Kałdus
Kałdus – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Chełmno, na południowy zachód od Chełmna, na granicy Doliny Dolnej Wisły i Pojezierza Chełmińskiego.
| ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo | kujawsko-pomorskie | |
| Powiat | chełmiński | |
| Gmina | Chełmno | |
| Liczba ludności (III 2011) | 255[1] | |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 | |
| Tablice rejestracyjne | CCH | |
| SIMC | 0841567 | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmno   Kałdus | ||
Położenie na mapie Polski  Kałdus | ||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  Kałdus | ||
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  Kałdus | ||
 53°19′19″N 18°23′56″E/53,321944 18,398889
| ||
Podział administracyjnyEdytuj
W latach 1920-1950 miejscowość należała do województwa pomorskiego, następnie do bydgoskiego, a w latach 1975–1998 do województwa toruńskiego.
DemografiaEdytuj
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 255 mieszkańców[1]. Jest jedenastą co do wielkości miejscowością gminy Chełmno.
Krótki opisEdytuj
Wieś ma charakter rolniczy. Atrakcją jest Góra Świętego Wawrzyńca – wzniesienie będące pozostałością po wczesnośredniowiecznym grodzie i jednocześnie rezerwat roślinności ciepłolubnej noszący tę samą nazwę. Liczne punkty widokowe na dolinę Wisły.
HistoriaEdytuj
W Kałdusie odkryto wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, który może być uznany za jeden z najważniejszych ośrodków administracyjno – gospodarczych Polski czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego.
Wykopaliska doprowadziły do odkrycia pozostałości przedlokacyjnego Chełmna (obecne miasto znajduje się bardziej na północ) które powstało na miejscu prehistorycznego grodziska kultury łużyckiej (VII-V w. p.n.e.), bezpośrednio przy wzniesieniu zwanym dzisiaj Górą św. Wawrzyńca. U schyłku okresu plemiennego (X wiek) góra stanowiła miejsce kultu pogańskiego. Od przełomu X i XI wieku jeden z głównych grodów administracji państwa pierwszych Piastów, ważny węzeł komunikacyjny, ośrodek produkcji i wymiany dalekosiężnej. Na początku XI wieku u stóp wzniesienia rozpoczęto budowę kamiennego jednonawowego kościoła z trzema absydami. Kościół ten miał wymiary 37 x 17 m. Odkryte w roku 1996 relikty bazyliki, które zachowały się w południowej części grodziska, zostały zabezpieczone i udostępnione. Pod pozostałościami fundamentów kościoła chrześcijańskiego znaleziono kamienny stos ofiarny przykryty szczątkami zbóż i zwierząt, wśród nich znajdowała się uszkodzona czaszka mężczyzny.
Pierwsza wzmianka o wykopaliskach w Kałdusie pochodzi z roku 1871, wtedy znaleziono przypadkiem kilka zabytków, które następnie trafiły do muzeum w Schwerinie. Następnie prace prowadzono z przerwami aż do czasów dzisiejszych. Współcześnie prace wykopaliskowe prowadzone były przez naukowców z toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W pięciu grobach komorowych poza szkieletami znaleziono fragmenty luksusowych tkanin, ozdoby ze srebra, kamieni półszlachetnych oraz kryształu górskiego, a także miecz inkrustowany srebrem. Zawartość grobów świadczy o wysokim statusie pochowanych osób, a sam sposób pochówku wskazuje na ich skandynawskie pochodzenie.
W XII wieku Kałdus był własnością rycerza Bolesława Krzywoustego Hugona Butra (Hugona Bukra&Hugo syn Bukra)[2], dlatego miejscowość nazywano Mons Butyri lub Potterberg. W latach 1253-1257 wielki mistrz Poppo von Osterna założył gród krzyżacki, przeniesiony następnie w 1280 r. do Gniewu.
TurystykaEdytuj
Ze względu na rezerwat Góra św. Wawrzyńca i punkty widokowe na Dolinę Dolnej Wisły przez Kałdus przebiegają trzy znakowane szlaki turystyczne (dwa piesze i jeden rowerowy):
Szlak żółty „Rezerwatów Chełmińskich”: Bydgoszcz Fordon – most przez Wisłę – rezerwat „Wielka Kępa Ostromecka” – Ostromecko – Reptowo – Gzin – Unisław – Płutowo – Starogród – Kałdus – Chełmno (48 km)
Szlak zielony „Starego Chełmna”: Chełmno (Rynek) – Jez. Starogrodzkie – Starogród – Kałdus – Chełmno (dworzec autobusowy) (17 km)
Szlak rowerowy czarny po Dolinie Dolnej Wisły: Cierpice – Solec Kujawski – Bydgoszcz – Świecie – Nowe – Gniew – Tczew – Kwidzyn – Grudziądz – Chełmno – Kałdus – Ostromecko – Zamek Bierzgłowski (447 km)
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Franciszek Piekosiński: Rycerstwo polskie wieków średnich. T. 2. Kraków: Akademia Umiejętności, 1896.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Oficjalna strona Sołectwa Kałdus
- Więcej informacji i galeria zdjęć
- Oddział Miejski PTTK w Toruniu
- Kałdus w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.