Kleszczele

	Kleszczele
	Kleszczele
	; Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	hajnowski
Gmina	Kleszczele
Data założenia	XV wiek
Prawa miejskie	1523–1950, 1993
Burmistrz	Aleksander Sielicki
Powierzchnia	46,71 km²
Populacja (01.01.2018); • liczba ludności; • gęstość	; 1297; 28 os./km²
Strefa numeracyjna	+ 48 (85)
Kod pocztowy	17-250
Tablice rejestracyjne	BHA
	Położenie na mapie gminy Kleszczele Kleszczele
	Położenie na mapie Polski Kleszczele
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Kleszczele
	Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Kleszczele
	52°34′27″N 23°19′33″E/52,574167 23,325833
TERC (TERYT)	2005074
SIMC	0031727
	Urząd miejskiul. 1 Maja 4,; 17-250 Kleszczele
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Kleszczele (biał. Кляшчэлi, Klaszczeli) – miasto w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, nad rzeką Nurzec, położone przy granicy z Białorusią. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kleszczele. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 66 oraz dwie drogi wojewódzkie: 685 i 693. Poprzez połączenia drogowe Kleszczele skomunikowane są z Białymstokiem, Hajnówką i Siemiatyczami, a poprzez linię kolejową (istnieje tu stacja kolejowa) z Białymstokiem i Brześciem.

Spis treści

HistoriaEdytuj

Pomnik króla Zygmunta I Starego

Kleszczele założono z rozkazu króla Zygmunta I Starego przez kanclerza i wojewodę wileńskiego Mikołaja Radziwiłła. Było miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2], w starostwie kleszczelowskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku^[3].

KalendariumEdytuj

1506 – pierwsze prawo lokacyjne
1525 – lokacja miasta królewskiego na prawie chełmińskim^[4]
1544 – zbudowano kościół uposażony przez królową Bonę
1560 – pierwsza wzmianka o parafialnych prawosławnych cerkwiach św. Mikołaja i św. Jerzego; obydwie prawdopodobnie istniały już w momencie nadania Kleszczelom praw miejskich^[5]
1566 – miasto liczy 385 domów i zamieszkuje około 2310 osób
1581 – Królowa Anna pozwoliła mieszczanom wybudować na rynku ratusz z szynkiem, wagą i postrzygalnią. W drugim przywileju nadała pieczęć i herb – baranek z chorągiewką i łacińskim napisem: Sygillum Civitatis Kleszczeleeviensis.
1631 – ratusz w Kleszczelach spłonął
1633 – cerkwie w Kleszczelach de facto przyjęły unię, siłą odebrane prawosławnym przez unickich duchownych przy pomocy starosty^[6]
1648 - pod miastem zwołano podlaskie pospolite ruszenie^[7]
1659 – w czasie wojny z Carstwem Rosyjskim miasto zniszczone przez wojska rosyjskie
lata 70. XVII wieku – po wojnach miasto zamieszkuje tylko około 200 osób
1777 – odbudowane miasto spłonęło w wyniku wielkiego pożaru po którym zostało tylko 13 domów.
1795 – miasto znalazło się pod administracją zaboru pruskiego
1807 – miasto znalazło się pod administracją zaboru rosyjskiego w powiecie bielskim obwodu białostockiego
1839 – synod połocki: parafie unickie w Kleszczelach zostają włączone do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego
1843 – 1915 likwidacja obwodu białostockiego i włączenie miasta do powiatu bielskiego w guberni grodzieńskiej
1915 – miasto pod okupacją niemiecką (w wyniku działań wojennych)
1919 – w granicach II Rzeczypospolitej, powiat bielski w województwie białostockim
1925 – Powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Kleszczelach
1939 – we wrześniu początkowo okupacja niemiecka po czym przekazanie miasta ZSRR
1939-1941 – w składzie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, rejon kleszczelowski w obwodzie brzeskim
1941-1944 – okupacja niemiecka (czerwiec 1941 – lipiec 1944), powiat bielski w okręgu białostockim
20 lipca 1944 roku Kleszczele zostały zajęte przez oddziały 65 Armii I Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. Pawła Batowa.
23 lipca 1944 miasto zostało zajęte przez niemiecką 4 i 8 kompanię czołgów 5 ppanc SS Wiking, gdzie na moście doszło do spotkania dowódcy I/5 ppanc hauptsturmfuhrer Saumenichta z dowódcą 4 Dywizji Pancernej generałem Clemensem Betzelem.
1944 – w granicach Polski, powiat bielski w województwie białostockim
1948 – powołano do życia Kasę Spółdzielczą przemianowaną w późniejszych latach na Bank Spółdzielczy.
1948 – powstało Koło Łowieckie „Cietrzew” w Kleszczelach
W latach 1948–1950 stacjonował tu sztab 19 batalionu Ochrony Pogranicza.
1950 – utrata praw miejskich
1956 – powstał Państwowy Ośrodek Maszynowy, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Spółdzielnia Chemiczna „Betesca”
1983 – Powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne
1 października 1993 – odzyskanie praw miejskich
1997 – Pierwsze Dni Kleszczel
1999 – odsłonięcie pomnika króla Zygmunta I Starego
14 września 2002 – uroczyste otwarcie zbiornika wodnego w Repczycach
2004 – nad miastem przechodzi huragan niszcząc kilka ulic

DemografiaEdytuj

W 1878 roku Kleszczele liczyły 1750 mieszkańców, z których 807 było wyznania prawosławnego, 518 katolickiego, 435 mojżeszowego^[8].

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Kleszczelach mieszkało 1452 osób w 321 domach, 911 podało narodowość polską, 349 – białoruską, 147 – żydowską, 45 – rosyjską narodowość^[9]. 263 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 567 osób było wyznania prawosławnego, 621 – wyznania mojżeszowego, 1 – bezwyznaniowiec^[9].

Według danych z 1 stycznia 2018 miasto zamieszkiwało 1297 mieszkańców^[1].

Piramida wieku mieszkańców Kleszczel w 2014 roku^[10].

ZabytkiEdytuj

Zabytkowy budynek dworca w Kleszczelach

układ przestrzenny, XVI wiek (nr rej.: 455 z 6 sierpnia 1979)
cerkiew pw. św. Mikołaja z 1709 (pierwotnie dzwonnica unicka), przeb. w XIX wieku, drewniana (nr rej. 157 (163) z 16 września 1959)
cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy (parafialna), ok. 1870 (nr rej.: 695 z 11 marca 1988)
kościół rzymskokatolicki pw. św. Zygmunta Burgundzkiego, 1907-1910 (nr rej.: 696 z 11 marca 1988)
dworzec kolejowy, ok. 1900 (nr rej.: 672 z 21 grudnia 1987)
niewielka świątynia baptystów
cmentarz prawosławny
cmentarz żydowski

Zabytki nieistniejące:

Stara Synagoga (spłonęła w 1881, obecnie nie istnieje)
synagoga (rozebrana w 1941 r., obecnie nie istnieje)

SportEdytuj

W mieście działa klub piłki nożnej, Orzeł Kleszczele, grający w A klasie.

Wspólnoty wyznanioweEdytuj

Kościół pw. św. Zygmunta Burgundzkiego

Na terenie Kleszczel działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Zygmunta
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:
- parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
Kościół Chrześcijan Baptystów:
- zbór w Kleszczelach
Świadkowie Jehowy:
- zbór Kleszczele (Sala Królestwa ul. Sosnowa 7)^[11]

InneEdytuj

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Kleszczele^[12]. W 1993 po przekształceniu jako Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa Kleszczele^[13]. Po prywatyzacji jako gospodarstwo indywidualne Zenon Żwirowski^[14].

Zobacz teżEdytuj

Starostwo kleszczelowskie

PrzypisyEdytuj

↑ ^a ^b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 roku
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
↑ Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI–XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV–XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.
↑ Ł. Bartoszuk, Historia parafii Zaśnięcia Matki Bożej w Kleszczelach, [w:] Kalendarz Prawosławny 2012, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 227-229.
↑ A. Mironowicz: Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku. Białystok: Archidiecezja Prawosławna Białostocko-Gdańska i Uniwersytet Warszawski Filia w Białymstoku, 1991, s. 253.
↑ KarolK. Łopatecki KarolK., Karol Łopatecki, Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013 [dostęp 2019-06-03] (ang.).
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914, tom IV, cz. 1, s. 135.
↑ ^a ^b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.
↑ Kleszczele polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20] .
↑ Dz.U. z 1992 r. nr 61, poz. 307.
↑ Dz.U. z 1993 r. nr 31, poz. 142.
↑ Dz.U. z 1994 r. nr 83, poz. 383.

Linki zewnętrzneEdytuj

Kleszczele w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa 1883.

[ludność2018-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 roku

[2] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.

[3] Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.

[4] Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI–XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV–XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.

[5] Ł. Bartoszuk, Historia parafii Zaśnięcia Matki Bożej w Kleszczelach, [w:] Kalendarz Prawosławny 2012, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 227-229.

[6] A. Mironowicz: Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku. Białystok: Archidiecezja Prawosławna Białostocko-Gdańska i Uniwersytet Warszawski Filia w Białymstoku, 1991, s. 253.

[7] KarolK. Łopatecki KarolK., Karol Łopatecki, Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013 [dostęp 2019-06-03] (ang.).

[8] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914, tom IV, cz. 1, s. 135.

[biaman-9] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.

[populacja2016-10] Kleszczele polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.

[11] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20] .

[12] Dz.U. z 1992 r. nr 61, poz. 307.

[13] Dz.U. z 1993 r. nr 31, poz. 142.

[14] Dz.U. z 1994 r. nr 83, poz. 383.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]