Kaporet
Kaporet – (hebr. הַכַּפֹּֽרֶת ha-kappōreṯ, tłum. „przebłagalnia”) zgodnie z Biblią kaporet (hebr. הַכַּפֹּֽרֶת ha-kappōreṯ) lub ubłagalnia była złotą pokrywą umieszczaną na Arce Przymierza, z dwoma cherubinami umieszczonymi na jej końcach, aby zakryć i stworzyć przestrzeń, w której trwała i przejawiała się obecność Jahwe. Było to powiązane z rytuałami święta Jom Kipur. W starożytnym Izraelu kapłan dokonywał nad pokrywą Arki obrzędu przebłagania za grzechy swoje i całego Izraela (Kpł 16,1-34; 23,26-32; Hbr 9,7)[1]. Termin ten pojawia się również w późniejszych źródłach żydowskich i dwukrotnie w Nowym Testamencie, skąd bierze swoje znaczenie w teologii chrześcijańskiej. Obecnie kaporetem nazywa się zawieszany nad parochetem lambrekin, który symbolizuje wieko Arki Przymierza.
Etymologia edytuj
Etymologia słowa kaporet (hebr. הַכַּפֹּֽרֶת) jest niejasna. Tłumaczy się je jako „przebłagalnia”, ponieważ ma ten sam rdzeń (kpr – kaf; pe; re(j)sz), co hebr. słowa kipur, kapara, które oznaczają przebaczenie za grzechy, odpokutowanie, pojednanie, okup[1][2].
W judaizmie edytuj
W Tanach edytuj
Według relacji biblijnej (Wj 25:19; 37:6), pokrywa była wykonana z czystego złota i miała takie same wymiary jak arka pod nią, długość 2,5 łokcia i szerokość 1,5 łokcia. Dwa złote cherubiny zostały umieszczone na obu końcach pokrywy, zwrócone do siebie i do kaporetu, z rozpostartymi skrzydłami tak, aby objąć nimi pokrywę (Wj 25:18–21). Cherubini tworzyli miejsce dla Jahwe (1 Sm 4:4). Arka i ubłagalnia znajdowały się wewnątrz Miejsca Najświętszego, najbardziej wewnętrznego sanktuarium świątyni, które było oddzielone od innych części świątyni grubą zasłoną (parochetem). Do Sancta sanctorum mógł wejść tylko arcykapłan w święto Jom Kipur. Arcykapłan pokropił wieko krwią cielca ofiarnego jako przebłaganie za grzechy ludu Izraela.
W tradycji rabinistycznej edytuj
W celu zachowania ciągłości tradycji biblijnej kaporetem nazywa się podłużny lambrekin, która razem z parochetem jest zawieszany w synagodze nad aron (ha-)kodesz, miejscu przechowywania rodałów. W XVII wieku upowszechnił się model kaporetu o pięciu płatach, na których przedstawiano sprzęty ze Świątyni Jerozolimskiej, jak Tablice Dziesięciorga Przykazań, ołtarz ofiarny, stół na chleby pokładne, menora oraz kijor[1]. Kolorystyka kaporetu jest dopasowana do parochetu a zdobieniami są haftowane napisy w języku hebrajskim, ornamenty lub symboliczne motywy, jak lwy czy jelenie. Kaporet wykończony jest u dołu ząbkami lub frędzlami. Jest symbolem wieka Arki Przymierza.
Źródła z okresu Drugiej Świątyni edytuj
W hellenistycznej żydowskiej Septuagincie termin ten został przetłumaczony jako hilasterion („rzecz, która odpokutowuje”), zgodnie z drugorzędnym znaczeniem hebrajskiego rdzenia czasownika „zakrywać” (כָּפַר kaphar) w pi'el i pu'al jako „zakrywać grzechy”, oraz jako "odpokutować" w Jom Kipur. Termin hilasterion nie jest znany w klasycznych tekstach greckich i wydaje się być jednym z kilku żydowskich neologizmów w grece, znalezionych w Septuagincie.