. wraz z reformą wprowadzającą gromady.

Gmina Kłodzko została przywrócona w kolejnej reformie administracyjnej 1 stycznia 1973 r., uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu. Jej obszar w stosunku do poprzedniego został poszerzony o gromady: Stary Wielisław, Szalejów Dolny i Szalejów Górny i liczyła ona 23 wsie[22]. 2 lipca 1976 r. jej terytorium znowu zostało powiększone przez przyłączenie do niej zlikwidowanej gminy Żelazno oraz 5 wiosek z gminy Bożków. Znajdowała się ona w granicach nowo utworzonego województwa wałbrzyskiego[23]. W 1990 r. na mocy ustawy o samorządzie terytorialnym gminy uległy przekształceniu z terenowych organów administracji rządowej w jednostki samorządu terytorialnego. Ostatnia zmiana miała miejsce w 1999 r., na jej skutek gmina wiejska Kłodzko znalazła się w powiecie kłodzkim, wchodzącym w skład województwa dolnośląskiego[24].

Zabytki edytuj

 
Kościół-sanktuarium w Starym Wielisławiu
 
Pałac w Żelaźnie

Na terenie gminy Kłodzko zachowało się wiele obiektów zabytkowych, z których znaczna część uległa całkowitej dewastacji w latach 1945–1990. Na szczególną uwagę zasługują znajdujące się tutaj kościoły i zespoły pałacowe[25].

Kościoły edytuj

Pałace i zespoły dworskie edytuj

Obiekty gospodarcze edytuj

Gospodarka edytuj

 
Widok na pola uprawne w Kamieńcu
Struktura użytkowania ziemi w gminie (2005)[26]
Rodzaj Powierzchnia %
Grunty orne 12500 ha 49,55%
Pastwiska 2089 ha 8,28%
Łąki 2100 ha 8,33%
Sady 61 ha 0,24%
Użytki rolne (Σ) 16750 ha 66,4%
Lasy 6109 ha 24,22%
Pozostałe grunty i nieużytki 2366 ha 9,38%
Użytki i nieużytki rolne (Σ) 25225 ha 100%

Pod względem gospodarczym gmina wiejska Kłodzka ma rolniczy charakter. W wyniku transformacji gospodarczej z lat 90. XX w. upadły wszystkie większe zakłady przemysłowe na terenie gminy, w tym zakłady przemysłu włókienniczego, istniejące na terenie gminy od XIX w. Mieszkańcy gminy znajdują zatrudnienie głównie w pobliskim Kłodzku.

Stopa bezrobocia w gminie Kłodzko wynosi 32,25%[27]

 
Typowy sklep w miejscowościach gminy, na przykładzie ABC w Krosnowicach Kłodzkich

Dochody budżetu gminy Kłodzko w złotych na 1 mieszkańca[28]:

Demografia edytuj

Powierzchnia gminy wynosi 252,25 km², co przy obecnej liczbie mieszkańców (16 928 w czerwcu 2004) daje gęstość zaludnienia równą 67 osób na 1 km². Gmina zajmuje 176. miejsce pod względem powierzchni, zaś pod względem liczby ludności w Polsce – 410[29].

  • Wykres ludności gminy Kłodzko w ostatnich dwóch dekadach[30]:
 
Osiedle punktowców w Ołdrzychowicach Kłodzkich, powstałe pod koniec lat 70. XX wieku.
  • Struktura płci mieszkańców gminy Kłodzko według danych z 30 czerwca 2004 r.[3]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 16 928 100 8623 50,9 8305 49,1
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
67,1 34,2 32,9

Sytuacja ludnościowa gminy Kłodzko należy do najstabilniejszych w regionie. Pod koniec lat 90. XX w. liczba ludności zaczęła nieznacznie spadać, jednak obecnie zaznaczyła się tendencja zwyżkowa, co ma związek z bezpośrednim sąsiedztwem gminy z Kłodzkiem, które stanowi ważny ośrodek kulturalny, gospodarczy i polityczny całej ziemi kłodzkiej.

  • Piramida wieku mieszkańców gminy Kłodzko w 2014 roku[31].


 

Edukacja edytuj

 
Szkoła Podstawowa w Ołdrzychowicach Kłodzkich
 
Gimnazjum Gminne w Kłodzku

Na terenie gminy znajdują się 5 przedszkoli (Jaszkowa Dolna, Krosnowice, Ołdrzychowice Kłodzkie, Żelazno, Bierkowice)[32], 10 szkół podstawowych oraz 3 gimnazja[33]. W placówkach prowadzonych przez Urząd Gminy, według danych z roku szkolnego 2008/2009 uczyło się 814 dzieci w szkołach podstawowych, wliczając w to klasy „0” oraz 135 uczniów w gimnazjach[34].

Lista szkół prowadzonych przez gminę Kłodzko:

Szkoły podstawowe edytuj

  • Szkoła Podstawowa w Jaszkowej Dolnej, Jaszkowa Dolna 63., 57-315 Jaszkowa Dolna
  • Szkoła Podstawowa w Jaszkowej Górnej 71, Jaszkowa Górna 71, 57-312 Jaszkowa Górna
  • Szkoła Podstawowa w Krosnowicach, Krosnowice 207, 57-362 Krosnowice
  • Szkoła Podstawowa w Ołdrzychowicach Kłodzkich, ul. Sportowa 1, 57-360 Ołdrzychowice Kłodzkie
  • Szkoła Podstawowa w Szalejowie Dolnym, Szalejów Dolny 100, 57-314 Szalejów Dolny
  • Szkoła Podstawowa w Szalejowie Górnym, Szalejów Górny 125, 57-314 Szalejów Górny
  • Szkoła Podstawowa w Wojborzu, Wojbórz 52, 57-442 Wojbórz

Gimnazja edytuj

  • Publiczne Gimnazjum im. Władysława Stanisława Reymonta, ul. Traugutta 1, 57-300 Kłodzko
  • Gimnazjum Publiczne w Wojborzu, Wojbórz 52, 57-442 Wojbórz

Kultura edytuj

W gminie znajduje się Gminna Biblioteka Publiczna z siedzibą w Ołdrzychowicach Kłodzkich. Najważniejszą instytucją kulturalną jest Ośrodek Kultury Gminy Kłodzko również z siedzibą w Ołdrzychowicach[35].

Podział administracyjny edytuj

 
Podział administracyjny gminy Kłodzko
 
Gminny Ośrodek Kultury w Ołdrzychowicach Kłodzkich
 
Pałac w Podzamku
 
Widok ogólny na Młynów

Gmina Kłodzko dzieli się od 1990 r. na jednostki pomocnicze, zwane sołectwami. Zgodnie ze „Statutem Gminy Kłodzko” uchwalonym 30 marca 2015 r. tworzy je każda wieś w gminie[36].

Lp. Sołectwo Powierzchnia
(km²)
Ludność
(2002)
Sołtys
1. Bierkowice 3,78 516 Andrzej Bartyna
2. Boguszyn 3,86 378 Krzysztof Ryba
3. Droszków 4,69 62 Maria Rusiniak
4. Gołogłowy 3,53 250 Monika Rajczakowska
5. Gorzuchów 3,30 217 Marek Opanowicz
6. Jaszkowa Dolna 17,77 1310 Mariusz Majoch
7. Jaszkowa Górna 24,61 901 Robert Kirkiewicz
8. Jaszkówka 1,62 76 Teresa Głód
9. Kamieniec 4,33 209 Tomasz Lasak
10. Korytów 2,33 108 Tadeusz Kowalski
11. Krosnowice 13,65 2954 Urszula Borkowska
12. Ławica 4,82 336 Dariusz Pempuś
13. Łączna 6,29 312 Ewa Kulbaka
14. Marcinów 4,00 126 Ludwika Golec
15. Mikowice 2,18 84 Teresa Macherzyńska
16. Młynów 2,13 138 Sebastian Nowak
17. Morzyszów 1,76 37 Krzysztof Doliński
18. Ołdrzychowice Kłodzkie 15,58 2419 Ryszard Lewandowski
19. Piszkowice 3,35 322 Jacek Suchoń
20. Podtynie 2,08 140 Magdalena Pichnar
21. Podzamek 5,51 220 Jadwiga Kaczor
22. Rogówek 1,21 34 Marek Szach
23. Romanowo 4,40 135 Eugeniusz Marcak
24. Roszyce 3,20 167 Tomasz Krupa
25. Ruszowice 3,73 144 Aleksander Bil
26. Starków 7,22 211 Daniel Kaźmierczak
27. Stary Wielisław 18,39 799 Ewa Matusiak
28. Szalejów Dolny 9,60 654 Joanna Wieloch
29. Szalejów Górny 11,96 857 Małgorzata Turłaj-Łuszczek
30. Ścinawica 2,16 301 Krzysztof Więckowski
31. Święcko 4,77 253 Karol Omachel
32. Wilcza 9,86 117 Ryszard Jastrzębski
33. Wojbórz 16,59 1106 Iwona Janoszek-Badecka
34. Wojciechowice 16,05 589 Jarosław Zdrojewski
35. Żelazno 12,11 973 Beata Konieczko-Rudnicka
# Razem (Σ) 252,25 17 445 Zbigniew Tur
(wójt gminy)

Polityka edytuj

Władze edytuj

Osobny artykuł: Rada Gminy Kłodzko.

Gmina Kłodzko ma status gminy wiejskiej. Mieszkańcy wybierają do rady gminy 15 radnych. Organem wykonawczym władz jest wójt. Siedzibą władz gminy znajduje się w Kłodzku przy ulicy Okrzei 8a.

Wójtowie gminy Kłodzko (od 1990):

Mieszkańcy gminy Kłodzko wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Wałbrzych, a posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu.

Na czele każdego z sołectw stoi sołtys jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej, który ma do pomocy radę sołecką jako organ władzy ustawodawczej, która wybierana jest przez wszystkich mieszkańców danej wsi[37].

Gminy partnerskie edytuj

Gmina Kłodzko ma podpisaną współpracę z trzema gminami, dwie z nich znajdują się na terenie Polski, a jedna w Niemczech:

Religia edytuj

 
Kościół św. Barbary w Droszkowie

Na terenie gminy Kłodzko swoją działalność prowadzi głównie Kościół katolicki, który jako jedyna wspólnota religijna posiada na jej terenie swoje parafie, wchodzące w skład dwóch dekanatów: kłodzkiego i lądeckiego, należących do diecezji świdnickiej[38]:

Bezpieczeństwo edytuj

 
Siedziba OSP w Żelaźnie

Policja edytuj

Gmina Kłodzko podlega pod teren działania Komendy Powiatowej Policji w Kłodzku, mającej swoją siedzibę przy pl. Chopina[40]. Swoją służbę w terenie gminy pełni trzech dzielnicowych: st. asp. Maciej Franczak, st. sierż. Łukasz Frączkowski, sierż. sztab. Adrian Brandiuk, asp. Anna Rydzak[41].

 
Dawny szpital, a obecnie przychodnia w Ołdrzychowicach Kłodzkich

Straż pożarna edytuj

W Kłodzku swoją siedzibę ma Komenda Powiatowa Straży Pożarnej, gdzie funkcjonuje jednostka ratowniczo-gaśnicza. Podlegają jej Ochotnicze Straże Pożarne z terenów gminy Kłodzko w: Ołdrzychowicach Kłodzkich, Jaszkowej Górnej, Żelaźnie, Starym Wielisławiu, Krosnowicach, Wojciechowicach, Szalejowie Dolnym i Szalejowie Górnym[42].

Służba zdrowia edytuj

Na terenie gminy działają 2 gabinety lekarsko-zabiegowe w Żelaźnie i Wojciechowicach. Ponadto działają 4 ośrodki zdrowia, w których swoje praktyki prowadzą lekarze rodzinni w Krosnowicach, Ołdrzychowicach, Jaszkowej Górnej i Szalejowie Dolnym. Ponadto w Wojborzu znajduje się punkt felczerski[43].

Najbliższy szpital znajduje się w stolicy gminy w dzielnicy JurandówSzpital Powiatowy[44].

Transport edytuj

Komunikacja samochodowa edytuj

 
Typowy przystanek autobusowy w gminie (Wilcza)

Przez obszar gminy przechodzi trasa europejska, trzy drogi krajowe oraz dwie drogi wojewódzkie[45]:

Komunikacja autobusowa na terenie gminy obsługiwana jest przez PKS Kłodzko oraz prywatną firmę A-Vista, która uruchomiła kursy podmiejskie dla północnej części gminy do Kłodzka.

Komunikacja kolejowa edytuj

 
Przystanek kolejowy w Ławicy na trasie kolejowej z Międzylesia do Wrocławia Głównego

Kłodzko stanowi ważny węzeł kolejowy w powiecie kłodzkim. Przez teren gminy wiejskiej Kłodzko przechodzą cztery linie kolejowe[45]:

Na terenie gminy Kłodzko znajdują się 3 stacje kolejowe i 4 przystanki osobowe:

Turystyka i sport edytuj

 
Mecz między LZS „Orlęta” Krosnowice a Zamkiem Trzebieszowice na krosnowickim boisku piłkarskim

Od 2. połowy lat 90. XX wieku na obszarze gminy wiejskiej zaczyna rozwijać się turystyka, podupadła w ostatnim półwieczu, która opiera się o powstające gospodarstwa agroturystyczne[47]. Poza tym przez terytorium gminy przechodzą dwa szlaki turystyczne[48]:

Każda większa wioska na terenie gminy wiejskiej Kłodzko posiada swoje boisko sportowe. W połowie lat 40. XX wieku powstały tutaj pierwsze kluby sportowe, działające w ramach Ludowych Zespołów Sportowych, w których dominującą sekcją była piłka nożna. Do dzisiaj na terenie gminy działają następujące kluby[49]:

  • LZS Tornado Ławica
  • Odrodzeni Szalejów Dolny
  • ATS Wojbórz
  • LZS Lech Ołdrzychowice
  • LZS Orlęta Krosnowice
  • LZS Iskra Bagietka Jaszkowa Dolna
  • LKS Bierkowice

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Stan, ruch naturalny i wędrówkowy ludności w roku według podziału administracyjnego, stan w dniu 31.12.2021, Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-09-03] (pol.).
  2. Polska. Mapa administracyjna, 1:600 000, wyd. Daunopol, Warszawa 1999.
  3. a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  4. GUS, TABL. 11. LUDNOŚĆ WEDŁUG WOJEWÓDZTW, POWIATÓW, GMIN ORAZ PŁCI W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W 2020 R., 30 czerwca 2020.
  5. Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 13.
  6. Mapa administracyjna województwa dolnośląskiego.
  7. Mapa powiatu Kłodzko, 1:100 000, wyd. PPWK, Warszawa 1959.
  8. Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 13.
  9. Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 13–14.
  10. Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 18.
  11. A. Schmuck, Regiony termiczne województwa wrocławskiego, „Czasopismo Geograficzne”, 28: 1957, s. 3–4.
  12. Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 28.
  13. Mały rocznik statystyczny Polski, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2009, s. 34.
  14. Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 22.
  15. Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit, s. 23.
  16. Dane RDLP we Wrocławiu.
  17. Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 23–24.
  18. Herb Gminy Kłodzko artykuł z „Gazety Wrocławskiej” dostępny w serwisie NaszeMiasto.pl. klodzko.naszemiasto.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-22)]. [dostęp 2010-02-21].
  19. Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177.
  20. Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944 o organizacji i zakresie działania rad narodowych (Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22) oraz dekretu z 23 listopada 1944 o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74).
  21. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
  22. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
  23. Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143.
  24. Strategia rozwoju Gminy Kłodzko, Kłodzko 2001, s. 4.
  25. Dane uzyskane u konserwatora zabytków w Wałbrzychu.
  26. Dane opracowane na podstawie Bazy Danych Regionalnych dla gminy Kłodzko na 2005 r. dla działu rolnictwo.
  27. Stan na 31.12.2004 r., dane Starostwa Powiatowego w Kłodzku.
  28. Dane z Bazy Danych Regionalnych GUS.
  29. Dane Głównego Urzędu Statystycznego na 2008 r. (dostęp: 2009-01-10). stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)]..
  30. Dane zaczerpnięte z Bazy Danych Regionalnych GUS, dział ludność.
  31. Gmina Kłodzko w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  32. Wykaz przedszkoli na stronie gminy Kłodzko.. [dostęp 2010-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-18)].
  33. Lista szkół podstawowych i gimnazjów w gminie Kłodzko.. [dostęp 2010-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-08)].
  34. Szkolnictwo w gminie Kłodzko, dane za Bazą danych Regionalnych GUS.
  35. Dane na stronie BIP Urzędu Gminy Kłodzko.. [dostęp 2019-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-06)].
  36. Statut Gminy Kłodzko, rozdział 3, § 8.. [dostęp 2019-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-06)].
  37. Hasło „sołectwo” z Encyklopedii Wiem.. [dostęp 2010-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-08)].
  38. Schematyzm Diecezji Świdnickiej, pod red. A. Bałabucha, Świdnica 2005.
  39. Parafia położona w Kłodzku, jednak w skład jej terytorium wchodzą również m.in. Gołogłowy położone na terenie gminy wiejskiej Kłodzko.
  40. Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. PPWK, Wrocław-Warszawa 1999.
  41. Dane na oficjalnej stronie internetowej kłodzkiej policji. klodzko.policja.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-19)].. [dostęp 2016-08-08].
  42. Informacja na stronie Komendy Powiatowej Straży Pożarnej w Kłodzku.. kppsp.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-25)]. [dostęp 2010-02-20].
  43. Służba zdrowia w gminie Kłodzko. gmina.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-18)]. [dostęp 2010-02-20].
  44. Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. PPWK, Warszawa-Wrocław 1999.
  45. a b Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
  46. Informacja uzyskana w lutym 2010 r. w Dyrekcji Okręgowej PKP we Wrocławiu.
  47. Dane opracowane na podstawie danych Urzędu Gminy Kłodzko na rok 2012.
  48. Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 2012.
  49. Opracowano na podstawie serwisu 90minut.pl.

Bibliografia edytuj

  • Arno Herzig, Małgorzata Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, DOBU Verlag/Oficyna Wydawnicza „Atut”, Hamburg-Wrocław 2006.
  • Historia Śląska, opracowanie zbiorowe pod red. Karola Maleczyńskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1960.
  • Kazimierz Marcinek, Wacław Prokop, Ziemia Kłodzka – informator turystyczny, Fundacja Rozwoju Miasta Kłodzka i Ziemi Kłodzkiej.
  • Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. Marka Staffy, t. 15, I-Bis, Wrocław 1994.
  • Marek Perzyński, Gminy Kłodzko skarby i osobliwości. Przewodnik dla dociekliwych, Wrocławski Dom Wydawniczy, Wrocław 2002.