Kołaki Kościelne

wieś w województwie podlaskim

Kołaki Kościelnewieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, w gminie Kołaki Kościelne.

Kołaki Kościelne
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny w Kołakach
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

zambrowski

Gmina

Kołaki Kościelne

Liczba ludności (2022)

475[2]

Strefa numeracyjna

86

Kod pocztowy

18-315[3]

Tablice rejestracyjne

BZA

SIMC

0400113

Położenie na mapie gminy Kołaki Kościelne
Mapa konturowa gminy Kołaki Kościelne, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kołaki Kościelne”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kołaki Kościelne”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kołaki Kościelne”
Położenie na mapie powiatu zambrowskiego
Mapa konturowa powiatu zambrowskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kołaki Kościelne”
Ziemia53°01′20″N 22°22′41″E/53,022222 22,378056[1]
Strona internetowa

Miejscowość ta znajduje się kilka kilometrów od drogi krajowej nr 8.

Obecnie jest siedzibą gminy Kołaki Kościelne.

Historia miejscowości

edytuj

Sama wieś powstała w XV w. Dawne wsie – Kołaki Stare (obecnie Kościelne) i Nowe, Czachy Kołaki i Gunie-Ostrów – powstały z nadania w ok. 1416 roku 30 włók ziemi Wojciechowi herbu Kościesza z Kołak. Osiedla wiejskie pochodzą w dużej części z kolonizacji drobnej szlachty zagrodowej. Wiele wsi charakteryzuje się dwuczłonowymi nazwami, co związane było z podziałami rodzinnymi ziem poszczególnych rodów i tworzeniem przysiółków. Niejednokrotnie wieś, będąca siedzibą parafii, ma w nazwie człon „kościelna/e” (Kołaki Kościelne, Jabłonka Kościelna, Kulesze Kościelne, Płonka Kościelna, Wyszonki Kościelne, itp.).

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 423 osoby, 334 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 prawosławnego, a 88 mojżeszowego. Jednocześnie 334 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 1 rosyjską, a 88 żydowską. Było tu 70 budynków mieszkalnych[4]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Zambrowie i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Kołakach[5].

W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do 1945 włączona w skład Landkreis Lomscha, Bezirk Bialystok III Rzeszy[6].

W Kołakach urodzili się m.in. ks. Kazimierz Hamerszmit – były więzień Dachau (KL), zmarły w opinii świętości, oraz polski historyk i badacz dziejów osadnictwa w Polsce Jerzy Wiśniewski. Podczas II wojny światowej w pobliskich lasach znajdowała się jedna z siedzib dowództwa Okręgu AK Białystok.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kołaki Kościelne. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Nazwa wsi

edytuj

Od miejsca pochodzenia założyciela wsi – Kołak w gminie Grudusk, wywodzi się jej obecna nazwa. Wojciech Kołak herbu Kościesza chciał, aby jego wieś nazywała się Kołakowo, jednak nazwa ta nie przyjęła się[7]. Etymologia samej nazwy Kołaki związana jest z dawnym zdrobieniem imienia Mikołaj – Kolak, Kołak[8].

Komunikacja drogowa

edytuj

Z Kołak Kościelnych można jechać do wielu miejscowości:

Historia kościoła

edytuj
 
Cmentarz parafialny w Kołakach

W historii parafii Kołaki istniało kilka kościołów drewnianych. Obecny kościół murowany, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia NMP, zbudowano w stylu neoklasycystycznym w latach 1834–36 staraniem księdza Józefa Kuleszy. Fasadę i samą wieżę ukończono w 1871 r. W 1980–1984 r. kościół poddano gruntownemu remontowi, rozbudowując go o część prezbiterialną oraz zakrystię.

W murze kościoła umieszczono dwie tablice epitafijne. Jedna dotyczy Stanisława Detynieckiego, dziedzica wsi Kiełczewo. Druga tablica dedykowana jest Janowi Piwońskiemu (1774 – 1842). Obok kościoła znajduje się dzwonnica murowana z cegły, nietynkowana, pochodząca z 1925 r.

W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Zambrów.

Wykaz zabytków

edytuj

Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa:[9]

  • kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z 1834 roku, nr rej.: 64 z 28.04.1980
  • cmentarz rzymskokatolicki, nr rej.: 305 z 12.06.1987

Inne informacje

edytuj

W miejscowości znajduje się izba pamięci Przemysława Gosiewskiego, w której zgromadzono fotografie polityka, różne dokumenty związane z jego działalnością polityczną oraz wyłożone po katastrofie smoleńskiej księgi kondolencyjne[10]. Izbę pamięci zorganizowali własnym kosztem, w należącym do siebie gospodarstwie, rodzice zmarłego[11]. Otwarto ją 10 października 2010 roku z udziałem Jarosława Kaczyńskiego[10].

Ludzie związani z Kołakami Kościelnymi‎ ‎

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Kołakami Kościelnymi‎.

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56307
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 491 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 51.
  5. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 732.
  6. Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 - Städte und Amtsbezirke [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-19].
  7. Jerzy Wiśniewski: Początek i rozwój nowego osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIV i w XV wieku. Rozdział 12. Pochodzenie nazw miejscowości i charakterystyczne cechy miejscowego nazewnictwa. republika.pl. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-26)]. (pol.).
  8. Gmina Grudusk: Historia: Kołaki Wielkie. grudusk.com. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-21)]. (pol.).
  9. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  10. a b J. Kaczyński: przywiozłem ostatnie dzieło Gosiewskiego. wp.pl, 10-10-2010. [dostęp 2010-10-10].
  11. Adam Białous: Nie czekali na łaskę rządu. Nasz Dziennik, 10 października 2010. [dostęp 2010-10-11].

Linki zewnętrzne

edytuj