Klement Gottwald

prezydent Czechosłowacji

Klement Gottwald (ur. 23 listopada 1896 w Dědicach, zm. 14 marca 1953 w Pradze[1]) – czechosłowacki polityk i działacz komunistyczny. Lider Komunistycznej Partii Czechosłowacji w latach 1929–1953. Premier Czechosłowacji w latach 1946–1948. Prezydent Czechosłowacji w latach 1948–1953.

Klement Gottwald
Ilustracja
Klement Gottwald (1949)
Data i miejsce urodzenia

23 listopada 1896
Dědice, Margrabstwo Moraw, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

14 marca 1953
Praga, Republika Czechosłowacka

Prezydent Czechosłowacji
Okres

od 14 czerwca 1948
do 14 marca 1953

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Czechosłowacji

Poprzednik

Edvard Beneš

Następca

Antonín Zápotocký

Premier Czechosłowacji
Okres

od 2 lipca 1946
do 25 lutego 1948

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Czechosłowacji

Poprzednik

Zdeněk Fierlinger

Następca

Antonín Zápotocký

Wicepremier Czechosłowacji
Okres

od 4 kwietnia 1945
do 2 lipca 1946

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Czechosłowacji

Sekretarz generalny KC Komunistycznej Partii Czechosłowacji
Okres

od 4 czerwca 1929
do 14 marca 1953

Poprzednik

Bohumil Jílek

Następca

Antonín Novotný

podpis
Odznaczenia
Order Klementa Gottwalda Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Order 9 września 1944, I klasy (Bułgaria)
Legitymacja Klementa Gottwalda jako członka Kominternu z 1935

Życiorys edytuj

Działalność do 1945 edytuj

Pochodził z Moraw, gdzie urodził się jako nieślubne dziecko. Od 1908 do 1912 mieszkał u krewnych w Wiedniu, gdzie kształcił się w stolarstwie. Od 1912 działał w ruchu socjalistycznym. Od 1914 pracował jako stolarz w Lipníku nad Bečvou i Hranicach[2]. W latach 1915–1918 służył jako żołnierz w Armii Austro-Węgier na froncie wschodnim[3][4]. Latem 1918 zdezerterował z armii. Przez następne dwa lata służył w Armii Czechosłowackiej. W latach 1920–1921 pracował w Rousínovie. W 1921 był jednym z założycieli Komunistycznej Partii Czechosłowacji. W lutym 1929 stanął na czele tej partii. Od tego samego roku zasiadał również w czechosłowackim parlamencie[2]. Od 1935 był sekretarzem Komitetu Wykonawczego Kominternu.

W krytycznym momencie zagrożenia Czechosłowacji ze strony III Rzeszy zabiegał o współpracę partii komunistycznej ze wszystkimi siłami demokratycznymi i patriotycznymi[2]. Po układzie monachijskim i zakazie działalności KPCz przez rząd Czecho-Słowacji w listopadzie 1938 wyjechał do ZSRR. W grudniu 1943 porozumiał się z prezydentem Edvardem Benešem i czechosłowackim rządem emigracyjnym w Londynie w sprawie zjednoczenia antyniemieckiego ruchu oporu.

Powrót do Czechosłowacji i prezydentura edytuj

Osobny artykuł: Praski zamach stanu 1948.
 
Klement Gottwald w 1947

10 maja 1945 przyjechał do Pragi i objął oficjalnie urząd wicepremiera w rządzie premiera Zdenka Fierlingera[5]. Został też przewodniczącym Frontu Narodowego Czechów i Słowaków. Po zwycięstwie Komunistycznej Partii Czechosłowacji w wyborach parlamentarnych w 1946 Gottwald objął urząd premiera. W lutym 1948 doprowadził do przejęcia władzy dyktatorskiej przez komunistów przy zachowaniu fasady systemu wielopartyjnego. 14 czerwca 1948, po rezygnacji Edvarda Beneša, został prezydentem Czechosłowacji.

Przystąpiono do stalinizacji państwa. W gospodarce postawiono na przemysł ciężki i gwałtowną kolektywizację rolnictwa. W okresie rządów Gottwalda wydano ponad 230 wyroków śmierci, tysiące przeciwników politycznych poddano represjom lub skazano na więzienie[6]. W 1950 Gottwald, pomimo licznych apeli, nie ułaskawił znanej polityk Milady Horákovej[7]. Czystki dotknęły też polityków komunistycznych: Rudolfa Slánskiego, Vladimíra Clementisa czy Gustáva Husáka.

Śmierć edytuj

11 marca 1953 wrócił do kraju z wizyty na pogrzebie Józefa Stalina w Moskwie. Już wcześniej polityk cierpiał na alkoholizm i syfilis[8]. Zmarł 14 marca 1953 o godz. 11:00, bezpośrednim powodem śmierci Gottwalda było pęknięcie tętniaka aorty i wylew wewnętrzny, będące efektem podróży lotniczej z Moskwy[9].

Pochówek edytuj

Po śmierci ciało Gottwalda zostało zabalsamowane i wystawione na widok publiczny w Narodowym Miejscu Pamięci na Žižkovie w Pradze. W 1962 dokonano jej kremacji. Prochy Gottwalda pozostawiono jednak w sarkofagu na Žižkovie[10].

W 1990 urnę z prochami umieszczono we wspólnym grobie czechosłowackich działaczy komunistycznych na cmentarzu olszańskim w Pradze[10].

 
Pomnik Klementa Gottwalda w Doubicach

Spuścizna i ocena edytuj

W 2005 został uznany za najbardziej niepopularnego Czecha w sondażu przeprowadzonym przez stację telewizyjną Česká televize[11].

 
Znaczek poczty NRD z wizerunkiem Gottwalda z 1952
 
Banknot o nominale 100 koron z wizerunkiem Klementa Gottwalda

Współcześnie dorobku i spuścizny prezydenta Klementa Gottwalda broni Komunistyczna Partia Czech i Moraw, której działacze regularnie składają wieńce na jego grobie[12].

 
Grób Klementa Gottwalda i innych czechosłowackich działaczy komunistycznych

Ordery, odznaczenia i nagrody edytuj

Upamiętnienie edytuj

W kinematografii edytuj

W filmie Żołnierze wolności (1977) w reżyserii Jurija Ozierowa w rolę Gottwalda wcielił się aktor Bohus Pasterek[21].

Przypisy edytuj

  1. Wiadomość o śmierci Klementa Gottwalda na pierwszej stronie dziennika Rudé právo z 15 marca 1953, archiv.ucl.cas.cz [dostęp 2020-09-24].
  2. a b c Klement Gottwald, www.vlada.cz [dostęp 2020-09-24].
  3. Ministr obrany odhalil na Ukrajině památník padlým u Zborova, iDNES.cz, 2 lipca 2012 [dostęp 2020-09-24].
  4. Pavel Baroch, Lži o českých legionářích: Gottwald bojoval u Zborova, echo24.cz, 9 sierpnia 2014 [dostęp 2020-09-24] (cz.).
  5. FG Forrest, z, 2015, Klement Gottwald, Pražský hrad [dostęp 2020-09-24] (cz.).
  6. Oběti komunistického režimu - Policie České republiky, www.policie.cz [dostęp 2020-09-25] (cz.).
  7. Horákovou od trestu smrti nezachránil ani Albert Einstein — ČT24 — Česká televize, ct24.ceskatelevize.cz [dostęp 2020-09-25] (cz.).
  8. Za lahev vodky podepsal prezident Gottwald cokoliv, zjistil historik, iDNES.cz, 25 lutego 2009 [dostęp 2020-09-24].
  9. Nemoc a smrt Klementa Gottwalda, Radio Prague International, 30 marca 2003 [dostęp 2020-09-24] (cz.).
  10. a b Příběh Gottwaldovy mumie, www.novinky.cz [dostęp 2020-09-24].
  11. Nejzápornější postavou českých dějin je podle ankety Gottwald. Nelíbí se ani Havel a Zeman, Reflex.cz [dostęp 2020-06-17] (cz.).
  12. KSČM se přihlásila k odkazu Klementa Gottwalda, Lidovky.cz, 13 maja 2011 [dostęp 2020-06-15] (cz.).
  13. M.P. z 1947 r. nr 62, poz. 455
  14. Hitler je stále čestným občanem Lanškrouna, iDNES.cz, 9 kwietnia 2002 [dostęp 2020-06-17].
  15. В Чехии Сталина лишили звания почетного гражданина Ческе-Будеёвице, regnum.ru [dostęp 2020-06-17].
  16. Historická data, www.zlin.eu [dostęp 2020-09-24].
  17. Prezydent Gottwald – Polskie Linie Oceaniczne S.A., plo.com.pl [dostęp 2020-09-24].
  18. 79/1989 Sb. Vyhláška federálního ministerstva financí o vydání bankovek po 100 Kčs, Zákony pro lidi [dostęp 2020-09-24] (cz.).
  19. Dřevěné sochy v Doubici budí radost i odpor, ale každý se u nich zastaví - Novinky.cz, www.novinky.cz [dostęp 2020-06-16].
  20. Pomník Klement Gottwald, www.vets.cz [dostęp 2020-06-16].
  21. SOŁDATY SWOBODY, filmpolski.pl [dostęp 2020-09-24] (pol.).