Kazimierz Braun (reżyser)

pisarz i reżyser, pedagog

Kazimierz Braun (ur. 29 czerwca 1936 w Mokrsku Dolnym) – polski reżyser teatralny, pisarz, profesor nauk humanistycznych[1].

Kazimierz Braun
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 czerwca 1936
Mokrsko Dolne

Zawód

reżyser teatralny, pisarz

Współmałżonek

Zofia Reklewska

Lata aktywności

od 1961 roku

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RP Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RP Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RP Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”

Życiorys

edytuj

Ukończył dwa kierunki studiów: filologię polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1958) oraz reżyserię dramatu w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (1962). Doktoryzował się na UAM w Poznaniu (1971), stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych (ze specjalnością: teatrologia) uzyskał na Uniwersytecie Wrocławskim (1975), a w roku 1992 nadano mu tytuł profesora. W latach 1982–1986 był profesorem wizytującym na kilku uczelniach w USA, a od roku 1989 profesorem na University at Buffalo (stan Nowy Jork), obecnie emerytowanym[1].

Jako reżyser zadebiutował w teatrze w 1961 r., w telewizji w 1962 r. Reżyserował w Teatrze Polskim w Warszawie, Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu, Teatrze im. Ludwika Solskiego w Tarnowie, oraz za granicą m.in. w USA, Irlandii, Kanadzie, Niemczech. W latach 1967–1971 był dyrektorem artystycznym Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie, w latach 1971–1974 dyrektorem naczelnym i artystycznym tamże, w latach 1975–1984, dyrektorem naczelnym i artystycznym Wrocławskiego Teatru Współczesnego, skąd został zwolniony przez władze z powodu działalności opozycyjnej. Od 1985 r. pracował i mieszkał w USA. Reżyserował m.in. w The Guthrie Theatre w Minneapolis, Odyssey Theatre w Los Angeles, Chicago Actors Ensemble, Kavinoky Theatre w Buffalo oraz na uniwersytetach[2].

Do jego najwybitniejszych prac zaliczano cykle przedstawień według sztuk C. Norwida (13 widowisk)[3], T. Różewicza (19 widowisk)[4], Shakespeare’a (12 widowisk w językach polskim i angielskim)[5], oraz Dziady A. Mickiewicza (dwukrotnie) oraz Dżuma według A. Camusa i Anna Livia według J. Joyce’a i inne[2].

Wykładał m.in. na Uniwersytecie Wrocławskim, New York University, Uniwersytet Kalifornijski (kampus w Santa Cruz) i University at Buffalo. Prowadził warsztaty reżyserskie w USA, Polsce, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Współpracował z zespołami polskimi w USA i Kanadzie[2]. Jest członkiem zwyczajnym Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie[6].

W swoich pracach teatralnych odwołuje się do tradycji Appii, Craiga, Wyspiańskiego i Osterwy. Tworzy przedstawienia w oparciu o swą ideę „Teatru wspólnoty”[7], dążąc do przemienienia aktorów i widzów w jedną twórczą grupę. Osiąga to poprzez wytworzenie specjalnych relacji międzyludzkich w czasie akcji widowiska, jak również budując przestrzeń teatralną, która łączy wszystkich obecnych. W swoich utworach prozatorskich i dramatycznych Braun posługuje się stylistyką i środkami wyrazowymi „fikcji historycznej”, w której prawdziwe zdarzenia i prawdziwe postaci służą jako fundament do zbudowania skomplikowanej rzeczywistości symbolicznej i duchowej. W swoich pracach poświęconych historii teatru wydobywa zależności między estetyką, a społecznym i politycznym kontekstem życia teatralnego. Tłumaczył z angielskiego, francuskiego i włoskiego na polski, oraz z polskiego, francuskiego i rosyjskiego na angielski[2].

Życie prywatne

edytuj

Jego rodzicami byli Juliusz Braun, profesor, działacz katolicki, więzień stalinowski, oraz Elżbieta, z domu Korwin-Szymanowska (oboje zmarli w 1990 r.). Stryjami Kazimierza byli Jerzy i Kazimierz, a ciotką (siostrą ojca) Jadwiga Domańska.

Ożenił się z Zofią Reklewską, córką Wincentego Reklewskiego, pisarką i teatrologiem. Ich dziećmi są Monika Braun, pisarka i nauczycielka akademicka, Grzegorz Braun, reżyser filmowy, publicysta, poseł IX i X kadencji oraz Justyna Braun, nauczycielka akademicka. Ich wnuczkami są Anna, Joanna, Aniela, Zofia, Elżbieta.

Kariera zawodowa (wybór)

edytuj

Źródło[8]

Prace reżyserskie (wybór)

edytuj

Źródło[9]

  • 1961, Mrożek, Karol, Na pełnym morzu, Strip-tease, Gdańsk
  • 1962, Norwid, Pierścień wielkiej damy, Warszawa (także Teatr Telewizji, 1963)
  • 1962, Szaniawski, Dwa teatry (także Teatr Telewizji, 1972)
  • 1963, Brecht, Kaukaskie kredowe koło, Gdańsk
  • 1963, Shakespeare, Romeo i Julia, Warszawa
  • 1965, Wyspiański, Wesele, Toruń
  • 1967, Wyspiański, Noc listopadowa, Gdańsk
  • 1968, Shakespeare, Hamlet, Lublin (także Wrocław, 1985)
  • 1968, Norwid, Kleopatra i Cezar, Lublin (także Teatr Telewizji, 1968)
  • 1970, Różewicz, Akt przerwany, Lublin (także Teatr Telewizji, 1970)
  • 1970, Norwid, Za kulisami, Kraków (także Teatr Telewizji w 1966)
  • 1971, Żeromski, Popioły, adaptacja reżysera, Teatr Telewizji
  • 1972, Różewicz, Kartoteka (także Sofia, Bułgaria, 1978; SouthBend, Indiana, 1982)
  • 1972, Wyspiański, Wyzwolenie, Lublin
  • 1973, Różewicz, Stara kobieta, Lublin (także Teatr Telewizji, 1976; Dublin, Irlandia, 1983)
  • 1976, Joyce, Anna Livia, Wrocław
  • 1977, Gombrowicz, Operetka, Wrocław
  • 1978, Mickiewicz, Dziady (pełny tekst), Wrocław
  • 1979, Różewicz, Przyrost naturalny, adaptacja reżysera, Wrocław (także Chicago, 1989)
  • 1982, Mickiewicz, Dziady, adaptacja reżysera, Wrocław
  • 1982, Shakespeare, Wieczór trzech króli, Wrocław (także Esslingen, Niemcy, 1982)
  • 1983, Camus, Dżuma, adaptacja reżysera, Wrocław (także Chicago, 1988)
  • 1984, Różewicz, Pułapka, Wrocław
  • 1986, Ionesco, Nosorożec, Minneapolis
  • 1987, Różewicz, Odejście głodomora, Buffalo
  • 1988, Witkacy, Szewcy, Los Angeles
  • 1989, Shakespeare, Król Lear, Buffalo
  • 1990, Kazimierz Braun, Królowa Emigrantka, Toronto
  • 1991, Shakespeare, Jak wam się podoba, Buffalo
  • 1995, Mrożek, Tango, Konxville, Tennessee
  • 1996, Bolt, Oto jest głowa zdrajcy, Buffalo
  • 1999, Shakespeare, Ryszard III, Buffalo
  • 2003, Jerzy Braun, Europa, Tarnów
  • 2004, Kazimierz Braun, Dzieci Paderewskiego, Buffalo
  • 2006, Brandstaetter, Upadek kamiennego domu, Tarnów
  • 2006, Różewicz, Kartoteka rozrzucona, Buffalo
  • 2008, Braun, Opowieści Poli Negri, Toronto
  • 2010, Claudel, Księga Krzysztofa Kolumba, Steubenville, Ohio
  • 2011, Braun, Cela Ojca Maksymiliana, Tarnów
  • 2012, Braun, Tajemnice Ordonki, Toronto
  • 2012, Greene, Moc i chwała, adaptacja reżysera, Buffalo
  • 2013, Shakespeare, Burza, Buffalo

Łącznie w latach 1961–2014 154 reżyserie

Książki naukowe (wybór)

edytuj

Źródło[10]

  • 1967, Teofil Trzciński, wraz z Zofią Reklewską-Braun, PIW, Warszawa
  • 1971, Cypriana Norwida teatr bez teatru, PIW, Warszawa
  • 1972, Teatr Wspólnoty, Wyd. Literackie, Kraków
  • 1975, Nowy teatr na świecie, WAiF, Warszawa
  • 1979, Druga Reforma Teatru, Ossolineum, Wrocław
  • 1982, Przestrzeń teatralna, PWN, Warszawa
  • 1984, Wielka Reforma Teatru, Ossolineum, Wrocław
  • 1994, Teatr Polski 1939–1989, Semper, Warszawa
  • 1996, A History of Polish Theatre 1939–1989, Greenwood Press, Westport, Connecticut
  • 2000, Theatre Directing, Mellen Press, Lewiston, New York
  • 2003, A Concise History of Polish Theatre, Mellen Press, Lewiston, New York
  • 2005, Krótka historia teatru amerykańskiego, Wyd. UAM, Poznań
  • 2010, Pani Scenograf. Jadwiga Pożakowska, Muzeum Narodowe, Gdańsk
  • 2011, Bracia Adamowiczowie, wraz z Zofią Reklewską-Braun, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego
  • 2013, Mój teatr Różewicza, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego
  • 2014, Mój teatr Norwida, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego

Łącznie w latach 1967–2014 21 książek naukowych

Utwory literackie (wybór)

edytuj
  • 1989, Pomnik, powieść, Instytut Literacki, Paryż
  • 1993, Helena, rzecz o Modrzejewskiej, monodram, High Park Press, Toronto
  • 1996, Pożegnanie z Alaską, powieść, PAX, Warszawa
  • 1996, Rzecz o Norwidzie z jego słów utkana, monodram, Bernardinum, Pelplin
  • 1999, Dzień świadectwa, powieść, Wyd. 4K, Bytom
  • 2003, Ptak na szczudłach, opowiadanie, Wyd. A. Marszałek, Toruń
  • 2005, Dzień świadectwa, powieść, wersja rozszerzona, wyd. Św. Wojciecha, Poznań
  • 2006, Promieniowanie, dramat, Archiwum Emigracji, Toruń
  • 2008, Dziesięć dni w PRL-u, wspomnienia, Norbertinum, Lublin
  • 2011, Maximilianus, dramat, Wyd. Bratni Zew, Kraków
  • 2013, Dobrzy księża, wraz z Zofią Reklewską-Braun, Bernardinum, Pelplin
  • 2016, Dzwon na trwogę, powieść, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa
  • 2018, Płonący teatr, powieść, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa

Łącznie w latach 1989–2011 20 utworów literackich (powieści, poezji, opowiadań, wspomnień)

Nagrody (wybór)

edytuj
  • 1963, Nagroda za reżyserię, Kaukaskie kredowe koło Brechta, Festiwal TPP w Toruniu
  • 1964, Nagroda za reżyserię, Zaczarowane koło Rydla, Festiwal Teatrów w Telewizji
  • 1965, Nagroda za reżyserię i opracowanie tekstu, Aktor Norwida, Festiwal Teatrów w Telewizji
  • 1965, Nagroda za reżyserię i opracowanie tekstu, Aktor Norwida, Kaliskie Spotkania Teatralne
  • 1966, Nagroda za reżyserię, Wesele Wyspiańskiego, Festiwal TPP w Toruniu
  • 1970, Nagroda za inscenizację, Akt przerwany Różewicza, Kaliskie Spotkania Teatralne
  • 1979, Nagroda specjalna za inscenizację, Operetka Gombrowicza, Międzynarodowy Festiwal Teatralny w Sitges, Hiszpania
  • 1980, Złota Statuetka Fredry, Przyrost naturalny Różewicza, Wrocław
  • 1980, Nagroda Fundacji Japońskiej, Tokio
  • 1984, Złota Statuetka Fredry, Dżuma według Camusa, Wrocław
  • 1986, Nagroda Kultury Niezależnej
  • 1990, Nagroda Fundacji Guggenheima, USA
  • 1996, Nagroda za najlepsze przedstawienie w Buffalo, Oto jest głowa zdrajcy Bolta
  • 2000, Aurum Award, nagroda literacka, Toronto, Kanada
  • 2001-2002, stypendium Fulbrighta - visiting scholar na Uniwersytecie Adama Mickiewicza[11]
  • 2003, Nagroda Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich, Kanada
  • 2005, Doroczna Nagroda Kongresu Polonii Amerykańskiej
  • 2004, Nagroda Ministra Edukacji Narodowej, Polska
  • 2011, Złota Sowa Polonii, Wiedeń, Austria
  • 2016, tytuł Honorowego Obywatela Miasta Tarnowa[12]

Ordery i odznaczenia (wybór)

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c Prof. dr hab. Kazimierz Braun, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2015-09-07].
  2. a b c d Kto jest kim w Polsce, Edycja 1, Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 88–89. Edycja 2, 1989, s. 127. Edycja 3, 1993, s. 75. Edycja 4, Warszawa: Wydawnictwo PAI, 2001, s. 81–82; Kto jest kim we Wrocławiu, Wrocław: Wydawnictwo FOX, 1999, s. 43–44; Marta Fik, Trzydzieści pięć sezonów, Warszawa: WAiF, 1981. s. 291; Informator Nauki Polskiej. Uczeni polscy za granicą, tom 5, Warszawa: Ośrodek Przetwarzania Informacji, 2006, s. 35–36; Małgorzata Semil, Elżbieta Wysińska, Słownik Teatru Współczesnego, Warszawa: WAi F,1990, s. 38–39, drugie wydanie: Warszawa: PAN, Instytut Sztuki, 1980, s. 45–46; Złota Księga Nauk Humanistycznych, Gliwice: Mastermedia, 2013, s. 32; Theatrical Directors, Westport – London: Greenwood Press, 1994, s. 52–53; Who is Who in Polish America, New York: Bicentennial Publishing Corporation, 1996; Kazimierz Braun, International Artistic Advisor, Ambassador Theatre International Center, zoom.info, 2015; Five Thousand Personalities of the World, Raleigh, North Carolina: The American Biographical Institute, 1992, s. 50; International Who’s Who of Intellectuals, Cambridge, England: International Biographical Centre, 1992, s. 84–85; Men and Women of Distinction, Cambridge, England: International Biographical Centre, 1984, s. 56; Kazimierz Braun, Two Thousand Notable American Men, Raleigh, North Carolina: The American Biographical Institute, 1992, s. 36; Who’s Who in the World, Marquis Who’s Who, New Providence, New Jersey: A Reed Reference Publishing Company, 1994, s. 138; Kazimierz Braun, www.culture.pl [dostęp 2014-05-23]; Kazimierz Braun, www.poles.pl [dostęp 2014-05-23].
  3. Antoni Dunajski, Kazimierz Braun wobec Cypriana Norwida, w: Kazimierz Braun, Mój teatr Norwida. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014. s. 12–32.
  4. Justyna Hoffman, Grand Drame – Grand Théâtre w: Kazimierz Braun, Mój teatr Różewicza. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013, s. 15–62.
  5. Kazimierz Braun, Z szekspirowskiego archiwum reżysera, w: Andrzej Żurowski, Szekspiromania, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2013, s. 103–121.
  6. Wybór członków Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Polskie Towarzystwo Naukowe na Ojczyźnie s. 140. docplayer.pl. [dostęp 2019-03-15].
  7. Justyna Hoffman, Wielki teatr wspólnoty we Wrocławiu, w: Droga Kazimierza Brauna, pod red. Justyny Brylewskiej, Toruń: Wyd. A. Marszałek 2006, s. 107–178; Krzysztof Sielicki, Podążać za sensem słowa, w: Horyzonty teatru. Szkice o twórczości Kazimierza Brauna, pod red. Elżbiety Kosarzeckiej, Toruń: Wyd. A. Marszałek, 2004, s. 129–140; Kazimierz Braun, Teatr Wspólnoty, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1972.
  8. Horyzonty teatru III. Bibliografia Kazimierza Brauna, oprac. Barbara Bułat, Toruń: Wyd. A. Marszałek, 2014, s. 5–8.
  9. Horyzonty teatru III. Bibliografia Kazimierza Brauna, oprac. Barbara Bułat, Toruń: Wyd. A. Marszałek, 2014, s. 278–294.
  10. Wojciech Kaczmarek, Kazimierza Brauna historia teatru, w: Szkice o twórczości Kazimierza Brauna, pod red. Elżbiety Kosarzeckiej, Toruń: Wyd. A. Marszałek, 2004, s. 55–77.
  11. Kazimierz Braun | Fulbright Scholar Program [online], fulbrightscholars.org [dostęp 2023-09-26].
  12. a b Kazimierz Braun Honorowym Obywatelem Tarnowa. oficjalny portal miasta Tarnowa, 2016-10-23. [dostęp 2018-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-09)].
  13. Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis [online] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-30] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • 1978, Witkowska-Lis Hanna, oprac. Teatr Współczesny Wrocław 1948–1978, Teatr Współczesny, Wrocław
  • 1983, Kelera Józef, Wrocław teatralny 1945–1980, Ossolineum, Wrocław
  • 1984, Żmudzki Andrzej (Jarosław Szymkiewicz), Sprawa Teatru Współczesnego, „Obecność” nr 7
  • 1988, Roman Andrzej, Sabat Marian i in. oprac. Komedianci, rzecz o bojkocie. Editions Spotkania, Paryż
  • 1989, Braun Kazimierz, Różewicz Tadeusz Języki teatru, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław
  • 1989, Schlatter Jim, Kazimierz Braun. University of Pennsylvania, Filadelfia
  • 1993, Bereś Stanisław, Braun Kazimierz, Rozdarta kurtyna, Aneks, Londyn
  • 1994, Tyszka Juliusz, Widowiska nowojorskie, Ars Nova, Poznań
  • 1995, Grünberg Sławomir, Na pograniczu kultur (film), Telewizja Polska
  • 2000, Teatr Drugiego Obiegu. Oprac. i red. Joanna Krakowska-Narożniak, Marek Waszkiel. Wyd. Errata, Warszawa
  • 2004, Horyzonty teatru. Szkice o twórczości Kazimierza Brauna, pod redakcją Elżbiety Kossarzeckiej, Wyd. A. Marszałek, Toruń
  • 2004, Sielicki Krzysztof, Lubelskie sezony Kazimierza Brauna, „Akcent” nr 1-2
  • 2006, Horyzonty teatru II. Droga Kazimierza Brauna, pod redakcją Justyny Brylewskiej, Wyd. A. Marszałek, Toruń
  • 2005, Przastek Daniel, Środowisko teatralne w okresie stanu wojennego. Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
  • 2006, Mieszkowska Anna, Posłowie do: Kazimierz Braun, Promieniowanie, sztuka o Marii Skłodowskiej-Curie. Archiwum Emigracji, Toruń
  • 2007, Braun Kazimierz, Listy na Babilon. Wyd. Kontekst, Poznań-Tarnów
  • 2007, Michalczuk Joanna, Dramaturgia Kazimierza Brauna, „Ethos” nr 1-2, s. 349-357
  • 2008, Braun Kazimierz, Dziesięć dni w PRL-u. Wyd. Norberinum, Lublin
  • 2009, Reklewska-Braun Zofia, Urodziłam się pomiędzy. Wyd. Norbertinum, Lublin
  • 2011, Żurowski Andrzej, Kreator teatralnej wspólnoty, „Świat tekstów” nr 9. s. 263-280
  • 2013, Trygar Barbara, „Ja” w drodze do Wolności, Prawdy i Piękna. Aksjologiczne aspekty twórczości prozatorskiej Kazimierza Brauna. Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2013. (Praca doktorska)
  • 2013, Kaczorowska Teresa, Dwunastu na trzynastego. Emigranci stanu wojennego, Związek Literatów na Mazowszu, Ciechanów
  • 2013, Braun Kazimierz, Mój teatr Różewicza. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
  • 2014, Braun Kazimierz, Mój teatr Norwida. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
  • 2014, Horyzonty teatru III. Bibliografia Kazimierza Brauna, opracowała Barbara Bułat, Wyd. A. Marszałek, Toruń
  • 2014, Bibliografia Kazimierza Brauna. Opracowała Barbara Bułat, w: Horyzonty Teatru IV. Wydawnictwo A. Marszałek, Toruń
  • 2015, Michalczuk Joanna, „Teatr powinien być narzędziem Sprawy”. Wokół twórczości artystycznej Kazimierza Brauna, Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku
  • 2017, Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja. Pisarstwo Kazimierza Brauna,  pod redakcją: Joanny Pasterskiej i Barbary Trygar, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
  • 2021, Michalczuk Joanna „Dobry, mądry tekst jest naszym azylem”. Wokół korespondencji Tymoteusza Karpowicza i Kazimierza Brauna, „Ehos” , nr 34, s. 168-193
  • 2023, Sielicki Krzysztof, Rewolucja po latach, „Teatr” nr 5
  • Kowalczyk Janusz, Kazimierz Braun, „Mój” teatr Różewicza, https://culture.pl/pl/dzielo/kazimierz-braun-moj-teatr-rozewicza

Linki zewnętrzne

edytuj