Wikipedia

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku, także „dom pod Atlasem” – budynek położony w Sanoku.

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku
Symbol zabytku nr rej. A-244 z 15.07.1991[1]
Ilustracja
Stan budynku od połowy 2013
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Kazimierza Wielkiego 6
(Śródmieście)

Typ budynku

kamienica

Ukończenie budowy

1906

Ważniejsze przebudowy

1974, 2014

Pierwszy właściciel

Karol Gerardis

Obecny właściciel

Kruszelniccy

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku”
Ziemia49°33′38,8″N 22°12′12,0″E/49,560778 22,203333
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Kamienica została wybudowana przez Karola Gerardisa na początku XX wieku w 1906[2][3]. Pierwotnie budynek był własnością rodziny Gerardisów[4], Karola i jego żony Róży (zwanej „Panią Żyrardową”[5]), których córka Stefania wyszła za mąż za Zygmunta Kruszelnickiego[6] (późniejszy właściciel budynku, sędzia sądu okręgowego, adwokat przyjmujący w tejże kamienicy[7]. Obecnie budynek należy do spadkobierców – rodziny Kruszelnickich[8][9], która w latach 90. XX wieku odzyskała własność do kamienicy[10].

Od początku 1919 w budynku urzędował adwokat i obrońca wojskowy dr Efraim Weidman[11]. W okresie II Rzeczypospolitej w najmowanym mieszkaniu na piętrze kamienicy zamieszkiwała rodzina Kosinów, w tym Jan Maciej i jego żona Paulina (wówczas kamienica była pod numerem 8[12]), skąd zostali wysiedleni przez Niemców po wybuchu II wojny światowej[5].

Budynek bywa określany także jako „kamienica pod Atlasem”[13], „dom pod Atlasem” lub „Pod Atlantem” – z uwagi na rzeźbę Atlasa na rogu elewacji, której autorem był Stanisław Piątkiewicz[14] (ojciec Stanisława Jana Piątkiewicza). Ponadto zyskał także osobne nazwy: „kamienica pod Pszczółką” tudzież „kamienica pod motylem” – z uwagi na zdobienia na elewacji[15][16].

Budynek jest dwufasadowy, dwukondygnacyjny. Fasada zawiera dekoracje secesyjne[17]. W korytarzach wnętrza kamienicy znajdują się zdobienia i malowidła ścienne. W ścianie przy schodach została umieszczona figura Matki Boskiej[18]. Drzwi do budynku posiadają zdobienia[15]. W rogu budynku na elewacji południowej został wykonany zdobiony balkon[16].

Od 1900, wobec braków wystarczających pomieszczeń w działalności istniejącego nieopodal ówczesnego C. K. Gimnazjum, zostały najęte do tych celów powierzchnie kamienicy Władysława Beksińskiego – dwie sale[19] (ponadto analogicznie także kamienicy przy ul. Sobieskiego 8 i 10 należącej do Władysława Beksińskiego)[20]. Od 1913 kamienica była przy ustanowionej wówczas ulicy Kazimierza Wielkiego[21].

Po wybuchu I wojny światowej wobec zajęcia budynku szkoły przez wojska najeźdźcze (utworzono w nim szpital dla zakaźnie chorych), nauka była szczątkowo wznowiona od 1915 m.in. w budynku kamienicy K. Gerardisa (oraz W. Beksińskiego)[22].

Po zakończeniu II wojny światowej był to tzw. budynek kwaterunkowy pod zarządem miasta. W 1974 dokonano renowacji fasady kamienicy (pracami kierował Wojciech Kurpik), zaś odnowieniem rzeźby Atlasa zajął się Bronisław Naczas[23]. W okresie PRL na parterze mieściła się poradnia dla dzieci[9] wzgl. punkt opieki nad matką i dzieckiem[15].

Od 1990 trwa sukcesywna odnowa kamienicy (zainstalowano nowe zadaszenie, przewody kominowe, instalacje, w tym grzewcze, części okienne). Na przełomie 2012/2013 wykonano gruntowną renowację elewacji budynku (nadano jej nową kolorystykę, która nawiązuje do pierwotnych barw)[10]. Prace przebiegały pod nadzorem konserwatora zabytków[10]. Ponadto zostały wykonany okna na poddaszach z giętego dębu oraz odnowiona balustrada w klatce schodowej[10]. Renowacja 2014 budynku, trwająca do 2014, została przeprowadzona staraniem Pawła Kruszelnickiego[24].

Budynek został wpisany do rejestru zabytków (1991)[1] oraz do gminnej ewidencji zabytków miasta Sanoka[25]. Wynikiem działań Komisji Opieki nad Zabytkami, powstałej przy oddziale PTTK w Sanoku, w 1978 umieszczono na fasadzie budynku tablicę informującą o zabytkowym charakterze obiektu[24].

Obecnie w pomieszczeniach parterowych znajdują się obiekty handlowo-usługowe, zaś na piętrach mieszkania[10].

Galeria

edytuj
  •  
    Stan budynku do 2012
  •  
    Rzeźba Atlasa
  •  
    Korytarz wejściowy
  •  
    Wnętrze budynku
  •  
    Rzeźba Matki Boskiej na klatce schodowej

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 144 [dostęp 2016-10-19].
  2. ↑ Alojzy Zielecki, Budownictwo i gospodarka komunalna, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 398.
  3. ↑ Jolanta Ziobro. Dom „Pod Atlasem” odzyska urodę. „Tygodnik Sanocki”. Nr 3 (1102), s. 3, 18 stycznia 2013. 
  4. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 274. ISBN 978-83-60380-26-0.
  5. ↑ a b Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 17. ISBN 83-92421-0-0.
  6. ↑ Kronika. Ślub. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 41, s. 2, 1 października 1911. 
  7. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Krakowska Kongregacja Kupiecka, 1938, s. 5.
  8. ↑ Agata Skowrońska-Wydrzyńska, Maciej Skowroński: Sanok. Zabytkowa architektura miasta. Sanok: San, 2004, s. 11. ISBN 83-919725-2-6.
  9. ↑ a b Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 276. ISBN 978-83-60380-26-0.
  10. ↑ a b c d e Jolanta Ziobro. Kamienica „Pod Atlasem” odzyskała blask. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34, s. 8, 30 sierpnia 2013. 
  11. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ludowy”. Nr 3-4, s. 6, 23 stycznia 1919. 
  12. ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
  13. ↑ Jolanta Ziobro. Miłośnicy zabytków czuwają. „Tygodnik Sanocki”. Nr 22, s. 6, 16 października 1991. 
  14. ↑ Andrzej Romaniak Zapomniani rzeźbiarze: Stanisław i Stanisław Jan Piątkiewiczowie – szkic do portretu, Rocznik Sanocki 2011, Sanok 2011, s. 185.
  15. ↑ a b c Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Bramy naszych kamieniczek. „Tygodnik Sanocki”. Nr 15, s. 6, 12 kwietnia 1996. 
  16. ↑ a b Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. O balkonikach sanockich kamieniczek. „Tygodnik Sanocki”. Nr 17-18, s. 6, 30 kwietnia 1996. 
  17. ↑ Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot, Sztuka Sanoka między Sanokiem a Wschodem, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 950.
  18. ↑ Jan Zacharski. Podróż sentymentalna. „Rocznik Sanocki”. Tom IX, s. 386, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  19. ↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 39. ISBN 83-901827-1-8.
  20. ↑ Zarys historii Państwowego Gimnazjum w Sanoku. W: Józef Hukiewicz: Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 26.
  21. ↑ Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 36, s. 2, 31 sierpnia 1913. 
  22. ↑ Zarys historii Państwowego Gimnazjum w Sanoku. W: Józef Hukiewicz: Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 28.
  23. ↑ Zabytki regionu. „Podkarpacie”. Nr 4, s. 13, 26 stycznia 1984. 
  24. ↑ a b Krzysztof Prajzner. Pamiątkowa tablica znów na fasadzie budynku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 12, s. 4, 24 marca 2017. 
  25. ↑ Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 1. [dostęp 2016-10-19].

Zobacz też

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_przy_ul._Kazimierza_Wielkiego_6_w_Sanoku&oldid=69312596”