Kantorowice (Kraków)
Kantorowice – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy XVII Wzgórza Krzesławickie, dawna niewielka osada folwarczna położona 13 km na północny wschód od centrum Krakowa.
| Część miasta Krakowa | |
 Kościół w Kantorowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| W granicach Krakowa | |
| SIMC |
0950776 |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°06′36″N 20°03′04″E/50,110056 20,051250
| |
Wieś duchowna, własność Opactwa Cystersów w Mogile, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie proszowskim województwa krakowskiego[1]. Do 1951 r. podkrakowska osada wiejska. W 1951 roku Kantorowice zostały włączone do Krakowa jako LVII dzielnica katastralna, która stanowiła część dzielnicy administracyjnej Nowej Huty.
Etymologia nazwy edytuj
Nazwa patronimiczna osady folwarcznej Kantorowice wywodzi się bezpośrednio od imienia swojego patrona lub zasadźcy, Kantora i jego rodowitych potomków, którym nadano obszar ziemi lennej przez zakon bożogrobców z Miechowa – według relacji zakonnika cysterskiego Alberyka z Trois-Fontaines we Francji[2]. Niemieckie zapisy kronikarskie odnotowują około roku 1240 pierwotną nazwę Kantorowic jako „Kantersdorf”, wówczas społeczność zakonną cystersów z Miechowa tworzyli głównie Czesi i Niemcy. Od roku 1288 datuje się spolszczoną nazwę „Kantorowice”, którą przywrócono za panowania Henryk IV Prawy[3].
Historia edytuj
Wieś Kantorowice po raz pierwszy jest wzmiankowana w 1288 roku[4], od tego czasu należała do zakonu bożogrobców w Miechowie i podlegała parafii w Raciborowicach, jako własność zakonu.
W XIV w. w Kantorowicach kilkakrotnie zmieniali się właściciele. Na początku wieku przejęła je rodzina Bogoriów, kolejnym właścicielem został Paszek z Barućwierdzy, a w 1395 r. odsprzedał wieś Hankowi z Chełmu, którego synowie sprzedali ją zakonowi cystersów w Mogile.
W 1373 r. Elżbieta Łokietkówna przeniosła wieś z prawa polskiego na średzkie. W XV w. na terenie Kantorowic znajdowała się karczma, a w XVIII dwór szlachecki i młyn.
W latach 1815–1846 Rzeczypospolitej Krakowskiej wieś Kantorowice przynależała do gminy Mogiła. W roku 1832 Komisja Włościańska oczynszowała miejscowość Kantorowice wraz z innymi wsiami należącymi do opactwa cystersów w Mogile.
Demografia edytuj
Historyczna zabudowa Kantorowic zamyka się w obecnych ulicach: Kantorowicka i Zakole.
Kantorowice pod koniec XVIII w. liczyły 27 domów i ok. 200 mieszkańców, w połowie XIX wieku – nieco ponad 30 domów, a w latach 30. XX w. – 25 domów.
Nazwiska typowe dla Kantorowic: Kantorowski, Kaczmarek, Młynarczyk (do XVIII w.).
Środowisko edytuj
Kantorowice, jak i okoliczne osady wiejskie, miały charakter rolniczy, czemu sprzyjały żyzne gleby Wzgórz Krzesławickich (tereny lessowe Płaskowyżu Proszowickiego). Pomiędzy wsiami Kantorowice a Zesławice, przy korycie potoku Luborzyckiego, zwanego obecnie Baranówka znajdował się zabytkowy młyn.
Kościół parafialny edytuj
W latach 1985–1986 w Kantorowicach wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Stanisława, Biskupa i Męczennika. Projekt architektoniczny opracował inż. arch. Roman Łomnicki, plany budowli uległy uproszczeniom i modyfikacjom.
Wnętrze kościoła parafialnego charakteryzuje się układem quasi-trójnawowym (pseudo-bazylikowym). W ołtarzu głównym znajduje się obraz „Apoteoza św. Stanisława”, namalowany przez Piotra Moskala. Centralne okno nad chórem kościelnym wypełnia witraż przedstawiający św. Jadwigę Królową Polski. W zbiorach kościelnych znajdują się także zabytki barokowe, a mianowicie XVII-wieczny krucyfiks oraz figury dwóch aniołów, umieszczone po bokach tabernakulum na czołowej ścianie prezbiterium.
Przypisy edytuj
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 102.
- ↑ Kłoczkowski J., (1972), Prowincja polska Cystersów w świetle akt kapituł generalnych tego zakonu w XV wieku, [w:] Polska w świecie. Studia z dziejów kultury polskiej. Warszawa, s. 187.
- ↑ Kracik J., (1976), Biblioteki parafialne a prywatne księgozbiory duchowieństwa w XVII-XVIII wieku, Archiwa Biblioteki Muzea Kościelne 1976, R. 32, s. 255.
- ↑ Piekosiński Fr. (1901), Rycerstwo polskie wieków średnich, t. 3 „Rycerstwo małopolskie w dobie piastowskiej” (1200-1366), Kraków.
Bibliografia edytuj
- Leszczyński H. Z., (1975), Z dziejów Kolegium Prowincjalnego Cystersów w Mogile, [w:] Dzieje teologii katolickiej w Polsce, Lublin, T. 2, s. 418–419.
Linki zewnętrzne edytuj
- Biblioteka klasztoru OO. Cystersów w Mogile. up.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- Dojazd do Kantorowic
- Instytut Historyczny PAN o Kantorowicach str. 346
- W Kantorowicach powstanie boisko i klub kultury