Kartusz (ozdoba)
Kartusz (fr. cartouche) – ozdobne obramowanie tarczy herbowej, emblematu, monogramu, napisu lub malowidła[1], a także motyw ornamentowy w postaci ozdobnej tarczy[2][3].
Od XV do XIX wieku stanowił jeden z najpopularniejszych motywów zdobniczych w sztuce[1], głównie w architekturze[3].
Kartusz przybierał różne kształty – początkowo owalny lub sercowaty, później, zwłaszcza w epoce renesansu we Włoszech, zaczął przybierać formy inspirowane wzorami antycznymi[4]. W manieryzmie, baroku i stylu rokkoko najczęściej był prostokątny z dekoracją w postaci ornamentu – wolutowego, zwijano-okuciowego, chrząstkowo-małżowinowego, akantowego, wstęgowo-cęgowego lub rocaille[4]. Bywał flankowany lub podtrzymywany przez putta, zwierzęta, anioły itp.[1][4].
Jako motyw ornamentalny przybierał formę ozdobnej karty z zawiniętymi brzegami[2].
Wykonywany był z kamienia, drewna, metalu, stiuku w różnych technikach[1][4].
Kartusz był stosowany w dekoracji architektonicznej m.in. na elewacjach, umieszczany na nagrobkach, epitafiach, ceramice, wyrobach jubilerskich, medalach, monetach, a także w malarstwie[1].
W epokach późniejszych jego rola stopniowo ograniczyła się do funkcji heraldycznych i symbolicznych[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 178, ISBN 978-83-01-12365-9.
- ↑ a b Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989, s. 255, ISBN 83-214-0570-3.
- ↑ a b Witold Szolginia: Architektura i budownictwo. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1882, s. 155, ISBN 83-204-0291-3.
- ↑ a b c d e Sztuka świata. Słownik terminów A-K. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 306, ISBN 978-83-213-4726-4.
Bibliografia
edytuj- Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma-NOT, 1992, s. 69, 70. ISBN 83-85001-89-1.
- Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2006
