Wikipedia

Karin Luts

estońska malarka i graficzka

Karin Luts (ur. 29 kwietnia 1904 w Riidaja, zm. 7 kwietnia 1993 w Sztokholmie) – malarka, graficzka, projektantka kostiumów[1][2], uważana za jedną z najbardziej wyjątkowych i błyskotliwych twórczyń w historii sztuki estońskiej[3][4][5].

Karin Luts
Ilustracja
Karin Luts (fotografia z drugiej połowy lat 20. XX wieku)
Data i miejsce urodzenia

29 kwietnia 1904
Riidaja, Gubernia inflancka

Data i miejsce śmierci

14 maja 1993
Sztokholm, Szwecja

Narodowość

estońska, szwedzka

Dziedzina sztuki

malarstwo, grafika

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Urodziła się w pobliżu Riidaja[6] w prowincji Valga (inne źródło wskazuje na prowincję Viljandi[4]). Jej młodszą siostrą była aktorka Meta Luts[1]. Kiedy Karin miała pięć lat, rodzina przeniosła się do Kilingi-Nõmme. Uczyła się w Parnawie[6], a w roku 1922 zaczęła studiować sztukę w niedawno założonej Art School of the Pallas Arts Association w Tartu[4] pod kierunkiem Konrada Mägi i Ado Vabbe[2]. W Werner Café w Tartu miała okazję poznać znanych artystów, pisarzy i aktorów[6]. Od 1927 pracowała jako projektantka kostiumów teatralnych[1]. Studia zakończyła w 1928, a później kontynuowała naukę na Académie de la Grande-Chaumière w Paryżu (1928-29)[2] pod kierownictwem André Lhote[7].

W 1929 powróciła do Tallinna i pracowała tu jako niezależna artystka[1]. Jej prace zostały dobrze przyjęte przez krytyków sztuki i w latach trzydziestych Karin Luts była jedną z najbardziej cenionych artystek w Estonii[6]. W 1939 studiowała w studio na Via Margutta w Rzymie jako stypendystka Klubu Kobiet w Tallinie[3], a w latach 1940–1941 była wykładowczynią na Akademii, którą wcześniej ukończyła[1].

W 1944 w przededniu drugiej sowieckiej okupacji Karin Luts i jej niedawno poślubiony mąż, lingwista Peeter Arumaa, w niewielkiej łódce uciekli do Szwecji. W 1950 otrzymali oboje obywatelstwo szwedzkie[5]. Nie chciała nic wiedzieć o sowieckiej Estonii i tworzonej tu sztuce, dlatego kontynuowała studia nad sztuką francuską i włoską[6]. Studiowała grafikę w Sztokholmie u A. Grossa-Erikssona[4] (1960-68), u J. Friedländera[4] w Salzburgu (1967) i Paryżu (1969), witraż (1968) i malarstwo monumentalne (1971) w Sztokholmie oraz historię sztuki w sztokholmskim Instytucie Włoskim[1]. W Szwecji była jedną z najaktywniejszych organizatorek estońskich wystaw artystycznych i pisarek artystycznych na emigracji, poszukując w swojej twórczości kontaktów z ówczesną sztuką nowoczesną, tworząc zarówno w stylu abstrakcyjnym, jak i surrealistycznym. Od 1963 Karin Luts była członkinią Szwedzkiego Stowarzyszenia Artystek (Föreningen Svenska Konstnärinnor), a od 1964 Szwedzkiego Stowarzyszenia Artystów (KRO, Konstnärernas Riksorganisation). Od lat sześćdziesiątych po ukończeniu kursów graficznych, Luts zajmowała się również grafiką i wystawiała ze szwedzkimi artystami[8]. Publikowała artykuły na temat estońskiej i zagranicznej sztuki współczesnej[1].

Zmarła w Sztokholmie w 1993. Swoje obrazy i grafiki przekazała Muzeum Sztuki w Tartu, a swoje bogate dziedzictwo literackie (pamiętniki, korespondencja) Muzeum Literackiemu w Tartu[8].

Twórczość edytuj

Karin Luts rozpoczęła pracę pod koniec lat dwudziestych XX wieku w stylu neoklasycznym, w którym dają się zauważyć naiwność i groteska charakterystyczne dla późniejszej twórczości[4][6]. Już podczas studiów artystka potrafiła przyciągnąć uwagę swoim pomysłowym, osobistym językiem obrazów. Ważnym momentem w rozwoju jej twórczości były studia w Paryżu – po powrocie jej dzieła tracą element komiczności, a Luts zaczyna zwracać uwagę na formę i paletę kolorystyczną[7]. Jako utalentowana, niezależna, łamiąca konwencje autorka, która jednocześnie manifestuje pozycję artystki, zajęła niezwykłe miejsce w estońskim życiu artystycznym lat trzydziestych XX wieku, zdominowanym przez mężczyzn[2]. W jej dziełach pojawiła się subtelność z elementami późnego impresjonizmu i fowizmu[4]. Kompozycje figuratywne, portrety i martwe natury urzekają czarującą kolorystyką, nieco naiwnym doborem motywów, a czasem wręcz groteskowym spojrzeniem[3].

Jako znakomita graficzka tworzyła ekslibrisy i ilustracje książkowe. W swoich wczesnych kompozycjach figuralnych, malowanych w Sztokholmie, pozostawała pod silnym wpływem włoskiego naiwizmu i sztuki figuratywnej. Od początku lat pięćdziesiątych ponownie malowała martwe natury i tworzyła akwarele oparte na motywach włoskich. W połowie tej dekady forma dzieł stała się bardziej abstrakcyjna. W latach sześćdziesiątych tworzyła mistrzowskie technicznie litografie i ryciny barwne o wyrafinowanym podejściu formalnym, w których figuratywność przeplata się z abstrakcją[4].

Karin Luts była pierwszą artystką estońską, która brała czynny udział w pisaniu o sztuce. W swoich artykułach przyglądała się kwestiom kulturalnym i artystycznym oraz reagowała z wyczuciem na nowatorskie ruchy artystyczne. W licznych pamiętnikach i listach, które trafiły obecnie do Muzeum Literackiego w Tartu, analizowała przemiany epoki, pozycję kobiet i artystek, tematykę wygnania[3]. Uważana jest za pierwszą artystkę feministyczną w Estonii[9].

Wystawy edytuj

Niektóre wystawy dzieł Karin Luts[10]:

  • Karin Luts: an exhibition of early works, Tartu Kunstimuuseum, Tartu 1973[2]
  • Karin Luts. Konflikty i wyznania (Karin Luts. Konfliktid ja pihtimused), Tartu Kunstimuuseum, Tartu 2004[2]
  • Pierwsze artystki w Estonii (Eesti esimesi naiskunstnikke), Adamson-Ericu muuseum, Tallin 2005[3]
  • 70 Years from the Paris World Exhibition in 1937 w Adamson-Eric Museum, Tallin 2007
  • The River Runs Through Here… Chapters from the Art History of Tartu, Tartu Kunstimuuseum, Tartu 2016
  • The Artist’s Gaze. Self-portrait, Tartu Kunstimuuseum, Tartu 2017
  • The Eloquent Body. Works from the Collections of Tartu Art Museum, Tartu Kunstimuuseum, Tartu 2017
  • Among Ourselves. Woman Portraying a Woman, Tartu Kunstimuuseum, Tartu 2018
  • Mysticism and Eros w Tartu Kunstimuuseum, Tartu 2019

Nagrody i wyróżnienia edytuj

  • 1963 Tavolozza d′oro w Mediolanie[1]
  • 1969 Medaglia d′argento w Rzymie[1]

Dzieła edytuj

  •  
    Kompozycja, 1927
  •  
    Ogrodnik, 1928
  •  
    Rzeź niewiniątek, 1928
  •  
    Kandydaci do bierzmowania, 1936
  •  
    Rybaczka na plaży, 1943

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i Luts, Karin - Eesti Entsüklopeedia [online], entsyklopeedia.ee [dostęp 2022-04-26].
  2. ↑ a b c d e f Karin Luts [online], AWARE Women artists / Femmes artistes [dostęp 2022-04-26] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Karin Luts (1904–1993). Sarjast „Eesti esimesi naiskunstnikke“ [online], Eesti Kunstimuuseum [dostęp 2022-04-26] (est.).
  4. ↑ a b c d e f g h Karin Luts - teosed E-kunstisalongis [online], www.e-kunstisalong.ee [dostęp 2022-04-26].
  5. ↑ a b Karin Luts jõudis koju tagasi [online], Estonian World Review [dostęp 2022-04-26] (est.).
  6. ↑ a b c d e f Juured hargnesid Riidajast pärit õdede radadele [online], Valga, 13 czerwca 2006 [dostęp 2022-04-26] (est.).
  7. ↑ a b Tiiu Talvistu, Karin Luts: an artist and her time, „Inferno”, VIII, 2003, art. 2, ISSN 1355-5596 [dostęp 2022-04-26] (ang.).
  8. ↑ a b Karin Luts. Konfliktid ja pihtimused [online], Tartmus [dostęp 2022-04-26] (est.).
  9. ↑ 7 põnevat fakti: müts maha iseseisva naise ees [online], naine.ohtuleht.ee [dostęp 2022-04-26] (est.).
  10. ↑ ArtFacts, Karin Luts | Artist [online], ArtFacts [dostęp 2022-04-26] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karin_Luts&oldid=71567915”