Kościół św. Michała Archanioła we Wrocławiu

kościół we Wrocławiu

Kościół św. Michała Archanioła we Wrocławiu-Ołbinieneogotycka budowla położona przy skrzyżowaniu ulic Bolesława Prusa i Wyszyńskiego we Wrocławiu, na osiedlu Ołbin.

Kościół św. Michała Archanioła
we Wrocławiu-Ołbinie
Zabytek: nr rej. 214 z dnia 12 maja 1967[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław (Ołbin)

Adres

Bolesława Prusa

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Michała Archanioła we Wrocławiu

Wezwanie

św. Michała Archanioła

Wspomnienie liturgiczne

29 września

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Michała Archanioła”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Michała Archanioła”
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Michała Archanioła”
Ziemia51°07′15″N 17°03′03″E/51,120833 17,050833

Historia

edytuj
 
Ołtarz
 
Wnętrze
 
Tympanon Jaksy

Około 1120 roku komes Piotr Włostowic ufundował w tym miejscu opactwo benedyktyńskie św. Wincentego. Zespół klasztorny jako główną swą świątynię miał kościół pod wezwaniem Marii Panny i św. Wincentego (później św. Wincentego). W roku 1139 benedyktyni otrzymali znajdującą się obok kaplicę św. Michała od ówczesnego biskupa wrocławskiego i włączyli ją w swój zespół klasztorny. Wkrótce, w II połowie XII wieku, benedyktynów zastąpili norbertanie (spór ostatecznie rozstrzygnął w 1193 arcybiskup gnieźnieński Piotr Łabędź), którzy znacznie rozbudowali zespół klasztorny. W 1529 protestancka rada miejska – pod naciskiem królewskiego podskarbiego, wrocławskiego wielmoży Heinricha Rybischa – zdecydowała o zburzeniu klasztoru (przyczyną miało być zagrożenie miasta ze strony Turków, którzy w znajdujących się poza fortyfikacjami miejskimi murach kościelnych mogliby znaleźć schronienie; Turcy jednak skierowali się na Wiedeń), a w ciągu następnego półwiecza zbudowano tu najpierw kościół drewniany, a potem murowany.

W latach 1862–1871 wybudowano kościół w obecnym kształcie według projektu Alexisa Langera w stylu akademickiego neogotyku. W czasie budowy nastąpiło zawalenie się wieży północnej – ukończono ją jako niższą. W wyniku katastrofy odsunięto Langera od prac budowlanych, a dokończenie świątyni powierzono Karlowi Lüdeckemu.

Kościół był pierwszą dużą świątynią katolicką zbudowaną we Wrocławiu od czasów wcielenia miasta do Prus i stanowił symbol oporu katolików przeciw kulturkampfowi.

W latach 1922–1933 do tego kościoła przychodziła modlić się mieszkająca przy pobliskiej ul. Nowowiejskiej Edyta Stein, później kanonizowana. Jej kaplica znajduje się dziś po lewej stronie kościoła. W czasie oblężenia Wrocławia pod koniec II wojny światowej kościół uległ tak znacznym zniszczeniom, że pierwotnie został przeznaczony do rozbiórki. W 1947 przekazany księżom salezjanom, którzy w ciągu następnych lat odbudowali go, założyli w sąsiedztwie swoje zgromadzenie zakonne, ustanowili w nim swą kaplicę zakonną oraz prowadzą w pobliżu Prywatne Gimnazjum Salezjańskie im. Św. Edyty Stein. W latach 2002–2004 odbudowano kryty miedzią stromy dach nawy i transeptu w dawnej formie.

Architektura i wnętrze

edytuj

Kościół jest orientowany, murowany, z cegły maszynowej zbliżonej rozmiarami do średniowiecznej, z piaskowcowym detalem architektonicznym, Jest to bazylika z trzema nawami, pięcioprzęsłowa, założona na planie krzyża łacińskiego, o sklepieniach krzyżowo-żebrowych. Prezbiterium zamknięte wielobocznie, po obu stronach przyległe do niego, otwarte pięcioboczne kaplice. Transept pięcioprzęsłowy, zakończony był domkami portalowymi, zachowany jedynie południowy. Nawa poprzedzona trójprzęsłowym przedsionkiem z wieżami, ujętymi po bokach wielobocznymi kaplicami. Kościół opięty przyporami, okna ostrołukowe. W zachodniej elewacji są trzy portale z figuralnymi tympanonami, zwieńczone ażurowymi wimpergami. Wnętrze jest strzeliste, zdobione pierwotnie bogatą polichromią motywów roślinnych[3]. Na wieży znajduje się obecnie jeden dzwon o tonie a’ z napędem ręcznym, używany jedynie dwa razy w roku[4]. Na co dzień zastępują go dzwony elektroniczne. Przed II wojną światową na wieży wisiał jeszcze jeden dzwon[5].

Tympanon Jaksy

edytuj

Z dawnego kościoła św. Michała Archanioła pochodzi tympanon Jaksy, najstarszy zachowany w Polsce tympanon fundacyjny pochodzący z lat ok. 1160–1163[6]. Umieszczono na nim Chrystusa Tronującego oraz po bokach Jaksę z żoną Agatą i księcia Bolesława Kędzierzawego z synem Leszkiem. Książę Bolesław trzyma w rękach model kościoła z napisem „Bitom” upamiętniając fundację przez niego kościoła na Wzgórzu św. Małgorzaty w Bytomiu[7]. Zabytek znajduje się obecnie w Muzeum Architektury we Wrocławiu.

Przypisy

edytuj
  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  2. Ogłoszenia duszpasterskie parafii św. Michała Archanioła we Wrocławiu. 2020-04-25. [dostęp 2021-03-25].
  3. Kościół parafialny św. Michała Archanioła – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2021-09-25] (pol.).
  4. Tomasz Nowicki, Dzwon na południowej wieży kościoła św. Michała Archanioła przy ul. Prusa we Wrocławiu, 5 października 2015.
  5. Kościół św. Michała Archanioła, ul. Prusa Bolesława, Wrocław [online], polska-org.pl [dostęp 2021-09-25].
  6. Wystawy w Muzeum Architektury – Sala Romańska. Muzeum Architektury we Wrocławiu. [dostęp 2009-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-07)]. (pol.).
  7. O dziejach Bytomia słów kilka. bytom.pl. [dostęp 2009-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-07)]. (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Atlas architektury Wrocławia, t. 1. Budowle sakralne. Świeckie budowle publiczne. Wrocław, 1997, nr kat. 62.
  • Encyklopedia Wrocławia, Wrocław 2001, s. 408.
  • Leksykon architektury Wrocławia, Wrocław 2011, s. 864–865.
  • Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Warszawa 2006, s. 1031.

Linki zewnętrzne

edytuj