Kościół św. Mikołaja w Toruniu
Kościół św. Mikołaja w Toruniu – gotycki zespół klasztorny w Toruniu, wzniesiony w 1334, rozebrany w pierwszej połowie XIX w. Była to największa budowla toruńskiego Nowego Miasta.
| |||||||||||
| kościół klasztorny | |||||||||||
 Widok kościoła i klasztoru na rysunku G.F. Steinera z 1743 r. | |||||||||||
| Państwo |  Polska
| ||||||||||
| Województwo |  kujawsko-pomorskie
| ||||||||||
| Miejscowość | Toruń | ||||||||||
| Wyznanie | katolickie | ||||||||||
| Kościół | rzymskokatolicki | ||||||||||
| Wezwanie | św. Mikołaja | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Torunia   Kościół św. Mikołaja w Toruniu | |||||||||||
Położenie na mapie Polski  Kościół św. Mikołaja w Toruniu | |||||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  Kościół św. Mikołaja w Toruniu | |||||||||||
 53°00′44″N 18°36′24″E/53,012222 18,606667
| |||||||||||
LokalizacjaEdytuj
Kościół znajdował się w prawobrzeżnej części miasta, na terenie Zespołu Staromiejskiego, na obecnym Placu Dominikańskim.
HistoriaEdytuj
Dominikanie zostali sprowadzeni do Torunia w 1263 roku na podstawie przywileju wydanego przez wielkiego mistrza krzyżackiego Anno von Sangershausen i otrzymali teren znajdujący się wtedy poza miastem, choć graniczący z murami miejskimi. Gdy w 1264 roku lokowano Nowe Miasto Toruń, dominikanie znaleźli się w jego północno-zachodnim narożniku. Zajmowali działkę ograniczoną od południa i od wschodu dzisiejszymi ulicami Most Pauliński, Zaułek Prosowy i Dominikańską, a od północy i zachodu murami miejskimi. Prawdopodobnie przed 1285 rokiem ukończono budowę kościoła, a kolejne prace budowlane były prowadzone w latach 30. XIV w. Zabudowania były wielokrotnie uszkadzane w wyniku wojen, pożarów i uderzeń piorunów (m.in. bombardowania przez oblegające Toruń wojska polskie w 1658 roku oraz Szwedzkie w 1703, pożary w 1423 i 1764 roku, oblężenia w czasie wojen napoleońskich w 1809 i 1813 roku). W 1820 zakon uległ kasacie, w ciągu kolejnych lat w kościele urządzono magazyn, a w 1834 roku ostatecznie go rozebrano[1].
CharakterystykaEdytuj
Wygląd zespołu klasztornego jest znany dzięki rysunkom G.F. Steinera z 1743 roku i Georga Cuny'ego z lat 20. XIX w. Kościół był dwunawową halą z wielobocznie zamkniętym, wydłużonym prezbiterium. Nieco węższa nawa południowa była od wschodu zakończona wielobocznie zamkniętą kaplicą św. Jacka. Nawy były nakryte wspólnym wysokim dachem dwuspadowym, podobnie jak prezbiterium. Od zewnątrz bryła budowli była opięta dwuskokowymi skarpami sięgającymi korony murów, w prezbiterium ustawionymi gęściej niż w korpusie. Pośrodku wschodniego szczytu korpusu wyrastała ośmioboczna wieżyczka, podobna do wieżyczek we wschodnim szczycie kościoła NMP. Od północy do kościoła przylegał klasztor z kwadratowym krużgankiem arkadowym. Na podstawie zachowanych rysunków można stwierdzić, że budynki klasztorne były jeszcze przed rozbiórką w dużej części gotyckie, z wyjątkiem refektarza, który posiadał manierystyczną szatę zewnętrzną (boniowanie w dolnej części oraz szczyt wolutowy dekorowany pilastrami i sterczynami).
Wnętrze kościoła było bogato wyposażone – oprócz organów z 1685 roku znajdowało się w nim 20 ołtarzy, a według inwentarza z 1738 roku również dziesięć grobowców i osiem nagrobków. Część wyposażenia po rozbiórce trafiła do kościołów w Toruniu i okolicy (m.in. dwa krucyfiksy – Mistyczny i Czarny oraz feretron różańcowy do kościoła św. Jakuba, nagrobek braci Tylickich do kościoła NMP, części ołtarzy do kościołów w Złotorii i Dobrzyniu, łuk tęczowy do Kowalewa). Szereg interesujących gotyckich kwater witrażowych znajduje się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu.
Obecnie miejsce zajmowane przez klasztor to tzw. plac podominikański, otoczony murem z odkrytymi i wyeksponowanymi pozostałościami zespołu. W jego północnej części wzniesiono w XIX w. budynki na potrzeby Twierdzy Toruń – tak zwany Nowy Arsenał i piekarnię[2][3].
6 listopada 2017 roku rozpoczęła się modernizacja Placu Dominikańskiego, której zakończenie przewidywano na początek stycznia 2018 roku[4].
CiekawostkiEdytuj
Kościół św. Mikołaja był jedyną toruńską świątynią leżącą wewnątrz murów miejskich, która poprzez cały okres Reformacji pozostała w rękach Kościoła katolickiego i nie była użytkowana przez protestantów.
GaleriaEdytuj
Kaplica św. Jacka, w tle prezbiterium
Widok na nawę główną, nawę boczną, kaplice św. Jacka i prezbiterium
Tablica informacyjna o kościele
Pozostałości kościoła, w tle zachowany fragment klasztoru (kaplicy św. Katarzyny)
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ JW Web Development, Toruń, Atrakcje Torunia, Przewodnik po Toruniu, Zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, Przewodnicy miejscy Toruń przewodnik miejski Informacja turystyczna, Zabytki Torunia i kujawsko-pomorskiego, Muzea, Historia, Pierniki toruńskie, Twierdza Toruń, www.turystyka.torun.pl [dostęp 2017-04-20] (pol.).
- ↑ 53, Ruiny XIII-wiecznego kościoła św. Mikołaja w Toruniu [zdjęcia], „torun.naszemiasto.pl”, 1 marca 2014 [dostęp 2017-04-20] (pol.).
- ↑ Michał P. Kadlec, PO TORUNIU: Kościół św. Mikołaja, PO TORUNIU [dostęp 2017-04-20].
- ↑ Wyborcza.pl, torun.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-08].
BibliografiaEdytuj
- Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska, Leszek Kotlewski, Kościół dominikański pw. św. Mikołaja w Toruniu, Toruń, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego, 1997, ISBN 83-908459-2-X
- Klasztor dominikański w Toruniu. W 750. rocznicę fundacji, red. Piotr Oliński, Waldemar Rozynkowski, Juliusz Raczkowski, Toruń, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013