Wikipedia

Karol Grycz-Śmiłowski

Karol Grycz-Śmiłowski (ur. 17 września 1885 w Śmiłowicach, zm. 16 lutego 1959 w Krakowie) – polski pastor luterański, następnie wyznawca unitarianizmu, założyciel Jednoty Braci Polskich[1][2], proboszcz wyznania ewangelicko-augsburskiego Wojska Polskiego.

Karol Grycz-Śmiłowski
Ilustracja
proboszcz proboszcz
Data i miejsce urodzenia

17 września 1885
Śmiłowice

Data i miejsce śmierci

16 lutego 1959
Kraków

Przebieg służby
Lata służby

1915–1930

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Jednostki

Dowództwo Okręgu Korpusu Nr V

Stanowiska

szef duszpasterstwa wyznań ewangelickich okręgu korpusu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Krzyż Zasługi dla Duchownych Wojskowych
Krzyż Pamiątkowy za Obronę Śląska Cieszyńskiego Medal Pamiątkowy za Obronę Śląska Cieszyńskiego

Życiorys edytuj

Urodził się w Śmiłowicach k. Trzyńca, w rodzinie Adama i Ewy z Biedrawów. 1 lipca 1904 roku złożył maturę w polskim gimnazjum w Cieszynie[3]. Odbył studia w zakresie teologii ewangelickiej w Berlinie, Halle, Wiedniu i Lipsku[4]. W 1909 roku został ordynowany na duchownego ewangelicko-augsburskiego i objął urząd wikariusza w Skoczowie[4]. Był kapelanem rezerwy w cesarskiej i królewskiej Armii[5]. W czasie I wojny światowej został zmobilizowany. Od 15 września 1915 roku pełnił posługę w szpitalu wojskowym w Ołomuńcu[6].

W 1918 roku został kapelanem Śląskiego Okręgu Wojskowego z siedzibą w Cieszynie i pierwszym ewangelickim duchownym w Wojsku Polskim[5]. 3 września 1919 roku został przeniesiony do Krakowa[5][7][4]. Pełnił tam służbę w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr V na stanowisku szefa duszpasterstwa wyznań ewangelickich[8][9]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu proboszcza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 2. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania ewangelicko-augsburskiego, a jego oddziałem macierzystym był Wydział Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych[10].

Osobne artykuły: Tytulatura duchowieństwa wojskowego II RP i Służba duszpasterska (II RP).

W latach 1927–1930 na łamach "Posła Ewangelickiego" publikował wspomnienia wojenne z czasów służby wojskowej w armii austro-węgierskiej oraz w Wojsku Polskim[11]. Z dniem 30 listopada 1930 roku został przeniesiony w stan spoczynku[12].

W 1934 roku opublikował Z ziemi świętej nowoczesne „Wierzę” w którym to dziele zaprezentował się jako wolnomyśliciel i duchowy spadkobierca braci polskich.

W 1936 roku skupił wokół siebie niewielką grupę wyznawców i zaczął wydawać kwartalnik „Wolna Myśl Religijna”. W 1937 roku w Łodzi założył wolny związek religijny „Bracia Polscy”, który od 1945 roku zmienił nazwę na „Jednota Braci Polskich”, nawiązując do historycznego ruchu braci polskich. W 1937 roku wziął udział jako pierwszy przedstawiciel Polski w międzynarodowej konferencji unitariańskiej[13]. Głosił wierność zasadom historycznego ruchu braci polskich, zwłaszcza antytrynitaryzm i zgodność wiary z rozumem. Praktykował chrzest dorosłych przez zanurzenie w wodzie. Jest kwestią sporną, w jakim stopniu jego zasady religijne były inspirowane Katechizmem Rakowskim z 1604, a w jakim stopniu opierały się na współczesnych nurtach religijnych, zwłaszcza na naukach hinduskiego teologa Vivekanandy.

Podczas wojny został aresztowany przez Niemców, uciekł i ukrywał się przed Gestapo, a po oswobodzeniu miasta wrócił do Krakowa i podjął na nowo działalność w Jednocie Braci Polskich[14].

Był promotorem misji humanitarnej Kościoła Unitariańskiego w USA – Unitarian Service Committee, obecnie Unitarian Uniwersalist Service Committee, która w latach 1945–1949 uruchomiła nowoczesny, 300 łóżkowy szpital – Instytut Chirurgii Urazowej im. Tadeusza Kościuszki, obecnie Szpital Chirurgii Urazowej im. dra J. Daaba w Piekarach Śląskich[15].

Karol Grycz został aresztowany w kwietniu 1949 r. i przetrzymywany w areszcie śledczym przez 10 miesięcy pod zarzutem uwiedzenia nieletniego; został skazany przez sąd w 1950 r. na dwa lata w zawieszeniu[16].

Jednota pod kierownictwem Grycza-Śmiłowskiego przetrwała trudny okres opozycji ze strony katolicyzmu i protestantyzmu polskiego, a po 1945 roku również zwalczania przez władze stalinowskie w Polsce. Dopiero na krótko przed śmiercią Grycz-Śmiłowski w 1959 otrzymał pozwolenie na wyjazd do Chicago na 16. Międzynarodowy Kongres Liberalnego Chrześcijaństwa i Wolności Religijnej[17]. Zmarł 16 lutego 1959 roku w Krakowie[6].

Jednota została zarejestrowana w PRL dopiero w 1967 roku[18].

Dzieła edytuj

  • Karol Grycz Z pamiętnika wojennego ks. Karola Grycza, ewangel. proboszcza wojskowego, „Poseł Ewangelicki”, 19.02.1927–31.05.1930.
  • Karol Grycz-Śmiłowski Bracia Polscy, Arianie – Unitarianie: zarys dziejów, (niedatowane).
  • Karol Grycz-Śmiłowski Wygnanie i powrót Arian do Polski w 300-lecie ich męczeństwa, 1934.
  • Karol Grycz-Śmiłowski Z ziemi świętej nowoczesne „Wierzę”, 1937.

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Charles A. Howe: For Faith and Freedom: A Short History of Unitarianism in Europe. Skinner House Books, 1997, s. 1-211.
  2. ↑ Jahrbücher für Geschichte Osteuropas Osteuropa-Institut München – 2000
  3. ↑ Rej 2000 ↓, s. 140.
  4. ↑ a b c Eduard Kneifel: Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen. Ein biographisches Pfarrerbuch mit einem Anhang. Eging: 1967, s. 96.
  5. ↑ a b c Rej 2000 ↓, s. 68.
  6. ↑ a b Rej 2000 ↓, s. 142.
  7. ↑ O Śmiłowskim [dostęp 2010-09-28]
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 94, 1427.
  9. ↑ a b c Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 843.
  10. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 409.
  11. ↑ Karol Grycz, Z pamiętnika wojennego ks. Karola Grycza, ewangelickiego proboszcza wojskowego w Krakowie, Mateusz Jelinek (red.), Warszawa: Ewangelickie Duszpasterstwo Wojskowe, 2020, ISBN 978-83-958379-0-6.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 19 grudnia 1930 roku, s. 397.
  13. ↑ The Christian leader / The Universalist leader 1937 "Mrs. Wilna Constable of Vancouver described the remarkable changes in the religious condition of the Philippine Islands where Archbishop Aglipay is leading the liberal Christian movement. Dr. K. Grycz-Smilowski represented Poland"
  14. ↑ Dzieje [dostęp 2010-09-28]
  15. ↑ strona Unitarian Uniwersalistów w R.P. (dostęp 20.02.2014)
  16. ↑ Kneifel, Eduard: Die Pastoren der evangelisch-augsburgischen Kirche in Polen. Eging 1967, s. 96.
  17. ↑ I.A.R.F., Chicago, 1958: sixteenth congress, August 9–13, 1958, International Association for Liberal ... – 1959 "Reverend Karol Grycz-Smilowski, Krakow, Poland Reverend Karl-Ulrich Niedlich, Lunow, Kr. Eberswalde, DDR (Eastern Germany) Dr. Rudolf Kurschner, Berlin, Germany, for the Berlin Unitarian Church Reverend G. Bourquin, Berlin,
  18. ↑ Religie.wiara.pl Jednota
  19. ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 438 „za zasługi na polu akcji plebiscytowej”.
  20. ↑ Franciszek Latinik: Walka o Śląsk Cieszyński w r. 1919. Cieszyn: 1934, s. 141.
  21. ↑ Pamiętnik Historyczny Bojowników o Niepodległość Śląska Zaolzańskiego. Cieszyn: 1938, s. 8.
  22. ↑ Pamiętnik Historyczny Bojowników o Niepodległość Śląska Zaolzańskiego. Cieszyn: 1938, s. 28.
  23. ↑ a b Karol Grycz, Z pamiętnika wojennego, Paweł Kożusznik (red.), „Poseł Ewangelicki” (25), Cieszyn, 23 czerwca 1928.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Grycz-Śmiłowski&oldid=73153235”