Kałdus

wieś w województwie kujawsko-pomorskim
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 24 lip 2024. Od tego czasu wykonano 2 zmiany, które oczekują na przejrzenie.

Kałduswieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Chełmno, na południowy zachód od Chełmna, na granicy Doliny Dolnej Wisły i Pojezierza Chełmińskiego.

Kałdus
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

chełmiński

Gmina

Chełmno

Liczba ludności (III 2011)

255[2]

Strefa numeracyjna

56

Kod pocztowy

86-200[3]

Tablice rejestracyjne

CCH

SIMC

0841567

Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmno
Mapa konturowa gminy wiejskiej Chełmno, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Kałdus”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Kałdus”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kałdus”
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego
Mapa konturowa powiatu chełmińskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kałdus”
Ziemia53°19′18″N 18°23′52″E/53,321667 18,397778[1]

Podział administracyjny

edytuj

W latach 1920–1950 miejscowość należała do województwa pomorskiego, następnie do bydgoskiego, a w latach 1975–1998 do województwa toruńskiego.

Demografia

edytuj

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 255 mieszkańców[2]. Jest jedenastą co do wielkości miejscowością gminy Chełmno.

Krótki opis

edytuj

Wieś ma charakter rolniczy. Atrakcją jest Góra Świętego Wawrzyńca – wzniesienie będące pozostałością po wczesnośredniowiecznym grodzie i jednocześnie rezerwat roślinności ciepłolubnej noszący tę samą nazwę. Liczne punkty widokowe na dolinę Wisły.

Historia

edytuj

W Kałdusie odkryto wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, który może być uznany za jeden z najważniejszych ośrodków administracyjno – gospodarczych Polski czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego.

Wykopaliska doprowadziły do odkrycia pozostałości przedlokacyjnego Chełmna (obecne miasto znajduje się bardziej na północ) które powstało na miejscu prehistorycznego grodziska kultury łużyckiej (VII-V w. p.n.e.), bezpośrednio przy wzniesieniu zwanym dzisiaj Górą św. Wawrzyńca. U schyłku okresu plemiennego (X wiek) góra stanowiła miejsce kultu pogańskiego. Od przełomu X i XI wieku jeden z głównych grodów administracji państwa pierwszych Piastów, ważny węzeł komunikacyjny, ośrodek produkcji i wymiany dalekosiężnej. Wg Wojciecha Chudziaka na początku XI wieku[4] rozpoczęto budowę kamiennego jednonawowego kościoła z trzema absydami u stóp wzniesienia. Wg innych badaczy kościół mógł jednak powstać w 2 połowie XI wieku[4]. Kościół ten miał wymiary 37 x 17 m. Odkryte w roku 1996 relikty bazyliki, które zachowały się w południowej części grodziska, zostały zabezpieczone i udostępnione. Pod pozostałościami fundamentów kościoła chrześcijańskiego znaleziono kamienny stos ofiarny przykryty szczątkami zbóż i zwierząt, wśród nich znajdowała się uszkodzona czaszka mężczyzny.

Pierwsza wzmianka o wykopaliskach w Kałdusie pochodzi z roku 1871, wtedy znaleziono przypadkiem kilka zabytków, które następnie trafiły do muzeum w Schwerinie. Następnie prace prowadzono z przerwami aż do czasów dzisiejszych. Współcześnie prace wykopaliskowe prowadzone były przez naukowców z toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W pięciu grobach komorowych poza szkieletami znaleziono fragmenty luksusowych tkanin, ozdoby ze srebra, kamieni półszlachetnych oraz kryształu górskiego, a także miecz inkrustowany srebrem. Zawartość grobów świadczy o wysokim statusie pochowanych osób, a sam sposób pochówku wskazuje na ich skandynawskie pochodzenie.

W XII wieku Kałdus był własnością Hugona Butyra, rycerza Bolesława IV Kędzierzawego[5], dlatego miejscowość nazywano Mons Butyri lub Potterberg. W latach 1253–1257 wielki mistrz Poppo von Osterna założył gród krzyżacki, przeniesiony następnie w 1280 r. do Gniewu.

Na przełomie XVI i XVII wieku należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich[6].

Turystyka

edytuj

Ze względu na rezerwat Góra św. Wawrzyńca i punkty widokowe na Dolinę Dolnej Wisły przez Kałdus przebiegają trzy znakowane szlaki turystyczne (dwa piesze i jeden rowerowy):

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 48772
  2. a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 420 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. a b Dariusz Sikorski, Sikorski - Historiografia bajeczna: o biografii Bezpryma, księcia Polski, [w:] Homini, qui in honore fuit. Księga pamiątkowa poświęcona śp. Profesorowi Grzegorzowi Białuńskiemu, red. A. Dobrosielska, A. Pluskowski, S. Szczepański, Oficyna Wydawnicza Pruthenia, Olsztyn 2020, s. 349-366 [online], 2020 [dostęp 2023-01-27].
  5. J. Powierski, Hugo Butyr. Fragment stosunków polsko-niderlandzkich w XII wieku, „Zapiski Historyczne”, t. 37 (Zeszyt 2), 1972
  6. Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1614 : z uwzględniem późniejszych do r. 1759 inwentarzy, Toruń 1927, s. IV.

Linki zewnętrzne

edytuj