Wikipedia

Kamienica przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy

(Przekierowano z Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy)

Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy – zabytkowa kamienica w Bydgoszczy.

Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy
Symbol zabytku nr rej. A/243 z 20 października 1990[1]
Ilustracja
Widok od ul. Gdańskiej
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Adres

Plac Wolności 1

Typ budynku

kamienica

Styl architektoniczny

eklektyzm, neobarok

Architekt

Józef Święcicki

Kondygnacje

5

Rozpoczęcie budowy

1896

Ukończenie budowy

1898

Pierwszy właściciel

Ernst Wolff

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy”
Ziemia53°07′38″N 18°00′19″E/53,127222 18,005278
Multimedia w Wikimedia Commons

Jest często uwieczniana na pocztówkach jako jedna z ikon bydgoskiej zabudowy przełomu stuleci. Obok hotelu „Pod Orłem” jest najbardziej znanym dziełem budowniczego Józefa Święcickiego.

Położenie edytuj

Budynek stoi we wschodniej pierzei ul. Gdańskiej, na rogu Placu Wolności.

Historia edytuj

 
Narożnik

Parcela, na której stoi kamienica, była zabudowana już w II ćwierci XIX wieku. Wznosił się na niej parterowy budynek mieszkalny ustawiony frontem do ul. Gdańskiej oraz budynek gospodarczy ustawiony szczytem do placu Wolności[2]. W latach 1855–1876 nieruchomość należała do wdowy po nauczycielu Fryderyki Götz, następnie do nauczyciela Carla Wolffa, a w 1895 r. odziedziczył ją syn kapitan Ernst Wolff[2]. Nowy właściciel sprzedał nieruchomość przy placu Wolności 5, a pozyskane fundusze przeznaczył na budowę nowej, okazałej kamienicy narożnej. Jej projekty wykonał bydgoski budowniczy Józef Święcicki[3], który nadał jej charakter wielkomiejskiej, komercyjnej kamienicy.

Prace przy wznoszeniu budynku rozpoczęto w październiku 1896 r., zaś w maju 1897 r. dokonano odbioru w stanie surowym. Odbioru końcowego dokonano 28 stycznia 1898 r.[2] Przy realizacji zatrudnione były lokalne firmy, m.in. mistrz murarski Hermann Lewandowski, mistrz dekarski Juliusz Jakoby, stolarski Menning i inni[2]. Parter domu przeznaczono na sklepy i restauracje, zaś górne kondygnacje na luksusowe mieszkania. W 1898 roku zainstalowano w domu pierwszą w mieście windę elektryczną, sprowadzoną z Berlina[3]. Położenie kamienicy w układzie narożnikowym umożliwiło jej symetryczne ukształtowanie, której akcentem i osią symetrii była wieża nakryta baniastym hełmem.

Właścicielem kamienicy do 1916 r. był Ernst Wolff, zaś do 1919 r. wdowa Martha Wolff. W tym czasie w budynku znajdowało się m.in. atelier dworskiego fotografa Carla Brascha, a także lokale gastronomiczne „Kaiser-Cafe” i „Falstaff” oraz sklepy różnych branż[2]. Mieszkanie w reprezentacyjnej, nowoczesnej kamienicy było nobilitujące, tak więc wśród najemców było wielu znanych handlowców, przemysłowców, urzędników i oficerów, m.in. dyrektorzy Bydgoskiego Towarzystwa Żeglugowego: Friedrich Wilhelm Bumke i Ernst Müller, właściciel parowej cegielni w Fordonie – Heinrich Englemann, pułkownik i komendant 34 Pomorskiego Pułku Fizylierów – Alexander von Kluck i inni[2].

W 1919 r. właścicielem kamienicy został kupiec Stanisław Czarnecki, a w 1922 r. Bank Handlowy w Warszawie, który w parterze uruchomił swój bydgoski oddział. W latach 1929–1933 właścicielem posesji był Romuald Turasiewicz – wiceprokurator Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, a następnie Eugenia Preiss. W 1927 r. w jednym z lokali urządzono sklep samochodowy, a przed budynkiem stację benzynową. Mieścił się tu także sklep firmowy Wedla oraz restauracja „Cristal”[2].

W 1945 r. po wkroczeniu do miasta wojsk radzieckich, ulokowano w kamienicy miejską siedzibę NKWD. W celu upamiętnienia Polaków zamordowanych tu podczas urzędowania tej instytucji, w 1993 r. na murze kamienicy odsłonięto tablicę pamiątkową.

Po II wojnie światowej kamienica przeszła na własność Administracji Domów Miejskich w Bydgoszczy. W 1972 r. dokonano modernizacji układu przestrzennego, związanego z wydzieleniem mieszkań, budową pionów kuchennych i sanitarnych, likwidacją ogrzewania piecowego. Przy tej okazji usunięto część bogatego wystroju wnętrz, m.in. sztukaterii oraz zdobionych pieców kaflowych[2]. Wszystkie sześć lokali usługowych na parterze połączono w jedno wnętrze i zaadaptowano na delikatesy, które w 1992 r. zastąpiła pierwsza bydgoska restauracja McDonald’s, funkcjonująca do końca października 2015. Przy tej okazji kamienica została gruntownie odrestaurowana[2]. W 2014 renowacji poddano fasadę oraz dach budynku (koszt 350 tys. zł, w tym 112 tys. dotacji z budżetu miasta). Od grudnia 2016 do maja 2019 w budynku funkcjonowała restauracja „Śródmieście”[4], po czym 16 października 2019 uruchomiono w nim restaurację "Manekin"[5].

Architektura edytuj

Budynek o bogatym detalu architektonicznym zaprojektowano w stylu eklektycznym z przewagą form neobarokowych[6]. Wzniesiono go na rzucie prostokąta, z wewnętrznym podwórzem – studnią i dwoma skrzydłami: wzdłuż ul. Gdańskiej i pl. Wolności[6].

Kamienica jest trzypiętrowa, podpiwniczona, z mieszkalnym poddaszem. Elewacje są bogato zdobione pilastrami, motywami kartusza i roślinnymi, balkonami o pełnych i tralkowych balustradach[6]. Wykusze są zwieńczone szczytami ponad gzymsem budynku. Naroże kamienicy jest zaokrąglone, zwieńczone wieżą nakrytą cebulastym hełmem.

Galeria edytuj

  •  
    Zdobiony szczyt
  •  
    Wieża
  •  
    Wieczorem
  •  
    Z księżycem
  •  
    Nocą

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2014-03-01].
  2. ↑ a b c d e f g h i Derkowska-Kostkowska Bogna: Dzieje kamienicy przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 14. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 1427-5465
  3. ↑ a b Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
  4. ↑ Stylowa restauracja Śródmieście zamknięta. Zamiast niej popularna sieciówka
  5. ↑ Nowa restauracja w Śródmieściu. Już została otwarta
  6. ↑ a b c Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6

Bibliografia edytuj

  • Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
  • Derkowska-Kostkowska Bogna: Dzieje kamienicy przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 14. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 1427-5465
  • Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6

Linki zewnętrzne edytuj

 
Panorama ulicy Gdańskiej i pl. Wolności. Kamienica po lewej
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_przy_placu_Wolności_1_w_Bydgoszczy&oldid=73186832”