Kšinná
Kšinná (węg. Kesnyő) – wieś w zachodniej Słowacji, w powiecie Banovce nad Bebravou w kraju trenczyńskim, położona 17 km na północny wschód od Banowiec nad Bebravou.
 Kšinná | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Tatiana Botková |
| Powierzchnia |
41,24[1] km² |
| Wysokość |
357[2] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 38[2] |
| Kod pocztowy |
956 43[2] |
| Tablice rejestracyjne |
BN |
Położenie na mapie kraju trenczyńskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
 48°48′26″N 18°21′04″E/48,807222 18,351111
| |
| Strona internetowa | |
Położenie edytuj
Kšinná leży w południowej części Gór Strażowskich, w dolinie górnego biegu potoku Radiša. Zabudowania wsi rozłożyły się w lokalnym rozszerzeniu tej doliny, zwanym kotliną Kšinnej (słow. Kšinianska kotlina). Od zachodu nad wsią dominuje Čierny vrch (997 m n.p.m.) w paśmie Nitrickich Wierchów.
Historia edytuj
Tereny kotliny Kšinnej były zamieszkane przez człowieka od czasów prehistorycznych. W młodszym neolicie zamieszkiwał tu lud kultury lendzielskiej, znaleziono tu także ślady osadnictwa oraz rozległe cmentarzysko kultury łużyckiej. Na wzgórzu w zachodniej części wsi, na którym dziś stoi późnoromański kościół p.w. św. św. Kosmy i Damiana, w epoce brązu znajdowało się grodzisko obronne. Do cennych znalezisk należą odnalezione tu groby z okresu wędrówek ludów.
Kšinná wzmiankowana była po raz pierwszy w 1352 r. jako villa Xinna. Należała wówczas do „państwa” feudalnego z siedzibą na zamku Uhrovec. Posiadała już kościół, ufundowany w połowie XIII w. prawdopodobnie przez ród Csesznekych. W 1382 r. występowała w dokumentach jako Kessyna, w 1485 jako Ksyna, w 1598 jako Ksynna. W 1598 r. miała 39 domów. W 1720 r. ze wsi wymieniano 2 młyny i 20 „port” (obliczeniowych „bram”, od których płacono podatki).
Ludność zajmowała się głównie pasterstwem bydła i owiec. Z czasem rozwinęło się sadownictwo – owoce służyły do wyrobu wódek, a także do produkcji suszu owocowego. Pamiątką tego drugiego zajęcia są widoczne do dziś stare, murowane zabudowania mieszkalne z „wyżkami” i suszarniami owoców na piętrze. Wieś była znana również w szerszej okolicy z wyrobu drewnianych skrzyń (słow. súseky) służących do przechowywania zboża, ubrań itp. W połowie XIX wieku Elek Fényes (1807-1876), pierwszy znaczący przedstawiciel węgierskiej statystyki gospodarczej, pisał o wsi w swoim słowniku geograficznym, że zamieszkiwało ją 29 katolików, 743 ewangelików i 8 żydów. W 1910 r. liczyła 1281 mieszkańców, głównie Słowaków.
Po wybuchu słowackiego powstania narodowego wielu mieszkańców wstąpiło w szeregi wojsk powstańczych. Po upadku SNP 21 listopada 1944 r. wieś zajęła Grupa Bojowa "Edelweiß", która rozstrzelała tu 18 osób narodowości żydowskiej.
Obecnie (2020 r.) wieś zatraciła już swój dawny, rolniczo-pasterski i rzemieślniczy charakter. Większość ludności czynnej zawodowo pracuje w zakładach przemysłowych i usługach Bánovec nad Bebravou, reszta głównie w gospodarce leśnej.
Zabytki edytuj
- Kościół św. św. Kosmy i Damiana na wzgórzu nad wsią. Późnoromański, wzniesiony w latach 1230-1250 prawdopodobnie przez ród Csesznekych, pierwotnie otoczony murem obronnym i cmentarzem. Murowany, jednonawowy, z węższą i niższą apsydą, zamkniętę półkoliście. Na kalenicy nawy niewysoka, drewniana, kwadratowa wieża na dzwon, nakryta wysokim dachem namiotowym. Przez dłuższy już czas nieużytkowany, w 1949 r. spłonął od uderzenia piorunem (zniszczeniu uległo całe wyposażenie). Dach odbudowano. Na południowej ścianie zewnętrznej widoczne malowidło, przedstawiające św. Krzysztofa, przenoszącego Jezusa Chrystusa przez rzekę.
- Kościół ewangelicki, klasycystyczny z 1814 r. Jednonawowy, z ustawioną na osi wieżą oraz poligonalnie zamkniętym prezbiterium. Nawa kryta płaskim stropem. Wewnątrz klasycystyczny ołtarz z obrazem Zmartwychwstania z XVIII w.
Przypisy edytuj
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 41,24S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2021-11-21]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
Bibliografia edytuj
- Barański Mirosław J.: Góry Strażowskie w sam raz na czas pandemii, [w:] "Gazeta Górska", R. XXIX, nr 1 (113), zima 2021, s. 50-53;
- Vavrík Bartolomej, Vavríková Eta a kolektív: Strážovské vrchy. Turistický sprievodca ČSSR č. 19, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1985, s. 231-232;
- Strážovské vrchy. Trenčianske Teplice. Turistická mapa 1 : 50 000, wydanie 5, VKÚ Harmanec, 2009, ISBN 978-80-8042-567-8.