Kościół Jakuba Starszego w Ustroniu
Kościół Ewangelicko-Augsburski Apostoła Jakuba Starszego w Ustroniu – ewangelicko-augsburski kościół parafialny mieszczący się w Ustroniu, przy pl. ks. Karola Kotschego.
 A/188/60 z dnia 2.03.1960 oraz A-349/78 z 07.07.1978[1] | |||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
pl. ks. Karola Kotschego 1 | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Ustronia  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |||||||||||||||||
 49°43′28,5″N 18°48′23,0″E/49,724583 18,806389
| |||||||||||||||||
Historia edytuj
W okresie reformacji tutejsza ludność, która wzorem panującego księcia cieszyńskiego przeszła na protestantyzm, przejęła pierwszy katolicki, drewniany kościół ustroński, stojący na miejscu dzisiejszego cmentarza. Z kolei w czasach kontrreformacji ustrońscy ewangelicy, prześladowani za swe wyznanie, odprawiali nabożeństwa w ukrytych w górach miejscach (m.in. na stokach Równicy). Dopiero po patencie tolerancyjnym cesarza Józefa II (1781 r.) zbudowali w 1783 r., w pewnym oddaleniu od centrum wsi, drewnianą szopę z przeznaczeniem na dom modlitwy. W 1785 r. wybudowano obok szopy pierwszy, drewniany kościółek[2].
Inicjatorem budowy większego, murowanego kościoła był ówczesny proboszcz zboru luterańskiego ks. Karol Fryderyk Kotschy. Koszt budowy świątyni opiewał na sumę 8 tysięcy guldenów, które starano się uzyskać od zborowników z Ustronia. Gdy nie udało się uzyskać całej sumy, ks. Kotschy, dzięki znajomościom znalazł wsparcie poza Księstwem Cieszyńskim. Ofiarodawcami byli m.in. arcyksiążę Karol Habsburg, Ministerstwo Wyznań i Oświaty w Saksonii, Wielki Książę Saksonii-Weimaru-Eisenach i król pruski Fryderyk Wilhelm III. Kamień węgielny pod budowę położono 25 lipca 1835 roku. Kościół został wybudowany według projektu lwowskiego architekta Floriana Onderka. Budowę ukończono w 1838 roku, wtedy także poświęcono kościół, którego dokonał ks. senior Józef Schimko, proboszcz ewangelicki z Bielska[3]. Wieża została dobudowana w latach 1856–1857 po całkowitym zrównaniu w prawach katolików i innych wyznań chrześcijańskich w cesarstwie.
Architektura i wyposażenie edytuj
Świątynia jest murowana, do jej budowy użyto kamienia i cegły. Budowla nie ma wyraźnie zaznaczonych, jednolitych cech stylowych. Ma klasycystyczną fasadę, trójnawowe wnętrze z dwukondygnacyjnymi, murowanymi emporami (balkonami) w nawach bocznych i półkoliście zamknięte prezbiterium po stronie wschodniej. Nawa główna posiada sklepienie kolebkowe. Dach kościoła jest czterospadowy i pokryty blachą. Wieża, murowana na planie kwadratu, jest zwieńczona strzelistym ostrosłupowym hełmem.
Do wyposażenia kościoła należą m.in.: rokokowa ambona z przełomu XVIII i XIX stulecia oraz obraz Ostatniej Wieczerzy z początku XIX stulecia pędzla J. Stetke, a także kielichy, dzbany cynowe i lichtarze pochodzące z XIX wieku.
Na wieży wiszą 3 staliwne dzwony wykonane w Bochumer Verein w Niemczech. Noszą imiona: Wiara, Nadzieja i Miłość. Ważą: 468, 875 i 1309 kg[4].
Muzeum im. ks. Piotra Wowry edytuj
W 2021 r. w jednym z pomieszczeń budynku kościoła zostało utworzone Muzeum im. ks. Piotra Wowry. Gromadzi ono eksponaty związane z historią Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Ustroniu, samego kościoła oraz związanych z nimi dawniej instytucji (szkoły, sierociniec, wydawnictwo, a nawet bank). Znajdziemy tu kolekcję gromadzonych w kościele naczyń liturgicznych (p. wyżej), drewnianych i srebrnych świeczników, mosiężnych puszek na datki itp. W gablotach zobaczymy zbiory dokumentów, związanych z działalnością parafii oraz liczne egzemplarze Biblii, kancjonałów i postylli. Do najstarszych należą postylla w języku czeskim z 1553 r. oraz Biblia z 1692 r. Najcenniejszym eksponatem jest obraz nieznanego autora z XVIII w. pt. „Ostatnia Wieczerza”[5].
Otoczenie kościoła edytuj
Obok kościoła dawna szkoła ewangelicka o siedmioosiowej fasadzie, wzniesiona w 1835 r. na miejscu starszej, drewnianej z 1787 r. W 1870 r. budynek podniesiono o jedną kondygnację. Z początkiem XIX w. wzniesiono piętrową, murowaną z cegły i kamienia plebanię, nakrytą polskim dachem łamanym. W 1858 r. zbór ewangelicki założył w pobliżu kościoła własny cmentarz (wcześniej zmarłych wszystkich wyznań chowano na cmentarzu katolickim)[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b Józef Pilch. Z starych dziejów Ustronia. „Pamiętnik Ustroński”. 3, s. 6-25, 1990. Urząd Miejski w Ustroniu, Towarzystwo Miłośników Ustronia.
- ↑ Lidia Szkaradnik. Chwałę twą budować. „Gazeta Ustrońska”. 8 (749), s. 6, 2006-02-23. Ustroń. ISSN 1231-9651.
- ↑ Kościół ap. Jakuba Starszego - Parafia. ustron.luteranie.pl. [dostęp 2021-10-07].
- ↑ Karina Wowry: Cenne eksponaty Muzeum im. ks. Piotra Wowry [w]: „Kalendarz Ustroński 2023”, s. 120-127 ISSN 1506-848X
Bibliografia edytuj
- Zabytki Ustronia
- Mirosław Barański: Beskid Śląski. Pasmo Stożka i Czantorii. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1996, s. 284. ISBN 83-7005-370-X.
- Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 213. ISBN 978-83-933109-3-7.
- Michał Kowalski: Śląsk Cieszyński - Po obu stronach Olzy. Wyd. II. Kraków: Amistad Sp. z o.o. - Program PolskaTurystyczna.pl, 2009, s. 90. ISBN 978-83-7560-069-8.