Karol Miarka (starszy)

(1825-1882) polski działacz społeczny, pisarz

Karol Miarka zwany Starszym lub Ojcem (ur. 22 października 1825 w Pielgrzymowicach, zm. 15 sierpnia 1882 w Cieszynie) – polski działacz społeczny na Górnym Śląsku, nauczyciel, pisarz, publicysta i drukarz. Inicjator utworzenia i organizator wielu polskich organizacji społecznych oraz gospodarczych.

Karol Miarka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 października 1825
Pielgrzymowice

Data i miejsce śmierci

15 sierpnia 1882
Cieszyn

Zawód, zajęcie

polski działacz społeczny, nauczyciel, pisarz, publicysta i drukarz

Karol Miarka – popiersie w sali obrad Sejmu Śląskiego.
Grób Karola Miarki, Pawła Stalmacha i Ignacego Świeżego na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie

Życiorys edytuj

Syn Antoniego, nauczyciela, i Karoliny z Borówków. Ojciec Karola zwanego młodszym – śląskiego pisarza, publicysty oraz wydawcy.

Początkowo uczył się w szkole ojca w Pielgrzymowicach, później w gimnazjach w Pszczynie i Gliwicach. W 1846 r. ukończył seminarium nauczycielskie w Głogówku, po którego ukończeniu był nauczycielem ludowym w Lędzinach, Urbanowicach, Piotrowicach. Od 1850 r. pełnił funkcję nauczyciela w Pielgrzymowicach. Był także organistą, następnie pisarzem gminnym i sędzią polubownym.

Na ukształtowanie świadomości Miarki wywarł pewien wpływ Bernard Bogedain, rzecznik nauki języka polskiego wśród Polaków na Śląsku[1][2], którego poznał w 1853 roku w czasie jego wizytacji w szkole pielgrzymowickiej. Duży wpływ na Miarkę mieli także Paweł Stalmach oraz Józef Chociszewski, korektorzy jego debiutanckiej powieści o początkach chrześcijaństwa na Górnym Śląsku „Klemensowa Górka”.

W latach 1861–1868 współpracował z czasopismem „Gwiazdka Cieszyńska”. Był czynnym organizatorem górnośląskiego ruchu społecznego i kulturalnego, przyczynił się znacznie do nawiązania kontaktów Śląska z innymi dzielnicami Polski. Korespondował z polskim pisarzem Józefem Kraszewskim oraz utrzymywał kontakty z Władysławem Bełzą. W latach 1868–1869 redagował czasopisma „Zwiastun Górnośląski”, a następnie w Królewskiej Hucie (dzisiejszym Chorzowie) wydawał „Katolika” (1869-80), jedno z ważniejszych pism walczących o polskość ludu górnośląskiego. Założył nakładową Księgarnię Katolicką, w 1870 zainicjował serię Biblioteka Katolicka, wydawał kalendarze; powołał stowarzyszenie „Kasyno Katolickie”, w którym od 1870 r. organizował amatorskie spotkania teatralne, Kółko Katolickie, Spółkę Poczciwych Wiarusów, Górnośląskie Towarzystwo Kredytowe Włościan w Mikołowie i inne. Związany z niemiecką partią Centrum, przeciwstawiał się polityce kulturkampfu i germanizacji, za co był prześladowany i kilkakrotnie więziony. W ciągu 10 lat wytoczono mu 16 procesów, w wyniku których skazywano go na więzienie lub kary finansowe[3].

W latach 1875–1880 kontynuował działalność w Mikołowie, gdzie założył drukarnię[4]; poza „Katolikiem” wydawał inne pisma, jak tygodnik o charakterze oświatowo-moralistycznym „Monika”. Twórczość publicystyczną i literacką traktował na równi, wiążąc je z konkretną sytuacją na Górnym Śląsku. W roku 1876 uczestniczył w akcjach do parlamentu i kandydował na posła. W 1879 roku założył komitet pomocy dla głodującej ludności Śląska. W roku 1881 ze względu na zły stan zdrowia, kolejny wyrok sądowy oraz szykany władz sprzedał „Katolika” ks. Stanisławowi Radziejewskiemu, a drukarnię przekazał synowi, również Karolowi, który w 1894 roku przekształcił ją w nowoczesny zakład poligraficzny[5].

Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie na Śląsku Cieszyńskim, dawniej Śląsku Austriackim.

Twórczość edytuj

Twórczość literacka Karola Miarki koncentrowała się na ziemi śląskiej, na podaniach ludowych, historii tego regionu oraz jego folklorze. Wprowadzał do swojego pisarstwa formy ludowe, gawędy i przysłowia. Wydał szereg utworów popularyzujących tematykę historyczną Śląska. Napisał między innymi:

Inne tytuły ustalone za Zofią Kossak[7]:

  • Fragmenta z podróży do Gniezna
  • Kalwaria
  • Życiorys św. Piusa IX
  • Żywcem zamurowana
  • Przyjaciel górników i robotników
  • Odpuść nam
  • Masoni, czyli Wolnomularze
  • Cudowne objawienie proroctwa i przepowiednie tyczące przyszłości Polski
  • Żłóbek
  • Kogo wybierać, czyli Pouczenie wyborcze

Upamiętnienie edytuj

Przypisy edytuj

  1. Kazimierz Popiołek, „Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku”, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1972, ISBN 83-216-0151-0, s. 351.
  2. „Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny” Tom I A-M, PWN Warszawa 1984, hasło Karol Miarka, s. 660.
  3. Jerzy Oleksiński, I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 143, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231.
  4. Bogusław Bromboszcz, Ryszard Szendzielarz, „Drukarnia im. Karola Miarki w Mikołowie”, wyd. Tolek 2005.
  5. Jerzy Oleksiński, I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 140, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231.
  6. Karol Miarka, „Górka Klemensowa”, Secesja, Katowice 1992.
  7. Zofia Kossak, Nieznany kraj, 1967.

Bibliografia edytuj

  • „Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny” Tom I A-M, PWN Warszawa 1984, hasło Karol Miarka, s. 660.
  • Kazimierz Popiołek, „Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku”, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1972, ISBN 83-216-0151-0, Karol Miarka – s. 350–357.
  • Bogusław Bromboszcz, Ryszard Szendzielarz, „Drukarnia im. Karola Miarki w Mikołowie”, wyd. Tolek, 2005.

Linki zewnętrzne edytuj