Kalendarium powstania warszawskiego – 20 sierpnia

Kalendarium powstania warszawskiego
lipiec
						30
31
sierpień
	1	2	3	4	5	6
7	8	9	10	11	12	13
14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27
28	29	30	31
wrzesień
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30
październik
						1
2	3	4	5	6	7	8

20 sierpnia, niedziela

Powstańcy z batalionu "Kiliński" po zdobyciu PAST-y przy ulicy Zielnej 20 sierpnia 1944: z rmk-em stoi kpr. podchor. Edward Mortko (ps. "Tumry"), obok niego po prawej - kpr. podchor. Bernard Zieliński (ps. "Połabski"), w tle za nimi - po lewej Zbigniew Maliński (ps. "Sławicz", zm. 24 września), po prawej - st. strz. Kazimierz Zagórski (ps. "Barbara").

Tablica upamiętniająca zdobycie gmachu PAST-y przy ul. Zielnej 39

Kontynuacja niemieckiego natarcia na wszystkich odcinkach Starego Miasta i dalsza jego obrona. Każdy atak poprzedzany jest bombardowaniem i ostrzałem artyleryjskim. Szturm z zachodu (ul. Długa i pl. Krasińskich) i ze wschodu (od Wybrzeża Gdańskiego, ul. Boleść w kierunku Kościelnej i Długiej) – odparty. Utrzymano pozycje powstańcze na Muranowie, szpital Jana Bożego na Bonifraterskiej, zdobyto magazyny Hartwiga na Towarowej.

Niemcy zdobyli Bielańską, dostali się do Banku Polskiego, wzniecając pożar w tym i w sąsiadujących mu budynkach; goliatem zburzyli ścianę Pałacu Mostowskich i po wielogodzinnych walkach spowodowali wycofanie powstańczej załogi. Utrzymali barykady na ul. Miodowej, Piwnej, Świętojańskiej i Brzozowej; katedra św. Jana także pozostawała w rękach niemieckich.

Tego dnia zginęli m.in.: żołnierz kompanii "Rudy" batalionu "Zośka" Hubert Taczanowski, instruktor harcerski Stanisław Srzednicki oraz poeta, prozaik i krytyk literacki Włodzimierz Pietrzak. Przy ul. Miodowej poległa komendantka oddziału kobiecego Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa Irena Nelkenowa, matka Anny Nelken.

Ludność najczęściej przebywa w piwnicach, polscy żołnierze walczą czasami nawet po kilkadziesiąt godzin bez zmiany i snu. Coraz trudniej o ich wyżywienie.

Tablica na ścianie kościoła garnizonowego przy ul. Długiej

Oddziały baonu "Kiliński" (łącząc siły z grupami saperskimi i minerskimi) rozpoczynają ostateczne natarcie w celu zdobycia ośmiopiętrowego gmachu Dyrekcji Telefonów na ul. Zielnej (tzw. PAST-y). Była to kolejna próba opanowania tego budynku. 4 sierpnia siły polskie wysadziły główne wejście, lecz Niemcom udało się je zabarykadować. 13 sierpnia całkowicie odcięły łączność i dowóz pożywienia z Ogrodem Saskim. 15 sierpnia przerwano dopływy wody i prądu, a 19 sierpnia połączenie telefoniczne.

Podczas walk o gmach zginęło 25, a do niewoli trafiło 115 niemieckich żołnierzy. Po stronie polskiej poległo 5, a ciężko rannych zostało 10 powstańców. Gmach PAST-y pozostał w polskich rękach do dnia kapitulacji powstania.

Tego dnia Leopold Buczkowski w notatkach z tych wydarzeń (wyd. Powstanie na Żoliborzu w 2004) napisał:

A nocą, kiedy zamilknie na chwilę (kilkanaście sekund) walka - w pogodną noc, ciepłą noc - nasyconą księżycem - jest parno i duszno od bliskich pożarów. Skroś poświaty słońca szeleści wiatr, taki podjesienny wiatr i wolno sypią się na liście, na tarasy, popioły naszych biednych muzeów, bibliotek i kościołów.

Zdjęcia z 20 sierpnia

• 
  Budynek PAST-y ostrzeliwany z barykady na ulicy Zielnej przez Powstańców z baonu "Kiliński".
• 
  Powstańcy z baonu "Kiliński" na barykadzie na ul. Zielnej obserwują płonący gmach PAST-y przy ul. Zielnej 37/39.
• 
  Jeniec niemiecki wzięty do niewoli po zdobyciu budynku PAST-y.

Linki zewnętrzne

• Dokładny opis przebiegu walk o gmach PAST-y. pw44.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-05)].