Klement Gottwald
Klement Gottwald (ur. 23 listopada 1896 w Dědicach, zm. 14 marca 1953 w Pradze[1]) – czechosłowacki polityk i działacz komunistyczny. Lider Komunistycznej Partii Czechosłowacji w latach 1929–1953. Premier Czechosłowacji w latach 1946–1948. Prezydent Czechosłowacji w latach 1948–1953.
| ||
.jpg) Klement Gottwald (1949) | ||
| Data i miejsce urodzenia | 23 listopada 1896 Dědice, Margrabstwo Moraw, Austro-Węgry | |
| Data i miejsce śmierci | 14 marca 1953 Praga, Republika Czechosłowacka | |
| Prezydent Czechosłowacji | ||
| Okres | od 14 czerwca 1948 do 14 marca 1953 | |
| Przynależność polityczna | Komunistyczna Partia Czechosłowacji | |
| Poprzednik | Edvard Beneš | |
| Następca | Antonín Zápotocký | |
| Premier Czechosłowacji | ||
| Okres | od 2 lipca 1946 do 25 lutego 1948 | |
| Przynależność polityczna | Komunistyczna Partia Czechosłowacji | |
| Poprzednik | Zdeněk Fierlinger | |
| Następca | Antonín Zápotocký | |
| Wicepremier Czechosłowacji | ||
| Okres | od 4 kwietnia 1945 do 2 lipca 1946 | |
| Przynależność polityczna | Komunistyczna Partia Czechosłowacji | |
| Sekretarz generalny Komunistycznej Partii Czechosłowacji | ||
| Okres | od 4 czerwca 1929 do 14 marca 1953 | |
| Poprzednik | Bohumil Jílek | |
| Następca | Antonín Novotný | |
| ||
| Odznaczenia | ||
  
| ||
.jpg)
ŻyciorysEdytuj
Działalność do 1945Edytuj
Pochodził z Moraw, gdzie urodził się jako nieślubne dziecko. Od 1908 do 1912 mieszkał w krewnych w Wiedniu, gdzie kształcił się w stolarstwie. Od 1912 działał w ruchu socjalistycznym. Od 1914 pracował jako stolarz w Lipníku nad Bečvou i Hranicach[2]. W latach 1915–1918 służył jako żołnierz w Armii Austro-Węgier na froncie wschodnim[3][4]. Latem 1918 zdezerterował z armii. Przez następne dwa lata służył w Armii Czechosłowackiej. W latach 1920–1921 pracował w Rousínovie. W 1921 był jednym z założycieli Komunistycznej Partii Czechosłowacji. W lutym 1929 stanął na czele tej partii. Od tego samego roku zasiadał również w czechosłowackim parlamencie[2]. Od 1935 był sekretarzem Komitetu Wykonawczego Kominternu.
W krytycznym momencie zagrożenia Czechosłowacji ze strony III Rzeszy zabiegał o współpracę partii komunistycznej ze wszystkimi siłami demokratycznymi i patriotycznymi[2]. Po układzie monachijskim i zakazie działalności KPCz przez rząd Czecho-Słowacji w listopadzie 1938 wyjechał do ZSRR. W grudniu 1943 porozumiał się z prezydentem Edvardem Benešem i czechosłowackim rządem emigracyjnym w Londynie w sprawie zjednoczenia antyniemieckiego ruchu oporu.
Powrót do Czechosłowacji i prezydenturaEdytuj
10 maja 1945 przyjechał do Pragi i objął oficjalnie urząd wicepremiera w rządzie premiera Zdenka Fierlingera[5]. Został też przewodniczącym Frontu Narodowego Czechów i Słowaków. Po zwycięstwie Komunistycznej Partii Czechosłowacji w wyborach parlamentarnych w 1946 Gottwald objął urząd premiera. W lutym 1948 doprowadził do przejęcia władzy dyktatorskiej przez komunistów przy zachowaniu fasady systemu wielopartyjnego. 14 czerwca 1948, po rezygnacji Edvarda Beneša, został prezydentem Czechosłowacji.
Przystąpiono do stalinizacji państwa. W gospodarce postawiono na przemysł ciężki i gwałtowną kolektywizację rolnictwa. W okresie rządów Gottwalda wydano ponad 230 wyroków śmierci, tysiące przeciwników politycznych poddano represjom lub skazano na więzienie[6]. W 1950 Gottwald, pomimo licznych apeli, nie ułaskawił znanej polityk Milady Horákovej[7]. Czystki dotknęły też polityków komunistycznych: Rudolfa Slánskiego, Vladimíra Clementisa czy Gustáva Husáka.
ŚmierćEdytuj
11 marca 1953 wrócił do kraju z wizyty na pogrzebie Józefa Stalina w Moskwie. Już wcześniej polityk cierpiał na alkoholizm i syfilis[8]. Zmarł 14 marca 1953, bezpośrednim powodem śmierci Gottwalda było pęknięcie tętniaka aorty i wylew wewnętrzny, będące efektem podróży lotniczej z Moskwy[9].
PochówekEdytuj
Po śmierci ciało Gottwalda zostało zabalsamowane i wystawione na widok publiczny w Narodowym Miejscu Pamięci na Žižkovie w Pradze. Pomimo wysiłków naukowców mumia się psuła. W 1962 dokonano jej kremacji. Prochy Gottwalda pozostawiono jednak w sarkofagu na Žižkovie[10].
W 1990 urnę z prochami umieszczono we wspólnym grobie czechosłowackich działaczy komunistycznych na cmentarzu olszańskim w Pradze[10].
Spuścizna i ocenaEdytuj
W 2005 został uznany za najbardziej niepopularnego Czecha w sondażu przeprowadzonym przez stację telewizyjną Česká televize[11].
Współcześnie dorobku i spuścizny prezydenta Klementa Gottwalda broni Komunistyczna Partia Czech i Moraw, której działacze regularnie składają wieńce na jego grobie[12].
Ordery, odznaczenia i nagrodyEdytuj
- Order Budowy Socjalistycznego Państwa (1953)
- Order 9 września 1944 I klasy (Ludowa Republika Bułgarii)
- Krzyż Wielki Order Odrodzenia Polski (Rzeczpospolita Polska)[13]
- Honorowy obywatel Lanškroun[14]
- Honorowy obywatel Blovic (tytuł odebrany w 2002)
- Honorowy obywatel Strakonic (tytuł odebrany w 2012)
- Honorowy obywatel Vyškov (tytuł odebrany w 2007)
- Honorowy obywatel Karniowa (tytuł odebrany w 2019)
- Honorowy obywatel Czeskich Budziejowic (tytuł odebrany w 2017)[15]
UpamiętnienieEdytuj
- W 1952 poczta NRD wydała znaczek pocztowy z jego podobizną.
- W latach 1976–1990 miasto Zmijiw nosiło na jego cześć nazwę Gotwald.
- W latach 1966–1992 był patronem jednej z ulic w Moskwie.
- W latach 1949–1989 na jego cześć nazwę Gottwaldov nosiło miasto Zlin[16].
- W latach 1953–1990 imię Klementa Gottwalda nosiło XIV Liceum Ogólnokształcące w Warszawie.
- Do 1989 imię Klementa Gottwalda nosiła jedna z głównych ulic w Gliwicach.
- W latach 1953–1990 imię Klementa Gottwalda nosił plac we Wrocławiu w dzielnicy Karłowice.
- W latach 1953–1990 nazwę Gottwalda nosiła Kopalnia Węgla Kamiennego „Gottwald”.
- W latach 1953–1956 Klement Gottwald był patronem Zakładów Włókien Chemicznych Chemitex-Celwiskoza.
- 19 marca 1953 na jego cześć nazwano polski drobnicowiec[17].
- W 1989 Państwowy Bank Czechosłowacji wydał banknot o nominale 100 koron z jego wizerunkiem[18].
- Pomnik Klementa Gottwalda znajduje się obecnie w Doubicach[19][20].
W kinematografiiEdytuj
W filmie Żołnierze wolności (1977) w reżyserii Jurija Ozierowa w rolę Gottwalda wcielił się aktor Bohus Pasterek[21].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Wiadomość o śmierci Klementa Gottwalda na pierwszej stronie dziennika Rudé právo z 15 marca 1953, archiv.ucl.cas.cz [dostęp 2020-09-24].
- ↑ a b c Klement Gottwald, www.vlada.cz [dostęp 2020-09-24].
- ↑ Ministr obrany odhalil na Ukrajině památník padlým u Zborova, iDNES.cz, 2 lipca 2012 [dostęp 2020-09-24].
- ↑ Pavel Baroch, Lži o českých legionářích: Gottwald bojoval u Zborova, echo24.cz, 9 sierpnia 2014 [dostęp 2020-09-24] (cz.).
- ↑ FG Forrest, z, 2015, Klement Gottwald, Pražský hrad [dostęp 2020-09-24] (cz.).
- ↑ Oběti komunistického režimu - Policie České republiky, www.policie.cz [dostęp 2020-09-25] (cz.).
- ↑ Horákovou od trestu smrti nezachránil ani Albert Einstein — ČT24 — Česká televize, ct24.ceskatelevize.cz [dostęp 2020-09-25] (cz.).
- ↑ Za lahev vodky podepsal prezident Gottwald cokoliv, zjistil historik, iDNES.cz, 25 lutego 2009 [dostęp 2020-09-24].
- ↑ Nemoc a smrt Klementa Gottwalda, Radio Prague International, 30 marca 2003 [dostęp 2020-09-24] (cz.).
- ↑ a b Příběh Gottwaldovy mumie, www.novinky.cz [dostęp 2020-09-24].
- ↑ Nejzápornější postavou českých dějin je podle ankety Gottwald. Nelíbí se ani Havel a Zeman, Reflex.cz [dostęp 2020-06-17] (cz.).
- ↑ KSČM se přihlásila k odkazu Klementa Gottwalda, Lidovky.cz, 13 maja 2011 [dostęp 2020-06-15] (cz.).
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 62, poz. 455
- ↑ Hitler je stále čestným občanem Lanškrouna, iDNES.cz, 9 kwietnia 2002 [dostęp 2020-06-17].
- ↑ В Чехии Сталина лишили звания почетного гражданина Ческе-Будеёвице, regnum.ru [dostęp 2020-06-17].
- ↑ Historická data, www.zlin.eu [dostęp 2020-09-24].
- ↑ Prezydent Gottwald – Polskie Linie Oceaniczne S.A., plo.com.pl [dostęp 2020-09-24].
- ↑ 79/1989 Sb. Vyhláška federálního ministerstva financí o vydání bankovek po 100 Kčs, Zákony pro lidi [dostęp 2020-09-24] (cz.).
- ↑ Dřevěné sochy v Doubici budí radost i odpor, ale každý se u nich zastaví - Novinky.cz, www.novinky.cz [dostęp 2020-06-16].
- ↑ Pomník Klement Gottwald, www.vets.cz [dostęp 2020-06-16].
- ↑ SOŁDATY SWOBODY, filmpolski.pl [dostęp 2020-09-24] (pol.).
