Katarzyna I
Katarzyna I Aleksiejewna, ros. Екатерина I Алексеевна; urodzona jako Marta Helena Skawrońska[2] (ur. 5 kwietnia?/15 kwietnia 1684[2] w Jēkabpils w Inflantach, zm. 6 maja?/17 maja 1727 w Petersburgu) – cesarzowa Rosji[3] w latach 1724-1727 (samodzielne panowanie od śmierci męża w 1725), druga żona Piotra I Wielkiego (1707-1725).
| ||||
| ||||
| ||||
.png)
| ||||
| ||||
| Cesarzowa Rosji (panująca) | ||||
| Okres | od 8 lutego 1725[1] do 1727 | |||
| Poprzednik | Piotr I Wielki | |||
| Następca | Piotr II Romanow | |||
| Cesarzowa Rosji (jako małżonka) | ||||
| Okres | od 1721 do 8 lutego 1725 | |||
| Jako żona | Piotr I Wielki | |||
| Koronacja | 18 maja 1724 | |||
| Następczyni | Anna Iwanowna Romanowa | |||
| Dane biograficzne | ||||
| Data i miejsce urodzenia | 15 kwietnia 1683 lub 1684 Jēkabpils | |||
| Data i miejsce śmierci | 17 maja 1727 Petersburg | |||
| Miejsce spoczynku | Sobór Pietropawłowski w Petersburgu | |||
| Mąż | Johann Rabe Piotr I Wielki | |||
| Dzieci | Paweł Piotr Anna Elżbieta Natalia (starsza) Małgorzata Natalia (młodsza) | |||
| Odznaczenia | ||||
   
| ||||
ŻyciorysEdytuj
Pochodzenie i młodośćEdytuj
Urodziła się 5 kwietnia 1684 r. prawdopodobnie w rodzinie chłopskiej, jednak nie jest to do końca pewne[2].
Istnieje teoria, że jej ojciec Samuel Skawroński był zubożałym inflanckim szlachcicem[2]. Nie ma żadnych pewnych informacji o jej matce[2].
Według innej wersji, Marta była córką osiadłego na terenie dzisiejszej Łotwy chłopa wyznania katolickiego, mieszkańca Wielkiego Księstwa Litewskiego Polaka, Samuela Skowrońskiego. Skowroński w latach 70. i 80. XVII wieku miał służyć u gospodarza Pałacu Kazimierza Jana Sapiehy, po czym uciekł od niego do Estonii, gdzie urodziła się przyszła cesarzowa[4]. Później, podczas panowania Katarzyny I, władze rosyjskie zaczęły wykupować od możnowładców litewskich jej braci i siostry[5].
Pierwsze małżeństwoEdytuj
W wieku kilkunastu lat najęła się na służbę u ewangelickiego pastora Glücka w inflanckim Marienburgu (obecnie Alūksne, Łotwa). W tym mieście poznała szwedzkiego dragona, ubogiego szlachcica nazwiskiem Johann Rabe, za którego wyszła za mąż. Ten prawdopodobnie sprzedał ją Inflantczykowi, który zmusił ją do prostytucji[6]. Po zdobyciu miasta przez wojska rosyjskie pracowała jako praczka w pułkowej pralni. Następnie trafiła na służbę do starego marszałka Borysa Szeremietiewa. U niego spotkał ją Aleksandr Mienszykow, najbliższy doradca cara Piotra I, wykupił od starego marszałka i zabrał do Moskwy.
Romans z caremEdytuj
W 1700 r.[2] lub w 1706 r.[6] u Aleksandra Mienszykowa Marta poznała cara Piotra I i wkrótce rozpoczął się ich romans. Piotr I kilka lat wcześniej zamknął swoją pierwszą żonę, Eudoksję, w klasztorze.
Marta prawdopodobnie w 1705 r. przeszła na prawosławie i przyjęła imię – Katarzyna Aleksiejewna[2]. Od tego czasu cudzoziemki, które dołączały do carskiej rodziny, przybierały imiona rosyjskie[2].
Katarzyna idealnie spełniała wymogi Piotra I: lubiła alkohol, szaloną i swobodną zabawę. Była analfabetką[2]. Car miał wiele kochanek, jednak tylko Katarzyna potrafiła załagodzić wybuchy jego gniewu i agresji, także fizycznej. Wykazywała się odwagą i potrafiła namówić cara do przerywania uczt suto zakrapianych alkoholem[2]. Z czasem Katarzynie zaczęto oddawać hołdy należne carskiej małżonce, mimo iż nie była jeszcze carycą[2].
Małżeństwo z Piotrem I WielkimEdytuj
Piotr I ogłosił Katarzynę swoją żoną w 1711 r., choć oficjalne małżeństwo zostało zawarte w cerkwi w lutym 1712 r.[2] Katarzyna miała silną pozycję na dworze, mimo niechęci niektórych dworzan ze względu na jej pochodzenie oraz stronników pierwszej żony cara, Eudoksji[2].
Namówiła męża do podpisania traktatu pruckiego[7]
Katarzyna urodziła 9[2] lub 12[6] dzieci, jednak tylko dwie córki: Anna i Elżbieta, urodzone przed oficjalnym ślubem w 1712 r., przeżyły dzieciństwo.
KoronacjaEdytuj
W grudniu 1721 r. przyznano Katarzynie oficjalny tytuł cesarzowej[8].
7/18 maja 1724 r. odbyła się jej koronacja. Był to ogromny sukces i wyróżnienie dla Katarzyny, bowiem była to pierwsza tego typu uroczystość od 1606 r., kiedy ukoronowano Marynę Mniszchównę[8]. Car osobiście włożył na głowę żony koronę imperatorską, która była wysadzana brylantami[8].Cesarzowa nie otrzymała jednak berła ani jabłka, symboli władzy, ponieważ Piotr I pozostawił je sobie[8]. Ceremonia była pełna przepychu, zaproszeni goście ubrani byli w stylu europejskim. Sama Katarzyna wystąpiła w brokatowym płaszczu, który był bogato zdobiony kamieniami szlachetnymi[8].
Zgodnie z testamentem Piotra I, tron cesarski po nim przejęła Katarzyna, która została koronowana jeszcze w 1724 r. Faktycznie rządy w jej imieniu sprawował książę Aleksander Mienszykow, który przewodniczył specjalnie utworzonej 6-osobowej Najwyższej Tajnej Radzie, będącej organem doradczym carycy. Katarzyna wkrótce ciężko zachorowała i umarła po dwóch latach rządów. Historia zanotowała tylko jedną istotną jej decyzję, zawartą w testamencie. Mianowicie wyraziła w nim wolę, aby następcą na tronie po jej śmierci został Piotr II Aleksiejewicz, wnuk Piotra I (po jego najstarszym synu z pierwszego małżeństwa – Aleksym). Po nim władcami miały być kolejno Anna i Elżbieta, córki Piotra I i Katarzyny. Druga córka tej pary, Anna, wyszła za Karla Friedricha księcia Holstein-Gottorp i była matką późniejszego cesarza Piotra III.
W 1726 odznaczona Orderem Orła Białego[9].
Postać Katarzyny I jest tytułową bohaterką beletrystycznej powieści Ellen Alpsten Caryca[10].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Formalna współwładczyni z Piotrem I od 18 maja 1724.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2014, s. 159, 173.
- ↑ tytuł nieuznawany przez Rzeczpospolitą
- ↑ W. Kalada: Дом на Юр’еўскай вуліцы. W: Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн.. T. 1. Mińsk: BiełTA, 2001, s. 273. ISBN 985-6302-33-1. (biał.)
- ↑ Всемирно известные белорусы (ros.). BiełTA. [dostęp 2010-07-04].
- ↑ a b c Biblioteka Gazety Wyborczej, Dynastie Europy. Romanowowie, 2010, s. 24.
- ↑ Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2012, s. 165.
- ↑ a b c d e Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2012, s. 169-171.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 152.
- ↑ Ellen Alpsten Caryca. (tłum. Daria Kuczyńska-Szymala, Katowice 2011, Sonia Draga, ISBN 978-83-7508-374-3).