Katarzyna I
Katarzyna I Aleksiejewna, ros. Екатерина I Алексеевна; urodzona jako Marta Helena Skowrońska[2] (ur. 5 kwietnia?/ 15 kwietnia 1684[2] w Jēkabpils w Inflantach, zm. 6 maja?/ 17 maja 1727 w Petersburgu) – cesarzowa Rosji[3] w latach 1724–1727 (samodzielne panowanie od śmierci męża w 1725), druga żona Piotra I Wielkiego (1707–1725).
| ||||
![]() | ||||
![]() | ||||
![]() | ||||
Cesarzowa Rosji (panująca) | ||||
Okres | ||||
---|---|---|---|---|
Poprzednik | ||||
Następca | ||||
Cesarzowa Rosji (jako małżonka) | ||||
Okres | ||||
Jako żona | ||||
Koronacja |
18 maja 1724 | |||
Następczyni | ||||
Dane biograficzne | ||||
Data i miejsce urodzenia |
15 kwietnia 1683 lub 1684 | |||
Data i miejsce śmierci | ||||
Miejsce spoczynku |
Sobór Pietropawłowski w Petersburgu | |||
Mąż |
Johann Rabe | |||
Dzieci |
Paweł | |||
Odznaczenia | ||||
![]() ![]() ![]() ![]() |
ŻyciorysEdytuj
Pochodzenie i młodośćEdytuj
Urodziła się 5 kwietnia 1684 r. prawdopodobnie w rodzinie chłopskiej, jednak nie jest to do końca pewne[2].
Istnieje teoria, że jej ojciec Samuel Skowroński był zubożałym inflanckim szlachcicem[2]. Nie ma żadnych pewnych informacji o jej matce[2].
Według innej wersji, Marta była córką osiadłego na terenie dzisiejszej Łotwy chłopa wyznania katolickiego, mieszkańca Wielkiego Księstwa Litewskiego Polaka, Samuela Skowrońskiego. Skowroński w latach 70. i 80. XVII wieku miał służyć u gospodarza Pałacu Kazimierza Jana Sapiehy, po czym uciekł od niego do Estonii, gdzie urodziła się przyszła cesarzowa[4]. Później, podczas panowania Katarzyny I, władze rosyjskie zaczęły wykupować od możnowładców litewskich jej braci i siostry[5].
Pierwsze małżeństwoEdytuj
W wieku kilkunastu lat najęła się na służbę u ewangelickiego pastora Glücka w inflanckim Marienburgu (obecnie Alūksne, Łotwa). W tym mieście poznała szwedzkiego dragona, ubogiego szlachcica Johanna Rabego, za którego wyszła za mąż. Ten prawdopodobnie sprzedał ją Inflantczykowi, który zmusił ją do prostytucji[6]. Po zdobyciu miasta przez wojska rosyjskie pracowała jako praczka w pułkowej pralni. Następnie trafiła na służbę do starego marszałka Borysa Szeremietiewa. U niego spotkał ją Aleksandr Mienszykow, najbliższy doradca cara Piotra I, wykupił od starego marszałka i zabrał do Moskwy.
Romans z caremEdytuj
W 1700 r.[2] lub w 1706 r.[6] u Aleksandra Mienszykowa Marta poznała cara Piotra I i wkrótce rozpoczął się ich romans[7]. Piotr I kilka lat wcześniej zamknął swoją pierwszą żonę, Eudoksję, w monasterze Opieki Matki Bożej w Suzdalu.
Marta prawdopodobnie w 1705 r. przeszła na prawosławie i przyjęła imię Katarzyna Aleksiejewna[2]. Od tego czasu cudzoziemki, które dołączały do carskiej rodziny, przybierały imiona rosyjskie[2].
Katarzyna idealnie spełniała wymogi Piotra I: lubiła alkohol, szaloną i swobodną zabawę. Była analfabetką[2], chociaż mówiła po niemiecku, szwedzku, polsku i nauczyła się rosyjskiego[8]. Car miał wiele kochanek, jednak tylko Katarzyna potrafiła załagodzić wybuchy jego gniewu i agresji, także fizycznej. Wykazywała się odwagą i potrafiła namówić cara do przerywania uczt suto zakrapianych alkoholem[2]. Z czasem Katarzynie zaczęto oddawać hołdy należne carskiej małżonce, mimo iż nie była jeszcze carycą[2].
Małżeństwo z Piotrem I WielkimEdytuj
Piotr I ogłosił Katarzynę swoją żoną w 1711 r., choć oficjalne małżeństwo zostało zawarte w cerkwi w petersburskim pałacu Mienszykowa[9] w lutym 1712 r.[2] Katarzyna miała silną pozycję na dworze, mimo niechęci niektórych dworzan ze względu na jej pochodzenie oraz stronników pierwszej żony cara, Eudoksji[2]. Dla drugiej żony Piotr nakazał wznieść pod Petersburgiem pałac w Carskim Siole[10].
Namówiła męża do podpisania traktatu pruckiego[11]
Katarzyna urodziła 9[2] lub 12[6] dzieci, jednak tylko dwie córki: Anna i Elżbieta, urodzone przed oficjalnym ślubem w 1712 r., przeżyły dzieciństwo. Oddana mężowi Katarzyna godziła się na jego kolejne romanse, o których ten w szczegółach ją informował, a nawet sama wybierała mu kochanki[12].
KoronacjaEdytuj
W grudniu 1721 r. przyznano Katarzynie oficjalny tytuł cesarzowej[13].
7/18 maja 1724 r. w soborze Zaśnięcia Matki Bożej na moskiewskim Kremlu odbyła się jej koronacja[12]. Był to ogromny sukces i wyróżnienie dla Katarzyny, bowiem była to pierwsza tego typu uroczystość od 1606 r., kiedy ukoronowano Marynę Mniszchównę[13]. Car osobiście włożył na głowę żony koronę imperatorską, która była wysadzana brylantami[13]. Cesarzowa nie otrzymała jednak berła ani jabłka, symboli władzy, ponieważ Piotr I pozostawił je sobie[13]. Ceremonia była pełna przepychu, zaproszeni goście ubrani byli w stylu europejskim. Sama Katarzyna wystąpiła w brokatowym płaszczu, który był bogato zdobiony kamieniami szlachetnymi[13].
Piotr I zmarł w 1725 r.; zgodnie z jego testamentem Katarzyna przejęła po nim tron cesarski[14]. Wpływowe rody Dołgorukowów i Golicynów starały się wystąpić przeciwko niej i osadzić na tronie wnuka Piotra (syna jego najstarszego syna Aleksego), jednak dzięki poparciu pułków lejbgwardii, Prieobrażenskiego i Siemionowskiego, władczynią Rosji została Katarzyna. Faktycznie rządy w jej imieniu sprawował książę Aleksandr Mienszykow, który przewodniczył specjalnie utworzonej 6-osobowej Najwyższej Tajnej Radzie, będącej organem doradczym carycy[15]. Katarzyna znacznie bardziej interesowała się życiem dworskim, przyjęciami i balami; na prowadzenie dworu wydała w pierwszym roku panowania 450 tys. rubli[15]. Nie była popularna wśród poddanych[16].
Kontynuowała rozbudowę Petersburga, zgodnie z życzeniem męża. Dokończyła budowę i zainaugurowała działalność petersburskiej Kunstkamery, sprzyjała urządzaniu ogrodów miejskich i umacnianiu brzegów Newy, by zapobiegać powodziom[17]. Również kontynuując inicjatywę męża, wsparła finansowo pierwszą wyprawę Vitusa Beringa w poszukiwaniu drogi morskiej między Syberią a Ameryką Północną (wyprawa ta zakończyła się już po jej śmierci)[17].
Zdrowie Katarzyny nadwątliło wieloletnie nadużywanie alkoholu, kobieta cierpiała również na chorobę weneryczną i astmę[16]. W testamencie wyraziła wolę, aby następcą na tronie po jej śmierci został Piotr II Aleksiejewicz, wnuk Piotra I (po jego najstarszym synu z pierwszego małżeństwa – Aleksym). Dopiero po nim władcami miały być kolejno Anna i Elżbieta, córki Piotra I i Katarzyny.
W 1726 odznaczona Orderem Orła Białego[18].
Postać Katarzyny I jest tytułową bohaterką beletrystycznej powieści Ellen Alpsten Caryca[19].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Formalna współwładczyni z Piotrem I od 18 maja 1724.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Andrzej Andrusiewicz , Romanowowie, 2014, s. 159, 173 .
- ↑ Tytuł nieuznawany przez Rzeczpospolitą.
- ↑ W. Kalada: Дом на Юр’еўскай вуліцы. W: Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. T. 1. Mińsk: BiełTA, 2001, s. 273. ISBN 985-6302-33-1. (biał.)
- ↑ Всемирно известные белорусы (ros.). BiełTA. [dostęp 2010-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-11)].
- ↑ a b c Biblioteka Gazety Wyborczej , Dynastie Europy. Romanowowie, 2010, s. 24 .
- ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 51–52.
- ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 51.
- ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 52.
- ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 63.
- ↑ Andrzej Andrusiewicz , Romanowowie, 2012, s. 165 .
- ↑ a b J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 77–78.
- ↑ a b c d e Andrzej Andrusiewicz , Romanowowie, 2012, s. 169–171 .
- ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 79.
- ↑ a b J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 88–89.
- ↑ a b J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 92–93.
- ↑ a b J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 90–91.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 152.
- ↑ Ellen Alpsten Caryca. (tłum. Daria Kuczyńska-Szymala, Katowice 2011, Sonia Draga, ISBN 978-83-7508-374-3).