Klasztor Karmelitów Bosych w Wiśniowcu
Klasztor i kościół Karmelitów bosych w Wiśniowcu – zrujnowany klasztor karmelitów bosych w Wiśniowcu. Kościół nie istnieje od 1944 roku.
Ocalałem południowe skrzydło klasztoru (ob. internat) | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Kościół | |
Właściciel | |
Klauzura |
tak |
Typ zakonu |
męski |
Obiekty sakralne | |
Kościół |
Kościół św. Michała Archanioła |
Fundator | |
Styl | |
Data budowy |
1726-1738 |
Data zamknięcia |
1832, 1944 |
Data zburzenia |
luty 1944 |
Data reaktywacji |
nie reaktywowany |
Klasztor został ufundowany przez ród Wiśniowieckich. Jego budowę zainicjował w 1645 Jeremi Wiśniowiecki, w którym zgodnie z testamentem z 1651 roku miał być po śmierci pochowany fundator.
Podczas powstania Chmielnickiego jesienią 1655 roku Kozacy dokonali rzezi Polaków i zakonników z klasztoru karmelitów bosych[1]. Zamordowano wtedy z dużym okrucieństwem przełożonego klasztoru ojca Hilarego Herburta[2]. W 1675 roku miasteczko i kościół zostały zniszczone przez Turków, a ludność wymordowana, w tym męczeńską śmiercią przełożony klasztoru ojciec Emanuel. Klasztor w tym czasie był przypuszczalnie drewniany.
Z funduszy Michała Serwacego Wiśniowieckiego[3] rozpoczęto w 1720 roku budowę nowego kościoła karmelitów bosych pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Projektantem kościoła był nadworny architekt Wiśniowieckich major wojsk królewskich Jakub Daprès Blangey[4]. Po zakończeniu budowy biskup łucki Franciszek Antoni Kobielski konsekrował kościół w dniu 22 sierpnia 1740 roku[2]. Kościół założono na planie krzyża łacińskiego z dwoma wieżami flankującymi prostokątne prezbiterium[2]. Wejście i fasada wznosiły się od strony zamku. Wnętrze zdobiły polichromie. Do prezbiterium kościoła od wschodu przylegał dwuskrzydłowy klasztor, który zbudowano w latach 1726-1738[2]. W 1780 roku cmentarz otaczający kościół i plac klasztorny otoczono ozdobnym barokowym murem[2]. Zakonnicy finansowali też w XVIII wieku przyklasztorną szkołę i przytułek dla starców[2].
W 1745 roku w kościele pochowano Michała Serwacego Wiśniowieckiego odprawiając msze w obrządku rzymsko-katolickim i unickim. W 1747 roku pochowano w kościele Teklę Wiśniowiecką[2]. Następnie w kościele byli chowani kolejni przedstawiciele rodziny Wiśniowieckich, a następnie Mniszchowie. W 1764 roku pożar zniszczył dach na klasztorze i kościele, który po 4 latach naprawiono.[2] W 1781 roku kościół i klasztor zwiedził król Stanisław August Poniatowski[2]. W 1816 toku klasztor posiadał bibliotekę mającą 1327 tomów[2].
W 1832 w ramach kasaty klasztorów po stłumieniu powstania listopadowego wspólnota karmelitańska w Wiśniowcu została zlikwidowana. Kościół klasztorny zaadaptowany w 1835 roku na cerkiew prawosławną[5]. W 1863 żona miejscowego duchownego tego wyznania podpaliła świątynię, wywołując zniszczenia wież i dachu. Obiekt został po tym wydarzeniu zdewastowany, zniszczeniu uległy nagrobki Mniszchów i Wiśniowieckich, ich szczątki wyrzucono z trumien. Dopiero po przejęciu Wiśniowca przez gen. Pawła Demidowa, Rosjanina, przeprowadzono ich ponowny pogrzeb w 1910 roku[5]. W 1907 kościół, zachowujący dotąd cechy katolickiej architektury sakralnej, został przebudowany w stylu rosyjsko-bizantyńskim - wieże połączono murem i zbudowano na nich kopułę, zrzucono barokowe posągi świętych, z wnętrza usunięto barokowe freski, ołtarze i ambonę. Rozebrano również część zabudowań klasztornych[5].
W 1921, podobnie jak wiele innych obiektów w czasie zaborów odebranych katolikom na rzecz Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, został zrewindykowany na rzecz katolików. Karmelici ponownie zamieszkali w Wiśniowcu w 1931 roku i podjęli odbudowę i renowację świątyni[5][2]. W 1939 roku kościół został zaatakowany przez Żydów[2].
Po rozpoczęciu rzezi wołyńskiej i czystki etnicznej w Małopolsce Wschodniej w klasztorze karmelitów schroniła się znaczna grupa Polaków. W 1943 budynek był kilkakrotnie atakowany przez oddziały UPA. W styczniu 1944, po wycofaniu się Niemców z Wiśniowca, w klasztorze nadal pozostawało 300-400 osób, mających nadzieję, że rychłe wejście Armii Czerwonej uniemożliwi UPA nowy atak[6]. Jednak 12 lub ok. 20 lutego 1944 dzięki podstępowi (podawanie się za partyzantów radzieckich lub Polaków) grupa SB OUN (lub partyzanci UPA[7]) wdarła się do budynku. W masakrze Polaków zginęło ok. 300 osób, w tym dwaj karmelici: przełożony klasztoru o. Józef Gleczman (imię zakonne Kamil) i br. Jan Lasoń (imię zakonne Cyprian)[8][9]. W tym samym czasie we wsi Wiśniowiec Stary doszło do drugiej masowej zbrodni UPA, której ofiarą padło 138 osób[6].
Klasztor karmelitów został spalony[6]. Jedyny ocalały budynek klasztorny został zaadaptowany na internat, przetrwało również zabytkowe ogrodzenie[3].
Przypisy edytuj
- ↑ Grzegorz Rąkowski, Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 412–418, ISBN 83-89188-32-5, OCLC 69330692 .
- ↑ a b c d e f g h i j k l XIV KLASZTOR ŚW. MICHAłA ARCHANIOŁA W WIŚNIOWCU - PDF Free Download [online], docplayer.pl [dostęp 2023-02-09] .
- ↑ a b J. Tokarski, Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Ukrainie, t. 2, Burchard Edition 2001, s. 236. ISBN 83-87654-11-6.
- ↑ https://muzeum-zamojskie.pl/wp-pdf/cz2_rezydencje.pdf
- ↑ a b c d M. Koprowski, U grobów wiśniowieckich i polskich męczenników
- ↑ a b c Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, ISBN 83-88490-58-3 (ISP PAN), ISBN 83-7399-163-8 (Rytm), ISBN 978-83-88490-58-3, s.356
- ↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 473, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885 .
- ↑ Męczennicy z Wiśniowca - Katolicki.net [online], www.katolicki.net [dostęp 2022-11-20] .
- ↑ Ks. Józef Marecki, „Misterium Iniquitatis. Osoby duchowne i zakonne obrządku łacińskiego zamordowane przez ukraińskich nacjonalistów w latach 1939-1945”, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Krakowie, Kraków 2020, ISBN 978-83-956508-1-9 (IPN), ISBN 978-83-7643-184-0 (Wydawnictwo UNUM), ss. 263, 453