Kazimierz Brandys

polski pisarz

Kazimierz Brandys (ur. 27 października 1916 w Łodzi, zm. 11 marca 2000 w Paryżu) – polski prozaik, eseista, autor scenariuszy filmowych.

Kazimierz Brandys
Ilustracja
Kazimierz Brandys (przed 1970)
Data i miejsce urodzenia

27 października 1916
Łódź

Data i miejsce śmierci

11 marca 2000
Paryż

Zawód, zajęcie

prozaik, eseista, scenarzysta

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Alejka na cmentarzu żydowskim w Warszawie ufundowana przez Kazimierza i Marię Brandysów
Tablica upamiętniająca Kazimierza i Marię Brandysów przy wejściu do kamienicy na ul. Nowomiejskiej 5 w Warszawie, odsłonięta 9 listopada 2012

Życiorys edytuj

Pochodził z inteligenckiej rodziny pochodzenia żydowskiego zasymilowanej w Polsce[1]. Brandysowie byli właścicielami banku w Łodzi. Kazimierz i o cztery lata starszy brat Marian uczęszczali do Szkoły Zgromadzenia Kupców Miasta Łodzi. Kazimierz ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, jak jego brat, również późniejszy pisarz. Debiutował w 1935 na łamach miesięcznika „Kuźnia Młodych” jako krytyk teatralny.

Podczas okupacji ukrywał się w Warszawie, poza gettem, po aryjskiej stronie.

W latach 1945–1950 członek zespołu redakcyjnego tygodnika „Kuźnica”, od 1946 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, od 1956 rzecznik „odnowy” i „oczyszczenia moralnego” partii i władzy; w latach 1956–1960 członek zespołu redakcyjnego tygodnika „Nowa Kultura”. W 1966 wystąpił z partii w proteście przeciwko represjom wobec Leszka Kołakowskiego. W latach 1970–1971 wykładowca literatur słowiańskich na Sorbonie. W 1976 podpisał „Memoriał 101”, protestując przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W latach 1977–1980 był członkiem redakcji drugoobiegowego czasopisma opozycji demokratycznej „Zapis”, w 1978 został członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych.

Od 1981 r. mieszkał na stałe poza krajem. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Był mężem tłumaczki Marii Zenowicz.

Zmarł w Paryżu, pochowany na cmentarzu Père-Lachaise.

Cenzura w PRL edytuj

Nazwisko Kazimierza Brandysa znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz następujące wytyczne: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu, z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”[2].

Twórczość edytuj

  • 1946 Drewniany koń
  • 1946 Miasto niepokonane
  • Między wojnami
    • 1948 Samson
    • 1948 Antygona
    • 1949 Troja, miasto otwarte
    • 1951 Człowiek nie umiera
  • 1953 Sprawiedliwi ludzie
  • 1954 Obywatele
  • 1956 Czerwona czapeczka: wspomnienia z teraźniejszości
  • 1957 Matka Królów
  • 1958 Listy do pani Z.: wspomnienia z teraźniejszości
  • 1960 Romantyczność
  • 1963 Sposób bycia
  • 1965 Bardzo starzy oboje
  • 1966 Obrona Grenady i inne opowiadania
  • 1966 Dżoker
  • 1968 Rynek
  • 1970 Jak być kochaną i inne opowiadania
  • 1970 Mała księga
  • 1972 Wariacje pocztowe
  • 1974 Pomysł
  • 1975 Nowele filmowe
  • 1977 Nierzeczywistość
  • 1980 Miesiące: 1978–1979
  • 1982 Rondo
  • 1984 Miesiące: 1982–1984
  • 1987 Miesiące: 1980–1981
  • 1987 Miesiące: 1985–1987
  • 1991 Charaktery i pisma
  • 1995 Zapamiętane
  • 1999 Przygody Robinsona

Scenariusze filmowe:

Ekranizacje edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Kazimierza Brandysa.

Ordery i odznaczenia edytuj

Nagrody edytuj

  • 1950 – nagroda państwowa II stopnia za Między wojnami,
  • 1955 – nagroda państwowa II stopnia za Obywateli,
  • 1964 – nagroda d’Isola Elba,
  • 1982 – nagroda im. Jurzykowskiego,
  • 1986 – nagroda Prato-Europa,
  • 1986 – nagroda im. Ignazio Silone,
  • 1993 – francuski Order Sztuk Pięknych i Literatury,
  • 1998 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego[8],
  • 1999 – Warszawska Premiera Literacka za Przygody Robinsona.

Przypisy edytuj

  1. Anna Bikont, Joanna Szczęsna: Lawina i kamienie: pisarze wobec komunizmu. Warszawa, 2006.
  2. Strzyżewski 2015 ↓, s. 95.
  3. M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  4. M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  5. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/ 196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  6. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 5, 21 marca 1962, s. 1.
  7. Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 43, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  8. Nagroda im. Jana Parandowskiego. Dotychczasowi laureaci. Penclub. [dostęp 2019-09-18].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj