Kirkcudbrightshire (także Kirkcudbright[1], East Galloway, Stewartry of Kirkcudbright[2] lub The Stewartry[3], gael. Siorrachd Chille Chuithbeirt[4]) – hrabstwo historyczne w południowo-zachodniej Szkocji, z ośrodkiem administracyjnym w Kirkcudbright. Współcześnie teren hrabstwa znajduje się w granicach jednostki administracyjnej Dumfries and Galloway[1].

Kirkcudbrightshire
Siorrachd Chille Chuithbeirt
Ilustracja
Pastwiska nad zatoką Fleet Bay (w tle)
Flaga
Flaga
Państwo

 Wielka Brytania

Kraj

 Szkocja

Siedziba

Kirkcudbright

Powierzchnia

2323 km²

Populacja (1951)
• liczba ludności


30 725

Położenie na mapie Szkocji
Położenie na mapie

Położone było nad północnym brzegiem zatoki Solway Firth (Morze Irlandzkie). Wybrzeże przeważająco urwiste, rozczłonkowane przez estuaria rzek Nith, Urr, Dee, Fleet i Cree[2]. Większa część hrabstwa położona była na obszarze Wyżyny Południowoszkockiej. Północno-zachodnią część hrabstwa zajmowało pasmo górskie Galloway Hills[3], w jego obrębie najwyższy szczyt – Merrick (843 m n.p.m.)[1]. Krajobraz pofałdowany, poprzecinany licznymi dolinami[2]. Powierzchnia hrabstwa w 1887 roku – 2325 km², w 1951 roku – 2323 km² (3% terytorium Szkocji). Liczba ludności w 1887 roku – 42 127, w 1951 roku – 30 725 (0,6% populacji Szkocji)[2][5].

Hrabstwo znajdowało się dawniej we władaniu lordów Galloway, posiadających szeroką autonomię[3]. Do XIV wieku zachowało odrębny od reszty Szkocji kodeks prawny[1]. Podporządkowane władzy królewskiej zostało w 1455 roku, w okresie panowania Jakuba II. Reprezentantem władzy królewskiej na terytorium hrabstwa był namiestnik (steward), a nie – jak w innych hrabstwach – szeryf, stąd wariantowa nazwa tego hrabstwa to „namiestnictwo” (The Stewartry)[6].

Głównymi ośrodkami miejskimi były Kirkcudbright, Castle Douglas, Dalbeattie, Gatehouse of Fleet, New Galloway i St John's Town of Dalry[3][7]. Do głównych gałęzi lokalnej gospodarki należały hodowla bydła, rybołówstwo, wydobycie granitu, przemysł włókienniczy i papierniczy[2]. Do lokalnych zabytków należą ruiny cysterskich klasztorów Dundrennan z XII wieku i Sweetheart z XIII wieku[1].

Kirkcudbrightshire otoczone było przez hrabstwa Dumfriesshire na wschodzie, Ayrshire na północy i Wigtownshire na zachodzie[3]. Z tym ostatnim tworzy krainę historyczną Galloway[1]. Zlikwidowane w wyniku reformy administracyjnej w 1975 roku, weszło w skład regionu administracyjnego Dumfries and Galloway[3].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f Kirkcudbrightshire, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-10-30] (ang.).
  2. a b c d e Kirkcudbrightshire. A vision of Britain through time. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).
  3. a b c d e f Old County of Kirkcudbrightshire. Gazetteer for Scotland. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).
  4. Kirkcudbrightshire. Ainmean-Àite na h-Alba. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).
  5. 1951 Census: Scotland: County Report: Table 1. A vision of Britain through time. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).
  6. The Stewartry. Gazetteer for Scotland. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).
  7. Kirkcudbrightshire. Undiscovered Scotland. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).