Kaniuk zwyczajny
Kaniuk zwyczajny, kaniuk[7] (Elanus caeruleus) – gatunek średniego ptaka drapieżnego z podrodziny kaniuków (Elaninae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae).
| ||
| Elanus caeruleus[1] | ||
| (Desfontaines, 1789) | ||
_in_Kawal_WS,_AP_W_IMG_1681.jpg)
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | szponiaste | |
| Rodzina | jastrzębiowate | |
| Podrodzina | kaniuki | |
| Rodzaj | Elanus | |
| Gatunek | kaniuk zwyczajny | |
| Synonimy | ||
| Podgatunki | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 występuje przez cały rok zimowiska | ||
Podgatunki i zasięg występowaniaEdytuj
Kaniuk zwyczajny występuje w zależności od podgatunku[8][9]:
- kaniuk zwyczajny, kaniuk (Elanus caeruleus caeruleus) – Półwysep Iberyjski, niemal cała Afryka i południowo-zachodnia Arabia. Sporadycznie pojawia się w Europie Środkowej. Do Polski zalatuje wyjątkowo – obserwowany siedem razy[10] (pierwsza obserwacja w dniu 8.05.2016[11], druga w dniach 30.05–23.06.2017[12]); wcześniejsze dwie obserwacje (1984, 2005) – choć pierwotnie uznane – zostały zweryfikowane negatywnie przez Komisję Faunistyczną Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego[13];
- Elanus caeruleus vociferus – Pakistan, Chiny, Półwysep Indochiński i Półwysep Malajski;
- kaniuk sundajski[7] (Elanus caeruleus hypoleucus) – Filipiny, Jawa, Borneo i Sumatra;
- Elanus caeruleus wahgiensis – Nowa Gwinea. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) tego podgatunku nie uznaje, a populację kaniuków z Nowej Gwinei zalicza do E. c. hypoleucus.
EtymologiaEdytuj
- Elanus: zob. Elanus.
- caeruleus: łac. caeruleus lazurowo-niebieski, błękitny[14].
- vociferus: łac. vociferus „hałaśliwy, głośny”, od vociferari „krzyczeć”, od vox, vocis „głos, płacz, dźwięk”; ferre „znosić”[15].
- hypoleucus: gr. ὑπο hupo „pod, poniżej”; λευκος leukos „biały” (por. ὑπολευκος hupoleukos „białawy”)[16].
- wahgiensis: rzeka Wagi, Papua-Nowa Gwinea[17].
MorfologiaEdytuj
_in_Hyderabad_W_IMG_4421.jpg)
Długość ciała 30–37 cm, rozpiętość skrzydeł 77–92 cm; masa ciała samców 197–277 g, samic 219–343 g; samice są o 3% większe i o 19% cięższe od samców[8]. Obie płci ubarwione jednakowo. Dość duża, w stosunku do reszty ciała, głowa. Wierzch ciała jasnoszary, spód i ogon biały, skrzydła czarne. Dziób ciemny, nogi żółte, ogon z lekkim wcięciem. Oczy czerwone, nad nimi czarna brew.
Lata lekko, często szybuje ze skrzydłami uniesionymi w kształcie litery V lub też zawisa w powietrzu. Przesiaduje na gałęziach i drutach.
EkologiaEdytuj
- Biotop
- Tereny otwarte z pojedynczymi drzewami.
- Gniazdo
- Buduje je nisko, w kolczastych krzewach[18].
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 3 do 5 jaj o wymiarach 39 × 31 mm. Lęg jest na północy wyprowadzany wiosną, lecz na południu zależy od ilości pokarmu.
- Wysiadywanie
- Jaja składane w odstępach 2 do 3 wysiadywane są od zniesienia pierwszego jaja przez okres 25 do 28 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po 35–40 dniach.
- Pożywienie
- Drobne gryzonie i owady.
OchronaEdytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – „najmniejszej troski”). Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[19].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Elanus caeruleus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b R.L. Desfontaines. Mémoire sur quelques nouvelles especes d’oiseaux des côtes de Barbarie. „Histoire de l’Académie Royale des Sciences”. 1787, s. 503, ryc. 6, 1789 (fr.).
- ↑ a b J. Latham: Index ornithologicus, sive, Systema ornithologiae: complectens avium divisionem in classes, ordines, genera, species, ipsarumque varietates: adjectis synonymis, locis, descriptionibus, &c.. Cz. 1. Londini: Sumptibus authoris, 1790, s. 46. (łac.)
- ↑ a b J. Gould. Exhibition of all the known species of the genus Elanus, with description of a New Species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 27, s. 127, 1859 (ang.).
- ↑ E. Mayr & E.T. Gilliard. Birds of central New Guinea: results of the American Museum of Natural History expeditions to New Guinea in 1950 and 1952. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 103, s. 332, 1954 (ang.).
- ↑ BirdLife International 2016, Elanus caeruleus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018 [online], wersja 2017-3 [dostęp 2018-04-11] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Elaninae Blyth, 1851 – kaniuki (wersja: 2019-03-24). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-21].
- ↑ a b A.C. Kemp, G.M. Kirwan, J.S. Marks, A. Motis & E.F.J. Garcia: Black-winged Kite (Elanus caeruleus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2018. [dostęp 2018-04-11]. (ang.)
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors (ang.). IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-06-21].
- ↑ Obserwacje – kaniuk, clanga.com [dostęp 2020-06-21].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 34. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2017. „Ornis Polonica”. 59, s. 119–153, 2018.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Rewizja współczesnych i historycznych stwierdzeń rzadkich ptaków w Polsce. „Ornis Polonica”. 55, s. 115–134, 2014.
- ↑ Jobling 2018 ↓, s. caeruleus.
- ↑ Jobling 2018 ↓, s. vociferus.
- ↑ Jobling 2018 ↓, s. hypoleucus.
- ↑ Jobling 2018 ↓, s. wahgiensis.
- ↑ Frieder Sauer: Ptaki lądowe. Warszawa: Świat Książki, 1996. ISBN 83-7129-193-0.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
BibliografiaEdytuj
- J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology. W: Handbook of the Birds of the World Alive. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.). Barcelona: Lynx Edicions, 2018. [dostęp 2018-04-11]. (ang.)
Linki zewnętrzneEdytuj
- Zdjęcia i materiały multimedialne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-06-21].