Wikipedia

Kamienica przy ul. Tadeusza Kościuszki 22 w Sanoku

Kamienica przy ul. Tadeusza Kościuszki 22 w Sanoku – budynek położony w Sanoku.

Kamienica przy ul. Tadeusza Kościuszki 22 w Sanoku
Ilustracja
Budynek w 2012
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Tadeusza Kościuszki 22
(Śródmieście)

Typ budynku

kamienica

Kondygnacje

3

Pierwszy właściciel

Berl Fink

Kolejni właściciele

Podkarpacki Bank Spółdzielczy

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Tadeusza Kościuszki 22 w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Tadeusza Kościuszki 22 w Sanoku”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Tadeusza Kościuszki 22 w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Tadeusza Kościuszki 22 w Sanoku”
Ziemia49°33′36,0″N 22°12′07,3″E/49,560000 22,202028
Multimedia w Wikimedia Commons

Jest umiejscowiona w centralnej części miasta w dzielnicy Śródmieście, u zbiegu ulicy Tadeusza Kościuszki i ulicy Adama Mickiewicza. Budynek jest dwukondygnacyjny i dwufrontowy. Elewacja południowa znajduje się przy ulicy Kościuszki, a elewacja wschodnia przy ulicy Mickiewicza. Naprzeciw fasady południowej znajduje się Plac Miast Partnerskich, a naprzeciw fasady wschodniej jest położona kamienica przy ul. Tadeusza Kościuszki 16.

Historia edytuj

Kamienicę wybudował Żyd Berl Fink na przełomie XIX i XX wieku[1]. Pierwotnie budynek figurował pod numerem konskrypcyjnym 77, a potem pod adresem ul. Tadeusza Kościuszki 22[2].

12 września 1907 Rada Miejska w Sanoku odniosła się przychylnie do wniosku Majera Hirsza Hocha o udzielenie koncesji na prowadzenie hotelu, restauracji i wyszynku wina w budynku Berla Finka[3]. W kamienicy siedzibę miało Powiatowe Towarzystwo Zaliczkowe w Sanoku. Do końca I wojny światowej mieściła się w niej także restauracja (właściciel Hoch[4]) oraz notariusz. W budynku – nad restauracją Hocha[5] - działało także założone w 1901 Towarzystwo Wzajemnego Kredytu „Beskid” (Obszczestwo Wzaimnoho Kredytu „Beskid”), w składzie którego rady nadzorczej działali: prezes ks. Józef Moskalik, wiceprezes Antoni Kokurewicz, później Aleksander Iskrzycki oraz członkowie dyrekcji ks. Omelan Konstantynowycz, ks. Józef Siekierzyński, Franciszek Kuszczak, Antoni Poliwka, Marian Czemeryński, Aleksander Sawiuk[6][7][8]. W okresie II Rzeczypospolitej właścicielem budynku było Spółdzielcze Towarzystwo Kredytu i Handlu „Beskid”[2][9], skupiające zwolenników ideologii staroruskiej o orientacji prorosyjskiej (przewodniczył mu profesor sanockiego gimnazjum, dr Józef Hukiewicz[10], a inicjatorem założenia był ks. greckokatolicki Omelan Konstantynowycz[11]), następnie Towarzystwo Wzajemnego Kredytu i Handlu sp. z o.o., które funkcjonowało w budynku pod adresem ulicy Adama Mickiewicza 1[12][13]. Od 1928 w budynku działała księgarnia, której założycielem i kierownikiem był nauczyciel Władysław Dajewski[14]. Później w pomieszczeniach budynku działała Księgarnia Nauczycielska[15] J. Klimkiewicz i S-ka[16], którą prowadził profesor gimnazjalny Stefan Lewicki (pracowali w niej także inni nauczyciele: Władysław Kreowski, Antoni Rejnin)[17][18][19]. Po wybuchu II wojny światowej 1939 podczas okupacji niemieckiej w jej pomieszczeniach podjęto działalność tajnego nauczania[17].

Na styku wschodniej fasady kamienicy oraz budynku pod obecnym adresem ul. Adama Mickiewicza 3 funkcjonował zakład gastronomiczny „Podhalanka”[20][13][21][22]. W 1932 do numeru 22 ulicy był przypisany lekarz dr Ignacy Grünspan[23] (wcześniej pod numerem 65[24]). W połowie 1911 do budynku przeniósł swoją kancelarię adwokat krajowy w Sanoku, dr Jan Walewski[25]. W budynku zamieszkiwał i prowadził kancelarię adwokat Andrzej Madeja[26].

Po II wojnie światowej w lokalach kamienicy mieściły się sklepy i prowadzona była działalność gospodarcza i handlowa. Na powierzchniach piętrowych znajdowały się lokale mieszkalne. W 1950 na rogu kamienicy działała restauracja M. Wojnarowicza[27]. Na początku lat 70. budynek był pod adresem ul. T. Kościuszki 18 (wzgl. 18/20; zamieszkiwał w nim wówczas Władysław Gąsiorowski[28]) oraz A. Mickiewicza 1, zamieszkiwało w nim 12 rodzin[29].

Na piętrze południowej części budynku swoją siedzibę miał Miejski Komitet Stronnictwa Demokratycznego w Sanoku[30]. Poniżej na fasadzie znajduje się tablica pamiątkowa ustanowiona dla uczczenia 50. rocznicy powstania Stronnictwa Demokratycznego, partii politycznej założonej 15 kwietnia 1939 roku. Inicjatorem ustanowienia tablicy był Ludwik Romaniak[31]. Inskrypcja głosi: W 50 rocznicę powstania Stronnictwa Demokratycznego 1939-1989. Miejski Komitet SD w Sanoku. Została odsłonięta 2 maja 1989 roku, a dokonali tego członkowie-seniorzy SD Maria Lisowska i Stefan Stefański. Wykonawcą marmurowej tablicy był Jan Zajdel[32].

W latach PRL w kamienicy funkcjonowała Gminna Kasa Spółdzielcza, potem Kasa Spółdzielcza w Sanoku, a finalnie Bank Spółdzielczy w Sanoku[33]. Prócz tego w pomieszczeniach budynku działała restauracja „Casino”. 1 stycznia 2000 Bank Spółdzielczy w Sanoku zmienił nazwę na Podkarpacki Bank Spółdzielczy[34], który w toku wdrożonej restrukturyzacji[35] w 2020 wznowił działalność jako Bank Nowy BFG S.A.[36].

Fasady budynku posiadają ozdobne podpory balkonowe, pilastry na ścianach i kostkowanie pod gzymsem[37].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 43. ISBN 83-919470-9-2.
  2. ↑ a b Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 53.
  3. ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 193, 22 września 1907. 
  4. ↑ Ogłoszenie Salomona Ramera. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 21 z 18 września 1910. 
  5. ↑ Po wyborach. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1, Nr 34 z 18 grudnia 1910. 
  6. ↑ Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za rok 1903. Lwów: 1904, s. 39.
  7. ↑ Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za rok 1905. Lwów: 1906, s. 47.
  8. ↑ Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za rok 1909. Lwów: 1910, s. 95.
  9. ↑ W związku z tym budynek zyskał zwyczajowe określenie „Beskid”. Zob.: Agata Skowrońska-Wydrzyńska, Maciej Skowroński: Sanok. Zabytkowa architektura miasta. Sanok: San, 2004, s. 15. ISBN 83-919725-2-6.
  10. ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 15, 43. ISBN 83-919470-9-2.
  11. ↑ Wojciech Sołtys: Sanok jako miejsce kultur religijnego chrześcijan obrządku wschodniego (do 1939 r.). W: Jerzy Czajkowski (red.): Łemkowie w historii i kulturze Karpat. Cz. 2. T. 2. Sanok: Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, 1994, s. 170.
  12. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
  13. ↑ a b Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-05-26].
  14. ↑ Władysław Dajewski: Ze wspomnień polonisty. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 275-276.
  15. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8: Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 22.
  16. ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923-1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 36.
  17. ↑ a b Anna Strzelecka, Janusz Szuber. Moi najbliżsi – zmyślenie i prawda. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. 3. Jubileusz Janusza Szubera, s. 77, 2003. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  18. ↑ Janusz Szuber: Mojość. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2005, s. 28. ISBN 83-919470-8-4.
  19. ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 45. ISBN 83-919470-9-2.
  20. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8: Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 6, 25.
  21. ↑ Wojciech Sołtys, Budownictwo, przemysł, rzemiosło, handel, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 536.
  22. ↑ Borys Łapiszczak: Sanocki "Sokół" i 2 pułk Strzelców Podhalańskich na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. V. Sanok: 2003, s. 57.
  23. ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
  24. ↑ Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 490.
  25. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 29 z 9 lipca 1911. 
  26. ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 46. ISBN 83-919470-9-2.
  27. ↑ Maria Łapiszczak, Borys Łapiszczak: Sanok i dawne województwo rzeszowskie na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. VI. Sanok: Poligrafia, 2003, s. 100. ISBN 83-915388-3-4.
  28. ↑ Listy do redakcji. Opóźniony remont mieszkania. „Nowiny”, s. 3, Nr 139 z 22 maja 1974. 
  29. ↑ Listy do redakcji. Zaniedbana kamienica. „Nowiny”, s. 2, Nr 337 z 5 grudnia 1972. 
  30. ↑ Stefan Stefański, Kartki z przeszłości Sanoka, Sanok 2005, s. 46.
  31. ↑ Andrzej Romaniak: Biografie / Konteksty. Ludwik Romaniak (1930 – 1990). W: Księga pamiątkowa 1928-2008 II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sanoku wydana z okazji jubileuszu 80-lecia szkoły. Sanok: 2008, s. 150.
  32. ↑ Franciszek Oberc, Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka, Sanok 1998, s. 24.
  33. ↑ Kubal 2011 ↓, s. 75.
  34. ↑ Kubal 2011 ↓, s. 83.
  35. ↑ SANOK: Bank PBS czasowo zawieszony! Trwa przymusowa restrukturyzacja (FOTO) [online], Portal Esanok.pl | Telewizja Sanok – Aktualności – Ogłoszenia – Firmy [dostęp 2020-01-17] (ang.).
  36. ↑ PBS w Sanoku wznawia działalność po przerwie technicznej jako Bank Nowy BFG S.A. [online], www.banknowybfg.pl [dostęp 2021-01-09].
  37. ↑ Stefan Stefański, Kartki z przeszłości Sanoka, Sanok 2005, s. 43.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_przy_ul._Tadeusza_Kościuszki_22_w_Sanoku&oldid=71953497”