Kasandra (półwysep)

Kasandra (gr. Χερσόνησος Κασσάνδρας, trl. Chersónīsos tīs Kassándras, trb. Chersonisos tis Kasandras) – półwysep w północnej Grecji, wysunięty najbardziej na zachód spośród trzech, charakterystycznych „palców” większego Półwyspu Chalcydyckiego, obok Sithonii i Athos. Większość półwyspu administracyjnie należy do gminy Kasandra, jedynie część północna, leżąca u jego nasady znajduje się w gminie Nea Propondida.

Kasandra

Kassandra

Obraz satelitarny Chalkidików, Kasandra to pierwszy z lewej z trzech cyplów
Państwo	Grecja
Powierzchnia	ok. 360 km²
Rodzaj obiektu	półwysep
Położenie na mapie Grecji Kasandra
40°01′N 23°29′E

Promenada w Pefkochori

Kanał Potidea oddzielający Kasandrę od reszty Półwyspu Chalcydyckiego

Widok na Chaniotis z Zatoką Kasandryjską i Sithonią w tle

Geografia

Półwysep de facto jest wyspą, odkąd przecina go u nasady Kanał Potidea, przez który biegnie jeden podwójny most. Kasandrę od położonej na wschodzie Sithonii oddziela Zatoka Kasandryjska (Toronejska), a od położonej na zachodzie głównej masy lądu kontynentalnej Grecji z widocznym z półwyspu Olimpem – Zatoka Termajska. Jest to najmniejszy i zdecydowanie najmniej zróżnicowany topograficznie „palec” Chalkidików. Najwyższe wzniesienia nieznacznie przekraczają 300 m n.p.m. Jest za to najgęściej zaludnionym i najchętniej odwiedzanym przez turystów spośród trzech z cyplów. Długie, piaszczyste plaże i liczne kurorty zapewniają dogodną bazę do letniego wypoczynku.

Miejscowości Kasandry

• Afytos
• Agia Paraskevi
• Chaniotis
• Fourka
• Kalandra
• Kallithea
• Kasandria
• Kasandrino
• Kryopigi
• Nea Fokaia
• Nea Skioni
• Paliouri
• Pallini
• Pefkochori
• Polychrono

Historia

Mitologia i etymologia

Choć powstanie nietypowego, trójpalczastego zakończenia Chalkidików starożytni Grecy tłumaczyli walką Zeusa i innych bogów olimpijskich z gigantami (gigantomachia), w starożytności półwysep nosił nazwę po trackiej księżniczce Pallene, córce Sitona od którego nazwę do dziś nosi sąsiedni półwysep Sithonia. Nazwa Kasandra pochodzi natomiast od macedońskiego króla Kassandra, który u nasady półwyspu założył miasto Kasandrię. Stało się ono najważniejszym ośrodkiem miejskim i portem Chalkidików epoki hellenistycznej.

Czasy starożytne

Pallene, tak jak i cała Chalkidyka już od VIII w. p.n.e. była kolonizowana przez Greków, zwłaszcza Jonów. Na półwyspie powstały wówczas takie miasta jak Skione, Mende, Neapolis czy Potideja. W czasach wojen perskich ludność Pallene została podbita przez króla Kserksesa (480 r. p.n.e.), ale po zwycięstwie Greków pod Salaminą doszło do buntu i usunięcia perskiej okupacji. W czasie wojny peloponeskiej polis Pallene, tak jak pozostałem miejscowości Chalkidyków poparły Ateński Związek Morski, choć w Potidei wybuchł bunt przeciw ateńskiej hegemonii. Po klęsce Aten w wojnie peloponeskiej (404 r. p.n.e.) 32 miasta Chalkidyków, w tym polis z Pallene założyły pod przewodnictwem Olintu związek chalcydycki, ale już w 379 r. p.n.e. został on rozwiązany na rozkaz Sparty, która wówczas sprawowała w Grecji hegemonię. Miasta Pallene stały się więc łatwym łupem rosnącej potęgi macedońskiej i zostały włączone przez Filipa II do królestwa Macedonii (348 r. p.n.e.), w którym pozostały aż do upadku Macedonii i włączenia jej do republiki rzymskiej prawie dwa wieki później (168 r. p.n.e.). To za panowania macedońskiego na miejscu dawnej Potidei król Kassander założył miasto i port Kasandrię, od którego zaczęto Kasandrą nazywać cały półwysep. Planował też przekopać kanał, by miasto mogło mieć dwa połączone ze sobą porty. Następca Kasandra, Filip V uczynił Kasandrię główną bazą dla swojej floty. Po upadku Macedonii Kasandra i cały region stracił na znaczeniu i zaczął się wyludniać.

U schyłku starożytności Kasandra, jak i cała Grecja znalazły się w obrębie Cesarstwa Wschodniorzymskiego (Bizantyńskiego). Cierpiała od kolejnych najazdów ludów barbarzyńskich: Germanów, Hunów, a później również Słowian i Bułgarów. Port w Kasandrii upadł ostatecznie po jednym z najazdów słowiańsko-bułgarskich w 540 r. n.e., za panowania cesarza Justyniana I. Po tym wydarzeniu Justynian nakazał wybudować mur strzegący wejścia na półwysep.

Średniowiecze

Pomimo kolejnych najazdów słowiańskich Kasandra aż do XIII wieku pozostawała grecka. Nowy okres zamętu zaczął się od IV wyprawy krzyżowej, w wyniku której krzyżowcy z Zachodu zdobyli Konstantynopol (1204). Na terenie dawnego Bizancjum powstał wówczas szereg państw łacińskich. Kasandra znalazła się początkowo pod panowaniem Królestwa Tesaloniki (1204-1224), potem wróciła pod panowanie Greków z Epiru, przejściowo znalazła się pod zwierzchnictwem Bułgarii, by w końcu wrócić pod władzę odrodzonego Cesarstwa Bizantyńskiego (1261). Bizancjum wkrótce jednak popadło w coraz ostrzejszy kryzys zagrożone przez coraz silniejszy napór Turków w Azji, spiski i roszczenia łacinników, łupieżcze wyprawy Bułgarów i Serbów i wewnętrzne walki dynastyczne. W takich okolicznościach w 1307 roku Kasandrię zajęła zbuntowana, najemna Kompania Katalońska i stąd przez rok niszczyła ziemie Macedonii łupiąc między innymi klasztory na Athos i próbując zdobyć Tessalonikę, po czym opuściła półwysep ruszając na południe w głąb Grecji.. Po tych wydarzeniach Kasandra opisana została przez ówczesnego historyka Nicefora Gregorasa jako w zasadzie opuszczona. Wkrótce znalazła się pod panowaniem tureckim, gdy Turcy zdobyli w 1387 roku Tessalonikę, choć na krótko wróciła w ręce bizantyjskie po klęsce Turków w bitwie pod Ankarą i wojnie domowej między synami pojmanego tam sułtana (1403). Wkrótce jednak nacisk turecki się zwiększył i ówczesny zarządca Salonik, Jan VII Paleolog zarządził odbudowę dawnych murów Justyniana u wejściu na Kasandrę. Siły greckie były jednak niewystarczające by utrzymać Tesaloniki i Kasandrę dlatego Bizancjum oddało je pod władzę Wenecjan. Ci mimo możliwości zaopatrywania enklawy ze strony morza nie utrzymali długo nowych nabytków i ulegli armii sułtana Murada II (1430). Na prawie 500 lat Chalkidyka i Kasandra znalazły się pod tureckim panowaniem.

Czasy nowożytne i współczesne

Gdy w 1821 roku wybuchło w Grecji powstanie i rozpoczęła się grecka wojna o niepodległość, ludność Chalkidików dołączyła do rebelii. Armie tureckie musiały najpierw spacyfikować północną Grecję, zanim mogły ruszyć przeciwko głównym ośrodkom powstania na południu. Choć obrońcy odnowili stare, bizantyjskie fortyfikacje i wycofali się za przekopany ponownie kanał, Kasandra została zdobyta i całkowicie zniszczona. Ocalała ludność uciekła na łodziach rybackich i osiedliła się na wyspach Skiatos, Skopelos, Alonisos i Eubea. Przez ponad 30 lat półwysep pozostawał niezamieszkały. Gdy w 1832 roku wreszcie Turcy uznali niepodległą Grecję Kasandra nie znalazła się w nowo powstałym państwie. Od połowy XIX wieku powoli ponownie zasiedlana, znalazła się pod kontrolą grecką w toku I wojny bałkańskiej (październik 1912) i ostatecznie weszła w skład Grecji rok później, na mocy traktatu londyńskiego (1913).

Zaludnienie półwyspu znacząco wzrosło po 1923 roku, gdy Chalkidiki zasiedlili greccy uchodźcy z Anatolii po katastrofie wojsk greckich w wojnie grecko-tureckiej (1919–1922). Powstało wówczas 27 nowych wiosek i osiedli, a rozwój gospodarczy Kasandry znacząco przyspieszył. W 1930 roku otwarto na nowo przekopany Kanał Potidea, który ułatwił żeglugę między Salonikami a wschodnimi osadami Kasandry. Po ciężkich latach okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej (1941-1944) oraz wojnie domowej (1946-49), w drugiej połowie XX wieku Kasandra zaczęła się rozwijać gospodarczo. Półwysep połączono z resztą kraju w 1970 roku, gdy zbudowano pierwszą nitkę mostu drogowego, łącząc tym samym Kasandrę z Salonikami i resztą kraju. Powstanie połączenia drogowego spowodowało szybki rozwój turystyki w latach 70. i 80. XX wieku, zwłaszcza wzdłuż wschodnich plaż półwyspu. Pod koniec wieku turystyka stała się główną gałęzią lokalnej gospodarki wypierając dotychczasowe zajęcia: rolnictwo i rybołówstwo. Na początku XXI wieku most nad kanałem doczekał się drugiej nitki znacząco poprawiając przepustowość ruchu z i na Kasandrę. w 2006 roku wnętrze półwyspu nawiedziły szczególnie dotkliwe pożary niszcząc roślinność, w tym lasy piniowe i część zabudowań położonych w głębi lądu.