Wikipedia

Kanada pachnąca żywicą

książka Arkadego Fiedlera z 1935 roku

Kanada pachnąca żywicą – książka Arkadego Fiedlera z 1935 roku, opowiadająca o jego podróży do Kanady.

Kanada pachnąca żywicą
Autor

Arkady Fiedler

Typ utworu

zbiór esejów podróżniczych

Wydanie oryginalne
Język

polski

Data wydania

1935

poprzednia
Wśród Indian Koroadów 		następna
Ryby śpiewają w Ukajali

Treść edytuj

Pisarz odbył podróż do Kanady w 1935 roku[1]. Wydana w tym samym roku książka jest zbiorem esejów podróżniczych stanowiących zapis zaobserwowanych zjawisk, utrwalonych informacji historycznych, geograficznych i przyrodniczych. W esejach opisane zostały konkretne osoby i zdarzenia. Wiernie przedstawiona została kanadyjska przyroda.

Część I edytuj

Na część pierwszą składa się kilkanaście esejów. W pierwszym z nich Fiedler opisał podróż z Gdyni do Kanady przez Morze Północne i Atlantyk. W historycznych dygresjach wspomniał o odkryciu przez żeglarzy norweskich w 863 roku Islandii, Leifie Erikssonie i jego dotarciu do brzegów Ameryki Północnej, Giovannim Caboto, odkrywcy Nowej Fundlandii oraz kolonizatorach francuskich[a]. W drugim autor opisuje Montreal, dom handlowy firmy Eaton, zamiłowanie Kanadyjczyków do samochodów i golfa[b]. W trzecim eseju opisana została transformacja Niziny Laurentyńskiej. Autor wspomniał o Irokezach przebywających w rezerwatach, nazywanych przez niego „obozami koncentracyjnymi”. Pomocy podróżnikowi w dotarciu na północ udzielili: dyrektor Canadian National Railway A. A. Gardiner, polski konsul z Ottawy Jerzy Adamkiewicz oraz polscy dyplomaci z Montrealu konsul Kicki i sekretarz Krzeczkowski. W Ottawie Fiedler miał okazję poznać kanadyjskiego polityka sir Williama Lyona Mackenziego Kinga. Na Sherbroke Street w Montrealu pisarz odwiedził księgarnię[c]. Czwarty esej rozpoczyna cytat z Voltaire’a, który scharakteryzował Kanadę, jako „kilka morgów śniegu”. Następnie autor opisał swój pierwszy kontakt z kanadyjskim lasem oraz swym towarzyszem na czas pobytu w puszczy, pochodzącym ze Środy traperem-emigrantem Stanisławem. Pierwsze wspomniane zwierzęta to owady: piewiki, motyl Anosia plexippus oraz ptaki – pirangę szkarłatną nad potokiem St. Denis Creek oraz kolibra[d].

W eseju Między puszczą a Bogiem opisane zostały losy Stanisława, który miał w 1935 roku 47 lat. Po przyjeździe do Kanady Polak, emigrant z pruskiej Wielkopolski przez piętnaście lat żył z Kaszubami w Otter Lake, następnie wybudował sobie chatę nad St. Denis Creek i żył polując w okolicznych lasach na jelenie i łowiąc, przede wszystkim szczupaki, w rzece Lièvre. Traper miał psa mieszańca, wabiącego się „Nigger”. Polak był bardzo religijny, odwiedzał katolickie sanktuaria: Oratorium św. Józefa w Montrealu i Sainte-Anne-de-Beaupré. W swej chacie posiadał kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, przed którą klękał każdego wieczoru do pacierza[2]. Sąsiadami Stanisława byli francuskojęzyczni chłopi, parafianie z Val-des-Bois: nieżyczliwy mu Desautelles oraz rodziny Tacków i Collardów[e].

W kolejnych esejach Fiedler przedstawił: osobę René-Roberta Caveliera de La Salle, metysa Grey’a Owla, Maurice’a Gérarda z Mont Maurier, trzymającego niedźwiedzia, indiańskiego wodza Logana, tragiczną historię Irokezów i ich rezerwatu w Kahnawake[f], kanadyjskie bobry, sprawę „wojny” z wróblami. W Montrealu Fiedler przygotował się do wyprawy na polowanie na północ. W dancingu Lido nad brzegiem Rzeki Świętego Wawrzyńca rozmawiał o książce „Maria Chapdelaine” autorstwa Louisa Hémona[3].

Część II edytuj

 
Indianie Kri

Z Montrealu koleją pisarz dotarł do stacji w Oskélanéo[g] na północy Quebecu, skąd wraz ze Stanisławem popłynęli kanu po Oskélanéo River(inne języki). Po drodze natknęli się na skunksa. Uwagę podróżnika zwróciły szczupaki. W kolejnych esejach Fiedler opisał: kosmogonię indiańską, różnorodność puszczańskiego drzewostanu, zapach jodłowej żywicy, pożar puszczy wraz z reakcją leśnych zwierząt. Przy chacie rybaka do podróżujących przyłączył się husky, który nie opuścił pisarza aż do Obedjiwan(inne języki)[h][4].

Po drodze na północ polscy podróżnicy zostali zaatakowani przez stado wilków, zabłądzili, wpływając do niewłaściwej zatoki. Przy ognisku dzielili się opowieściami o polowaniach, zwyczajach zwierząt i kanadyjskich traperach. W eseju Siscoe-Gold-Mine Fiedler przedstawił losy tragicznie zmarłego w 1935 roku Stanisława Szyszki (1891–1935), właściciela kopalni złota[5]. W ostatnich esejach drugiej części przedstawieni zostali Indianie Kri[i], mieszkający w osadzie Obedjiwan, historia Pocahontas[j] oraz Kompanii Zatoki Hudsona[6].

Część III edytuj

Eseje w trzeciej części książki dedykowane zostały polowaniu. W wyprawie na łosie towarzyszyli Fiedlerowi, oprócz Stanisława, Indianie – John Iserhoff i Lisim. Obóz założyli nad Marmette Lake(inne języki), po którym łowcy poruszali się przy użyciu kanu. Lisim posługiwał się sześciomilimetrowym winchesterem[7]. W eseju Niedźwiedzica Fiedler opisał udane polowanie na niedźwiedzia, w eseju Upiorna drapieżność łowienie szczupaków, w eseju Goście w obozie zachowanie sójek kanadyjskich, myszy leśnych oraz ursona amerykańskiego[k]. Triumfalnie, hucznie, z fanfarą czerwieni to opis nadejścia jesieni, czasu polowań na łosie. Fiedler opisał assapana północnego. W eseju Ścieżki znalazły się rozważania na temat ludzkich i zwierzęcych ścieżek. Autor docenił ścieżki indiańskie bardziej niż te wytyczone przez rodaka. Ostatnie eseje stanowią opis przeżyć z polowania na łosia[8].

W powojennych wydaniach książki autor zamieszczał nowe eseje, m.in.: Bogactwo i nędza, o kanadyjskich bezrobotnych z okresu międzywojennego, Los białego Hurona, o Étienne Brûlé, Wilno w Ontario, o Kaszubach z Otter Lake, Dwa zające i jastrząb, Gdzie jest ta sielanka o francuskich Metysach, Polski bojownik o wolność Kanady, o Finie Nilsie von Schoultzu, Zwycięzca Niagary, o Kazimierzu Gzowskim, Jan Flis lirnik Kanadyjski, Indianin John[9].

Wydania edytuj

Książkę szereg razy wydano w Polsce. Została też przetłumaczona i wydana w następujących językach[10]: słowackim, niemieckim, czeskim, rosyjskim, estońskim, rumuńskim, serbochorwackim i bułgarskim.

  • 1935 – I wydanie (Kanada pachnąca żywicą)
  • 1937 – II wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”)
  • 1939 – III wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”)
  • 1942 – V wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Londyn, M. I. Kolin Publishers)
  • 1946 – VII wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Czytelnik)
  • 1947 – w Kanadzie (Kanada pachnąca żywicą, Montreal, Imprimerie Saint-Joseph)
  • 1949 – VIII wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Czytelnik)
  • 1955 – kolejne wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Iskry)
  • 1957 – kolejne wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza)
  • 1957 – kolejne wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Iskry)
  • 1967 – XI wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie)
  • 1973 – kolejne wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Iskry)
  • 1977 – XIII wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Warszawa, Iskry)
  • 1986 – kolejne wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie)
  • 2003 – kolejne wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa)
  • 2009 – kolejne wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Pelplin, Wydawnictwo „Bernardinum”)
  • 2010 – kolejne wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Piaseczno, Heraclon International – Storybox.pl)
  • 2022 – XIV wydanie (Kanada pachnąca żywicą, Pelplin, Wydawnictwo „Bernardinum”)

Uwagi edytuj

  1. ↑ Por. esej Wicher od Labradoru (wyd. VII, str. 11–15).
  2. ↑ Por. esej Kanada pachnąca benzyną (wyd. VII, str. 16–21).
  3. ↑ Por. esej Ludzie w Dolinie Św. Wawrzyńca (wyd. VII, str. 22–26).
  4. ↑ Por. esej Voltaire zapomniał... (wyd. VII, str. 27–31).
  5. ↑ Por. esej Sąsiedzi (wyd. VII, str. 38–42).
  6. ↑ Fiedler stosuje pisownię Caughnawaga.
  7. ↑ Fiedler stosuje pisownię Oskelanoe.
  8. ↑ Pisarz stosuje pisownię Obijuan.
  9. ↑ Autor stosuje pisownię Cree.
  10. ↑ Pisarz stosuje pisownię Pokahontas.
  11. ↑ Fiedler nazywa go igłozwierzem.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Podróże Arkadego Fiedlera. fiedler.pl. [dostęp 2023-06-30]. (pol.).
  2. ↑ Fiedler, s. 32–37.
  3. ↑ Fiedler, s. 43–93.
  4. ↑ Fiedler, s. 97–123.
  5. ↑ Myron Momryk: Siscoe Stanley Edward. biographi.ca. [dostęp 2023-06-30]. (ang.).
  6. ↑ Fiedler, s. 124–182.
  7. ↑ winchester, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-06-30].
  8. ↑ Fiedler, s. 185–246.
  9. ↑ Arkady Fiedler: Kanada pachnąca żywicą. Wyd. XIV. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum, 2022, seria: Biblioteka Poznaj Świat. ISBN 978-83-8127-818-8.
  10. ↑ Książki. fiedler.pl. [dostęp 2023-06-30]. (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Arkady Fiedler: Kanada pachnąca żywicą. Wyd. VII. Warszawa: Czytelnik, 1946. (opis w katalogu NUKAT)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kanada_pachnąca_żywicą&oldid=70980986”