Karliczka zwyczajna[4], karliczka (Zapornia pusilla) – gatunek małego ptaka wodnego z rodziny chruścieli (Rallidae), zamieszkujący Eurazję, Australazję i Afrykę. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Karliczka zwyczajna
Zapornia pusilla[1]
(Pallas, 1776)
Ilustracja
Podgatunek Z. p. palustris
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

żurawiowe

Rodzina

chruściele

Podrodzina

łyski

Rodzaj

Zapornia

Gatunek

karliczka zwyczajna

Synonimy
  • Porzana pusilla (Pallas, 1776)[1]
  • Rallus pusillus Pallas, 1776[2]
Podgatunki
  • Z. pusilla intermedia (Hermann, 1804)
  • Z. pusilla pusilla (Pallas, 1776)
  • Z. pusilla mira (Riley, 1938)
  • Z. pusilla mayri (Junge, 1952)
  • Z. pusilla palustris (Gould, 1843)
  • Z. pusilla affinis (G.R. Gray, 1845)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     letnie lęgowiska

     występuje przez cały rok

     zimowiska

Podgatunki i zasięg występowania edytuj

Karliczka zamieszkuje w zależności od podgatunku[2][5][6]:

Wyjątkowo zalatuje do Polski i wyjątkowo się gnieździ[7]. Do niedawna jedyny pewny przypadek gniazdowania miał miejsce w 1858 roku na Śląsku[8]. W XX wieku odnotowano w Polsce kilka stwierdzeń, ale nie zostały one potwierdzone[8]. Wzmiankowana w 1929 roku przez P. Münchberga obserwacja nad Wartą koło Trzebiszewa (woj. lubuskie) oraz stwierdzenie z kwietnia 1990 roku z Zakliczyna (woj. małopolskie) zostały w 2014 roku odrzucone przez Komisję Faunistyczną[9]. W maju 2021 roku nagrano głos karliczki na Stawach Przemkowskich w woj. dolnośląskim[10]. W czerwcu tego samego roku po raz pierwszy od 163 lat stwierdzono lęg na podmokłej łące w powiecie włodawskim na Lubelszczyźnie[8][10].

Morfologia edytuj

Wygląd
Samiec ma wierzch ciała zielonobrązowy z czarnymi plamkami. Boki głowy, szyję bez karku i pierś szaropopielate. Boki, brzuch i pokrywy podogonowe poprzecznie pręgowane w biało-czarnobrązowe pasy. Nogi różowe, cieliste lub lekko zielonkawe. Samica podobna do samca, lecz o wyraźnie bledszym spodzie ciała. Poszczególne podgatunki różnią się nieco między sobą: Z. p. intermedia jest największy, a pas prążkowania z brzucha sięga mu najbliżej piersi. Z. p. palustris jest mały i bledszy, Z. p. mira ma natomiast białe podgardle i pierś.
Wymiary średnie
długość ciała ok. 16–20 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 23–37 cm
masa ciała ok. 40–55 g

Ekologia i zachowanie edytuj

 
Jajo z kolekcji muzealnej
Krótki film przedstawiający żerującą karliczkę
Biotop
Jest to gatunek o bardzo wąskiej tolerancji na zmiany środowiska. Żyje wyłącznie na leżących w pobliżu wody, okresowo zalewanych łąkach porośniętych turzycami.
Gniazdo
Na ziemi, w pobliżu wody na niewielkim, niezalewanym wzniesieniu lub wysokiej kępie roślin.
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden (prawdopodobnie) lęg, składając w maju–lipcu (Europa), kwietniu–czerwcu (Północna Afryka), maju–sierpniu (Japonia), wrześniu–styczniu (Australia) lub tuż po porze deszczowej (strefa klimatów gorących) 4 do 11 jaj.
Wysiadywanie, pisklęta
Jaja wysiadywane przez okres 16 do 20 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta usamodzielniają się po 6 tygodniach.
Pożywienie
Owady i w niewielkim stopniu zielone części roślin.

Status, zagrożenia i ochrona edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje karliczkę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji wstępnie szacuje się na 0,5–1,0 miliona dorosłych osobników. Organizacja BirdLife International w 2015 roku szacowała liczebność populacji europejskiej na 980–1400 tokujących samców. Ogólny trend liczebności populacji nie jest znany[3].

Zagrożeniem dla tego gatunku jest utrata i degradacja naturalnych siedlisk. Dużą śmiertelność w trakcie migracji powodują zderzenia z liniami energetycznymi i słupami wysokiego napięcia[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[11], jednak zgodnie z Polską czerwoną księgą zwierząt jest uznana za gatunek zanikły[12].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Porzana pusilla, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-02-21] (ang.).
  2. a b Taylor, B., Kirwan, G.M. & Christie, D.A.: Baillon's Crake (Zapornia pusilla). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
  3. a b c Zapornia pusilla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. a b c d e Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Rallidae Rafinesque, 1815 - chruściele - Rails and coots (wersja: 2022-08-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-01-09].
  5. Frank Gill, David Donsker (red.): Flufftails, finfoots, rails, trumpeters, cranes, limpkin. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-10-18]. (ang.).
  6. D. Lepage: karliczka Zapornia pusilla (Pallas, 1776). [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2019-10-18]. (ang.).
  7. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2021. [dostęp 2023-01-09].
  8. a b c M. Kołodziejczyk, R. Mikusek, M. Polak, J. Jedlikowski. Pierwsze stwierdzenie lęgu karliczki Zapornia pusilla w Polsce po ponad 160 latach. „Ornis Polonica”. 62, s. 339–352, 2021. 
  9. Komisja Faunistyczna. Rewizja współczesnych i historycznych stwierdzeń rzadkich ptaków w Polsce. „Ornis Polonica”. 55, s. 115–134, 2014. 
  10. a b wynik wyszukiwania: Porzana pusilla. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2023-01-09]. (ang.).
  11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  12. Polska Czerwona Księga Zwierząt - Kręgowce [online], wildpoland.prv.pl [dostęp 2021-12-09].

Linki zewnętrzne edytuj