Kaplica grobowa Habermannów w Sanoku
Kaplica grobowa Habermannów w Sanoku – zabytkowa kaplica grobowa na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
 gminna ewidencja zabytków miasta Sanoka
| |||||||||
| Kaplica cmentarna | |||||||||
d.jpg)
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Adres | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Sanoka  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |||||||||
 49°33′46,5326″N 22°11′24,8917″E/49,562926 22,190248
| |||||||||
Historia edytuj
Kaplica powstała w ramach tworzenia w 1895 nowego cmentarza komunalnego w Sanoku przy ulicy Rymanowskiej, według projektu architekta miejskiego, inż. Władysława Beksińskiego (projekt wraz z planem i strukturą nekropolii został opublikowany w „Czasopiśmie Technicznym” w 1896)[1][2]. Według zamysłu twórcy kaplica została ulokowana w centralnym punkcie prostokątnego obszaru cmentarza u zbiegu głównych alei, dzielących cztery dzielnice cmentarza[3]. Inżynier W. Beksiński był jednocześnie projektantem kaplicy, wzniesionej w stylu neogotyckim[3].
Sprawa budowy kaplicy była omawiana na posiedzeniu Rady Miejskiej w Sanoku w dniu 6 czerwca 1895[1]. Ówcześnie kaplica była przeznaczona dla zmarłej niedawno Józefy Habermann, a w perspektywie także dla jej rodziny oraz miała zostać wybudowana na koszt tejże[1]. Tego dnia radni zgodzili się na postawienie kaplicy według planu magistratu z zastrzeżeniem, że rodzina Habermann złoży 250 złr. jako jednorazowy wieczysty legat na koszta utrzymania grobowca[1]. Do podjętej uchwały przez Radę Miejską przyjęto także poprawki mówiącą, iż „gmina zastrzegła sobie zarząd nad kaplicą jako kaplicą mszalną, podczas gdy grobowiec należeć ma wyłącznie do użytku i zarządu rodziny Habermannów”[4]. Do końca lipca 1895 kaplica została wybudowana i zadaszona[5][6]. Nowy cmentarz został konsekrowany w Dzień Zaduszny, 2 listopada 1895[7][8]. Od początku istnienia kaplicy na jej fasadzie były umieszczone napisy w języku niemieckim (celem ich usunięcia składano interpelacje w Radzie Miejskiej, w tym kilkakrotnie uwagi zgłaszał radny dr Jan Gaweł)[9][10][11].
Pod kaplicą zostali pochowani[12]:
- Józefa Habermann (wdowa po Hieronimie, zm. 2 maja 1895 w wieku 83 lat, pierwotnie pochowana na cmentarzu przy ul. Matejki)[13][14][15],
- Antoni Habermann de Haberfeld (do około 1895 adiunkt w urzędzie podatkowym przy starostwie c. k. powiatu sanockiego[16], stanu wolnego, zm. 23 maja 1916 w wieku 79 lat)[17],
- Leopold Habermann (urzędnik, zm. 11 marca 1917 w wieku 77 lat)[18],
- Franciszka Habermann de Haberfeld Owsiany (ur. w Kimpulungu, wdowa po Leopoldzie, zm. 21 sierpnia 1920 w wieku 72 lat)[19][12],
- Robert Habermann (nauczyciel prywatny, księgarz, zm. 9 kwietnia 1943 w wieku 62 lat)[20][21].
Kaplica służyła za dom przedpogrzebowy, zaś po wybudowaniu nowej kaplicy i domu przedpogrzebowego na Cmentarzu Centralnym w Sanoku pod koniec XX wieku pozostaje nieczynna[22]. W drugiej połowie XX wieku w uroczystość Wszystkich Świętych 1 listopada sprawowana była uroczysta msza święta obrządku rzymskokatolickiego przy kaplicy[23][22].
Budynek kaplicy zostały wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, założonego w 2014[24].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Z Rady Miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 12, s. 2, 9 czerwca 1895.
- ↑ Władysław Beksiński. Nowy cmentarz w Sanoku (z tablicą). „Czasopismo Techniczne”. Nr 9, 1896.
- ↑ a b Stefan Stefański: Cmentarze sanockie. Sanok: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział w Sanoku, 1991, s. 11, 22.
- ↑ Protokoły posiedzeń Rady Miejskiej miasta Sanoka od 17.01.1894 – 17.10.1895 roku. szukajwarchiwach.gov.pl. s. 120–121. [dostęp 2021-12-10].
- ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 17, s. 3, 28 lipca 1895.
- ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 30, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 31, s. 3, 3 listopada 1895.
- ↑ Paweł Nestorowicz: Boża rola. Przyczynek do historii cmentarzy sanockich w 110-tą rocznicę konsekracji cmentarza przy ul. Rymanowskiej. Sanok: 2005, s. 10.
- ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 78, s. 2, 27 września 1896.
- ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 79, s. 3, 6 października 1896.
- ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 85, s. 3, 15 listopada 1896.
- ↑ a b Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r. Sanok. s. 168 (poz. 2503).
- ↑ Protokoły posiedzeń Rady Miejskiej miasta Sanoka od 17.01.1894 – 17.10.1895 roku. szukajwarchiwach.gov.pl. s. 120. [dostęp 2021-12-10].
- ↑ Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 230 (poz. 69).
- ↑ Kronika. Nekrologia. „Gazeta Sanocka”. Nr 10, s. 3, 12 maja 1895.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 32.
- ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 198 (poz. 112).
- ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 207 (poz. 33).
- ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 252 (poz. 141).
- ↑ Habermann, R. von, Buchhändler, Sanok (Polen). deutsche-digitale-bibliothek.de. [dostęp 2020-05-02]. (niem.).
- ↑ Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r. Sanok. s. poz. 3399.
- ↑ a b Stefan Stefański: Cmentarze sanockie. Sanok: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział w Sanoku, 1991, s. 8.
- ↑ Adam Sudoł: Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967–1995). Sanok: 2001, s. 55. ISBN 83-914224-7-X.
- ↑ Zarządzenie Nr 79/2014 Burmistrza Miasta Sanoka z dnia z 16 maja 2014r. w sprawie założenia gminnej ewidencji zabytków miasta Sanoka. bip.um.sanok.pl. s. 2. [dostęp 2021-12-21].