Wikipedia

Katarzyna I

Katarzyna I Aleksiejewna, ros. Екатерина I Алексеевна; urodzona jako Marta Helena Skowrońska[2] (ur. 5 kwietnia?/ 15 kwietnia 1684[2] w Jēkabpils w Inflantach, zm. 6 maja?/ 17 maja 1727 w Petersburgu) – cesarzowa Rosji[3] w latach 1724–1727 (samodzielne panowanie od śmierci męża w 1725), druga żona Piotra I Wielkiego (1707–1725).

Katarzyna I
— cesarzowa Rosji —
Ilustracja
Wizerunek herbu
Faksymile
Cesarzowa Rosji
(panująca)
Okres

od 8 lutego 1725[1]
do 1727

Poprzednik

Piotr I Wielki

Następca

Piotr II Romanow

Cesarzowa Rosji
(jako małżonka)
Okres

od 1721
do 8 lutego 1725

Jako żona

Piotr I Wielki

Koronacja

18 maja 1724

Następczyni

Anna Iwanowna Romanowa

Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia

15 kwietnia 1683 lub 1684
Jēkabpils

Data i miejsce śmierci

17 maja 1727
Petersburg

Miejsce spoczynku

Sobór Pietropawłowski w Petersburgu

Mąż

Johann Rabe
Piotr I Wielki

Dzieci

Paweł
Piotr
Anna
Elżbieta
Natalia (starsza)
Małgorzata
Natalia (młodsza)

Odznaczenia
Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Katarzyny Męczennicy – I klasa Order Orła Białego
Multimedia w Wikimedia Commons

ŻyciorysEdytuj

Pochodzenie i młodośćEdytuj

Urodziła się 5 kwietnia 1684 r. prawdopodobnie w rodzinie chłopskiej, jednak nie jest to do końca pewne[2].

Istnieje teoria, że jej ojciec Samuel Skowroński był zubożałym inflanckim szlachcicem[2]. Nie ma żadnych pewnych informacji o jej matce[2].

Według innej wersji, Marta była córką osiadłego na terenie dzisiejszej Łotwy chłopa wyznania katolickiego, mieszkańca Wielkiego Księstwa Litewskiego Polaka, Samuela Skowrońskiego. Skowroński w latach 70. i 80. XVII wieku miał służyć u gospodarza Pałacu Kazimierza Jana Sapiehy, po czym uciekł od niego do Estonii, gdzie urodziła się przyszła cesarzowa[4]. Później, podczas panowania Katarzyny I, władze rosyjskie zaczęły wykupować od możnowładców litewskich jej braci i siostry[5].

Pierwsze małżeństwoEdytuj

W wieku kilkunastu lat najęła się na służbę u ewangelickiego pastora Glücka w inflanckim Marienburgu (obecnie Alūksne, Łotwa). W tym mieście poznała szwedzkiego dragona, ubogiego szlachcica Johanna Rabego, za którego wyszła za mąż. Ten prawdopodobnie sprzedał ją Inflantczykowi, który zmusił ją do prostytucji[6]. Po zdobyciu miasta przez wojska rosyjskie pracowała jako praczka w pułkowej pralni. Następnie trafiła na służbę do starego marszałka Borysa Szeremietiewa. U niego spotkał ją Aleksandr Mienszykow, najbliższy doradca cara Piotra I, wykupił od starego marszałka i zabrał do Moskwy.

Romans z caremEdytuj

W 1700 r.[2] lub w 1706 r.[6] u Aleksandra Mienszykowa Marta poznała cara Piotra I i wkrótce rozpoczął się ich romans[7]. Piotr I kilka lat wcześniej zamknął swoją pierwszą żonę, Eudoksję, w monasterze Opieki Matki Bożej w Suzdalu.

Marta prawdopodobnie w 1705 r. przeszła na prawosławie i przyjęła imię Katarzyna Aleksiejewna[2]. Od tego czasu cudzoziemki, które dołączały do carskiej rodziny, przybierały imiona rosyjskie[2].

Katarzyna idealnie spełniała wymogi Piotra I: lubiła alkohol, szaloną i swobodną zabawę. Była analfabetką[2], chociaż mówiła po niemiecku, szwedzku, polsku i nauczyła się rosyjskiego[8]. Car miał wiele kochanek, jednak tylko Katarzyna potrafiła załagodzić wybuchy jego gniewu i agresji, także fizycznej. Wykazywała się odwagą i potrafiła namówić cara do przerywania uczt suto zakrapianych alkoholem[2]. Z czasem Katarzynie zaczęto oddawać hołdy należne carskiej małżonce, mimo iż nie była jeszcze carycą[2].

Małżeństwo z Piotrem I WielkimEdytuj

Piotr I ogłosił Katarzynę swoją żoną w 1711 r., choć oficjalne małżeństwo zostało zawarte w cerkwi w petersburskim pałacu Mienszykowa[9] w lutym 1712 r.[2] Katarzyna miała silną pozycję na dworze, mimo niechęci niektórych dworzan ze względu na jej pochodzenie oraz stronników pierwszej żony cara, Eudoksji[2]. Dla drugiej żony Piotr nakazał wznieść pod Petersburgiem pałac w Carskim Siole[10].

Namówiła męża do podpisania traktatu pruckiego[11]

Katarzyna urodziła 9[2] lub 12[6] dzieci, jednak tylko dwie córki: Anna i Elżbieta, urodzone przed oficjalnym ślubem w 1712 r., przeżyły dzieciństwo. Oddana mężowi Katarzyna godziła się na jego kolejne romanse, o których ten w szczegółach ją informował, a nawet sama wybierała mu kochanki[12].

KoronacjaEdytuj

W grudniu 1721 r. przyznano Katarzynie oficjalny tytuł cesarzowej[13].

7/18 maja 1724 r. w soborze Zaśnięcia Matki Bożej na moskiewskim Kremlu odbyła się jej koronacja[12]. Był to ogromny sukces i wyróżnienie dla Katarzyny, bowiem była to pierwsza tego typu uroczystość od 1606 r., kiedy ukoronowano Marynę Mniszchównę[13]. Car osobiście włożył na głowę żony koronę imperatorską, która była wysadzana brylantami[13]. Cesarzowa nie otrzymała jednak berła ani jabłka, symboli władzy, ponieważ Piotr I pozostawił je sobie[13]. Ceremonia była pełna przepychu, zaproszeni goście ubrani byli w stylu europejskim. Sama Katarzyna wystąpiła w brokatowym płaszczu, który był bogato zdobiony kamieniami szlachetnymi[13].

Piotr I zmarł w 1725 r.; zgodnie z jego testamentem Katarzyna przejęła po nim tron cesarski[14]. Wpływowe rody Dołgorukowów i Golicynów starały się wystąpić przeciwko niej i osadzić na tronie wnuka Piotra (syna jego najstarszego syna Aleksego), jednak dzięki poparciu pułków lejbgwardii, Prieobrażenskiego i Siemionowskiego, władczynią Rosji została Katarzyna. Faktycznie rządy w jej imieniu sprawował książę Aleksandr Mienszykow, który przewodniczył specjalnie utworzonej 6-osobowej Najwyższej Tajnej Radzie, będącej organem doradczym carycy[15]. Katarzyna znacznie bardziej interesowała się życiem dworskim, przyjęciami i balami; na prowadzenie dworu wydała w pierwszym roku panowania 450 tys. rubli[15]. Nie była popularna wśród poddanych[16].

Kontynuowała rozbudowę Petersburga, zgodnie z życzeniem męża. Dokończyła budowę i zainaugurowała działalność petersburskiej Kunstkamery, sprzyjała urządzaniu ogrodów miejskich i umacnianiu brzegów Newy, by zapobiegać powodziom[17]. Również kontynuując inicjatywę męża, wsparła finansowo pierwszą wyprawę Vitusa Beringa w poszukiwaniu drogi morskiej między Syberią a Ameryką Północną (wyprawa ta zakończyła się już po jej śmierci)[17].

Zdrowie Katarzyny nadwątliło wieloletnie nadużywanie alkoholu, kobieta cierpiała również na chorobę weneryczną i astmę[16]. W testamencie wyraziła wolę, aby następcą na tronie po jej śmierci został Piotr II Aleksiejewicz, wnuk Piotra I (po jego najstarszym synu z pierwszego małżeństwa – Aleksym). Dopiero po nim władcami miały być kolejno Anna i Elżbieta, córki Piotra I i Katarzyny.

W 1726 odznaczona Orderem Orła Białego[18].

Postać Katarzyny I jest tytułową bohaterką beletrystycznej powieści Ellen Alpsten Caryca[19].

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Formalna współwładczyni z Piotrem I od 18 maja 1724.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2014, s. 159, 173.
  3. ↑ Tytuł nieuznawany przez Rzeczpospolitą.
  4. ↑ W. Kalada: Дом на Юр’еўскай вуліцы. W: Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. T. 1. Mińsk: BiełTA, 2001, s. 273. ISBN 985-6302-33-1. (biał.)
  5. ↑ Всемирно известные белорусы (ros.). BiełTA. [dostęp 2010-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-11)].
  6. ↑ a b c Biblioteka Gazety Wyborczej, Dynastie Europy. Romanowowie, 2010, s. 24.
  7. ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 51–52.
  8. ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 51.
  9. ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 52.
  10. ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 63.
  11. ↑ Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2012, s. 165.
  12. ↑ a b J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 77–78.
  13. ↑ a b c d e Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2012, s. 169–171.
  14. ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 79.
  15. ↑ a b J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 88–89.
  16. ↑ a b J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 92–93.
  17. ↑ a b J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 90–91.
  18. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 152.
  19. ↑ Ellen Alpsten Caryca. (tłum. Daria Kuczyńska-Szymala, Katowice 2011, Sonia Draga, ISBN 978-83-7508-374-3).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Katarzyna_I&oldid=67669767”