Kazimierz Raszewski
Kazimierz Raszewski herbu Grzymała (ur. 29 lutego 1864 w Jasieniu, zm. 14 stycznia 1941[1] w Poznaniu) – polski wojskowy i polityk, generał broni Wojska Polskiego, kawalerzysta, uczestnik I wojny światowej, powstania wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej.
 Kazimierz Raszewski (ok. 1925) | |
 generał broni
| |
| Data i miejsce urodzenia |
29 lutego 1864 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 stycznia 1941 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1885–1925 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
6 Dywizja Piechoty |
| Stanowiska |
dowódca dywizji piechoty |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
           
| |
Życiorys
edytujMłodość
edytujSyn Ignacego (ziemianina i generalnego radcy Ziemstwa Kredytowego w Poznaniu) i Józefy z Koczorowskich herbu Rogala. Brat Gustawa Raszewskiego[2]. Wychowany w silnych tradycjach napoleońskich i niepodległościowych (jego pradziadem był gen. bryg. Kazimierz Turno)[3].
W 1872 rozpoczął naukę w gimnazjum realnym w Poznaniu, a następnie w gimnazjum św. Marii Magdaleny. Z powodu szykan ze strony niemieckich nauczycieli został umieszczony na pół roku w pedagogium we Wleniu. W 1884 ukończył gimnazjum w Bolesławcu[4].
Początek służby wojskowej
edytuj
Służbę wojskową rozpoczął pomimo sprzeciwu rodziny w 1885 wstępując do pruskiego 6 Pułku Huzarów im. Hrabiego Goetzena w Prudniku. W napisanym przez siebie życiorysie w 1921 tłumaczył tę decyzję tym, że był przekonany, że „kiedyś w przyszłości Polska wyrwie się z uścisku niewoli i będzie potrzebowała fachowych oficerów”[4]. W Prudniku dowódcą pułku był pułkownik Rosenberg, dawny kolego ojca Raszewskiego, z którym służył razem w 1 Pułku Ułanów w Miliczu. Z powodu polskiego pochodzenia był prześladowany przez innych żołnierzy. Po latach twierdził, że nie zostałby oficerem gdyby nie jego pobyt z pułkownikiem Rosenbergiem w Prudniku[5].
17 września 1887, po ukończeniu szkoły wojskowej w Nysie, został mianowany podporucznikiem. Powrócił do Prudnika, gdzie został dowódcą plutonu, a przejściowo szwadronu. 3 września 1895 awansował na porucznika. W 1890 spędził pół roku w szkole gimnastyki i fechtunku w Berlinie i trzy miesiące w szkole telegraficznej, a następnie przeszedł kurs strzelniczy w Spandau. Od 1892 był żonaty z Niemką Olgą Luchs, córką właściciela ziemskiego na Śląsku. Mieli syna Lamberta (ur. 1893) i córkę Izabelę (1894–1917)[4]. W 1896 otrzymał przydział do 4 Pułku Huzarów im. von Schilla w Oławie. Awansowany na rotmistrza w 1901, a na majora w 1913[6] i w tym samym roku został przeniesiony do 16 Pułk Huzarów im. Cesarza Austrii Franciszka Józefa I w Szlezwiku.
I wojna światowa
edytujW czasie I wojny światowej był zastępcą dowódcy 16 Szlezwicko-Holsztyńskiego pułku huzarów Cesarza Austrii Franciszka Józefa I stacjonującego w Szlezwiku, który brał udział w walkach na froncie zachodnim. Raszewski został ranny 25 sierpnia 1914 podczas walk w Belgii. W połowie grudnia pułk został przeniesiony na front wschodni. W styczniu 1915 został dowódcą tego pułku. Uczestniczył w bitwie pod Sochaczewem, a następnie w kampanii mazurskiej, na Litwie i Kurlandii[4].
Jesienią 1917 pod Dyneburgiem mianowany został dowódcą spieszonej Brygady Strzelców Konnych. 27 stycznia 1918 awansował na podpułkownika. W kwietniu tego roku przeniesiony na front francuski i mianowany zastępcą dowódcy pułku piechoty, a następnie dowódcą Samodzielnej Brygady Piechoty. Koniec wojny i rewolucja listopadowa zastały go w Lotaryngii.
Okres powojenny
edytuj
Na wiadomość o wybuchu powstania wielkopolskiego podał się do dymisji i w styczniu 1919 powrócił do Poznania. Od lutego w Wojsku Polskim[6] brał udział w powstaniu. Do Armii Wielkopolskiej przyjęty został w stopniu pułkownika i 15 stycznia mianowany dowódcą 3 pułku Ułanów Wielkopolskich. 20 marca tego roku mianowany szefem Wydziału Wojskowego Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu. 1 kwietnia dekretem NRL mianowany generałem podporucznikiem. 19 sierpnia 1919 został wyznaczony na stanowisko generała do zleceń przy głównodowodzącym Wojsk Polskich byłego zaboru pruskiego[7]. 11 września 1919 został mianowany dowódcą Okręgu Generalnego „Pomorze”[8] i w tym charakterze przygotowywał plany przejęcia Pomorza przez wojska polskie. 19 września 1919 – 2 czerwca 1920 dowódca 6 Dywizji Piechoty, a potem do lipca 1920 Grupy Operacyjnej złożonej z 6 i 17 Dywizji Piechoty. Od lipca do sierpnia 1920 dowódca 2 Armii na froncie bolszewickim. 6 sierpnia 1920 mianowany wstępnie dowódcą 2 Armii po jej reorganizacji, ale ostatecznie mianowany dowódcą Grupy Operacyjnej Pomorze i linii Wisły, mając za zadanie wraz z podległym mu jako szefem sztabu pułkownikiem Franciszkiem Kleebergiem niedopuszczenie do przekroczenia rzeki przez Armię Czerwoną. 10 sierpnia 1920 mianowany dowódcą Okręgu Generalnego Poznań, a 12 sierpnia podporządkowano mu dodatkowo Dowództwo Okręgu Generalnego „Pomorze” w sprawach obrony linii Wisły oraz ochrony granic. Stał się tym samym najwyższym dowódcą wojsk na obszarze dawnego zaboru pruskiego, być może w zamiarze utworzenia związku taktycznego ostatniej szansy na wypadek niepowodzenia bitwy warszawskiej. Dziennik Bydgoski z 13 sierpnia 1920 nominacje Raszewskiego określił wręcz jako tworzenie Zachodniej Armii Rezerwowej[9]. Po wojnie sprawował funkcję dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu.
Podczas III powstania śląskiego Raszewski był odpowiedzialny za pomoc kadrową i logistyczną dla jego uczestników[10].
3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 23. lokatą w korpusie generałów[11].
Marszałek Józef Piłsudski wystawił mu w 1922[4] następującą opinię[12]:
Jedyny u nas generał ze służby niemieckiej. Z dobrej szkoły niemieckiej wyniósł zdrową, prostą i rozsądną logikę żołnierską oraz energię dla trzymania w porządku wszystkich drobiazgów administracji i dyscypliny. Umysł i wykształcenie dobre w zakresie taktyki, zupełnie słabe w dziedzinie strategii, do której go nigdy w Niemczech nie przygotowywano. Na komendanta armii niezdatny. Na wojnie pod tym względem zawiódł. Dobry byłby na kwatermistrza przy Naczelnym Wodzu, na zarząd kraju okupowanego u nieprzyjaciela, wreszcie może by dał radę jako dowódca wszystkich sił tyłowych w centrali, gdyż przy istnieniu praw wyjątkowych, podczas wojny mógłby się przystosować do rozmów politycznych z posłami, z senatorami i delegatami.
25 marca 1925 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zwolnił go ze stanowiska dowódcy OK Nr VII[13], 28 maja 1925 awansował go na generała broni, a z dniem 31 maja tego roku minister spraw wojskowych przeniósł go w stan spoczynku.
Emerytura i śmierć
edytuj
Na emeryturze zamieszkał w Poznaniu. Podczas przewrotu majowego w 1926 wspólnie z Józefem Dowborem-Muśnickim i Józefem Hallerem zamierzał utworzyć armię ochotniczą w Wielkopolsce. W tym samym roku został wicemarszałkiem Rady Naczelnej Zjednoczenia Monarchistów Polski. W 1928 kandydował do Sejmu RP z ramienia Monarchistycznej Organizacji Włościanskiej, jednak nie otrzymał mandatu. Był prezesem Związku Powstańców Wielkopolskich[4]. Utrzymywał kontakty z towarzyszami broni z armii niemieckiej i uczestniczył w ich zjazdach w Niemczech. Po wkroczeniu Niemców w 1939 do Poznania aresztowany i uwięziony przez Gestapo. Uwolniony w styczniu 1941, wkrótce zmarł. Pochowany 17 stycznia 1941 na cmentarzu górczyńskim (kwatera IIIL-2-5)[14].
Awanse
edytuj- W Armii Cesarstwa Niemieckiego
- podporucznik – 1887
- porucznik – 1895
- rotmistrz – 1901
- major – 1913
- podpułkownik – 21 stycznia 1918
- W Wojsku Polskim
- pułkownik – 1919
- generał podporucznik – 1 kwietnia 1919
- generał porucznik – 21 kwietnia 1920 roku z dniem 1 kwietnia 1920
- generał dywizji – 3 maja 1922 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 23. lokatą w korpusie generałów
- generał broni – 28 maja 1925 i 1. lokatą w korpusie generałów[15]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Polskie
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)[16][17]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[16][18]
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie (po raz drugi 1921)[16][19]
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi[16]
- Złoty Krzyż Zasługi[16]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[16]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[16]
- Zagraniczne
- Krzyż Żelazny[20]
- Wielki Oficer Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)[16]
- Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)[16]
- Oficer Orderu Legii Honorowej (1921, Francja)[16][21]
- Medal (Kawaler) Orderu Zasługi (Chile)[16]
Upamiętnienie
edytujImieniem Kazimierza Raszewskiego nazwano Samochodowy Rajd Niepodległości organizowany przez Automobilklub Wielkopolski[22].
Instytut Pamięci Narodowej wydał na 2019 rok kalendarz poświęcony postaciom 12 oficerów Wojska Polskiego II RP, w którym na listopadowej karcie widnieje postać Kazimierza Raszewskiego[23].
Przypisy
edytuj- ↑ Z Oławy do Piłsudskiego.
- ↑ Gerwazy Konopczyński, Gustaw i Kazimierz Raszewscy, zasłużeni w odbudowywaniu państwowości [online], otopanorama.pl, 8 lipca 2018 [dostęp 2020-08-18] (pol.).
- ↑ Raszewski ↓, s. 9.
- ↑ a b c d e f Kazimierz Raszewski. 1864-02-29 – 1941-01-14, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXX, 1987.
- ↑ Raszewski ↓, s. 13.
- ↑ a b O kawalerii polskiej XX wieku s. 56.
- ↑ Rozkaz Nr 212 Dowództwa Głównego Wojsk Polskich byłego zaboru pruskiego z 19 sierpnia 1919 r.
- ↑ Rozkaz Nr 222 Dowództwa Głównego Wojsk Polskich byłego zaboru pruskiego z 11 września 1919 r.
- ↑ Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 121.
- ↑ Andrzej Dereń, Historia prudnickich (i nie tylko) pograniczników [online] [dostęp 2020-08-18] (pol.).
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 14.
- ↑ M. Cieplewicz „Generałowie polscy w opinii J. Piłsudskiego”, w” „Wojskowy Przegląd Historyczny nr 1/1966, s. 326.
- ↑ Dziennik Personalny Nr 40 z 05.04.1925
- ↑ Kazimierz Raszewski – miejsce pochówku [dostęp z dnia: 2020-07-04].
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 59 z 31.05.1925.
- ↑ a b c d e f g h i j k Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 613.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2763 z 15 marca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 13, poz. 409).
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 20.
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1936 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 35, poz. 1763).
- ↑ Raszewski ↓, s. 17.
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1717 z 28 maja 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1208).
- ↑ Trwają zapisy na XXVI Samochodowy Rajd Niepodległości :: Codzienny Poznań [online], codziennypoznan.pl [dostęp 2020-08-18].
- ↑ Kalendarz IPN na 2019 rok [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-09-12] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 2 M-Ż. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2001. ISBN 83-87103-81-0.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
- Marek Białokur, Mariusz Patelski, Z prudnickich huzarów do armii polskiej. Śląsk w biografii gen. broni Kazimierza Raszewskiego, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 2004, nr 2, s. 209–218.
- Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 56. ISBN 83-04-03364-X.
- Kazimierz Raszewski: Wspomnienia z własnych przeżyć do końca roku 1920. Poznań: Józef Liczbiński, 1938.
Linki zewnętrzne
edytuj- Kazimierz Raszewski w serwisie Polona.pl