Kaparowate (Capparaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu kapustowców. Obejmuje ok. 30 rodzajów z co najmniej 324 gatunkami rozpowszechnionymi w strefie międzyzwrotnikowej i sięgającymi do strefy klimatu umiarkowanego – po południową Europę i Stany Zjednoczone w Ameryce Północnej[4]. Najbardziej zróżnicowane w Brazylii[5]. Odgrywają istotną rolę w okresowo suchych lasach podrównikowych[4]. Pąki kwiatowe kaparów ciernistych marynowane w occie, oliwie lub winie bądź konserwowane w soli stanowią przyprawę o słodko-kwaśnym, lekko pikantnym smaku, nazywaną kaparami[6]. Spożywane są także marynowane owoce i pędy innych gatunków, zwłaszcza w obszarze śródziemnomorskim. W Australii jadalne są owoce Capparis mitchellii. Niektóre drzewiaste gatunki z rodzaju Capparis dostarczają twardego drewna użytkowego. Rośliny z rodzajów Capparis i Steriphoma uprawiane bywają jako ozdobne[4].

Kaparowate
Ilustracja
Kapary cierniste
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kaparowate

Nazwa systematyczna
Capparaceae Juss.
Gen. Pl.: 242. 4 Aug 1789[3]
Steriphoma paradoxum
Boscia foetida subsp. rehmanniana

Morfologia edytuj

 
Cadaba fruticosa
 
Crataeva magna
Pokrój
Krzewy i drzewa, zwykle bezbronne, rzadko cierniste[4], niektóre gatunki są częściowo pnące[5].
Liście
Skrętoległe, ułożone na pędzie spiralnie lub w dwóch rzędach. Przylistki, jeśli są obecne, są łuskowate. Na ogonkach liściowych często występują miodniki, czasem także kolce. Blaszka liściowa jest całobrzega, pojedyncza, trójlistkowa lub dłoniasto złożona[4].
Kwiaty
Obupłciowe, zwykle promieniste, czasem lekko grzbieciste, zebrane są w szczytowe lub wyrastające w kątach liści grona, baldachogrona, rzadziej rozwijają się pojedynczo. Działki kielicha w liczbie czterech, są wolne i zwykle trwałe. Także płatki korony występują w liczbie czterech i są wolne. Dno kwiatowe często tworzy zgrubiały pierścień z miodnikami. Pręcikowie i słupkowie często jest wyniesione na androgynoforze. Pręciki są liczne – od 6 do ponad 250, o często długich, wolnych nitkach. Zalążnia powstaje z jednego owocolistka, ale jest dwukomorowa. Szyjka słupka jest krótka i gruba, zwieńczona pojedynczym, główkowatym znamieniem[4].
Owoce
Torebki otwierające się jedną lub dwiema klapami oraz jagody[4].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana w stosunku do grupy obejmującej kapustowate i Cleomaceae w obrębie rzędu kapustowców. Do niedawna wyróżniana była jako rodzina siostrzana kapustowatych, ale w takim ujęciu takson miał charakter parafiletyczny. Wyłączenie części rodzajów (dawniej podrodzina Cleomoideae) w odrębną rodzinę Cleomaceae pozwoliło utrzymać rodzinę jako takson monofiletyczny[2]. Tu też dawniej włączano rośliny wyodrębniane obecnie jako osobne rodziny – Koeberlinia (→ Koeberliniaceae), Pentadiplandra (→ Pentadiplandarceae), Setchellanthus (→ Setchellanthaceae), Tovaria (→ Tovariaceae). Z kolei włączane tu plemię Stixidae i rodzaj Forchhammeria okazały się być bliżej spokrewnione (zagnieżdżone w drzewie filogenetycznym) z rodziną rezedowatych[4].

kapustowce


Akaniaceae



Tropaeolaceaenasturcjowate






Moringaceaemoringowate



Caricaceaemelonowcowate





Setchellanthaceae




Limnanthaceaelimnantesowate





Koeberliniaceae




Tiganophytaceae




Bataceae



Salvadoraceae







Emblingiaceae




Pentadiplandraceae




Resedaceaerezedowate



Gyrostemonaceae




Tovariaceae




Capparidaceaekaparowate




Cleomaceae



Brassicaceaekapustowate











Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe Takht. ex Reveal & Tahkt., nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kaparowate (Capparaceae Juss.)[7].

Wykaz rodzajów[8]
Pozycja w systemie Takhtajana (1997)

Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa Magnoliopsida, podklasa ukęślowe (Dilleniidae), nadrząd Violanae, rząd kaparowce (Capparales), rodzina kaparowate (Capparaceae).

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-10-24] (ang.).
  3. James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – C. University of Maryland. [dostęp 2016-05-12].
  4. a b c d e f g h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 412-413. ISBN 978-1-842466346.
  5. a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 54-56. ISBN 83-7079-779-2.
  6. Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  7. Crescent Bloom: Capparaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-14]. (ang.).
  8. List of Genera in CAPPARACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-10-24] (ang.).