Kościół Matki Boskiej Gromnicznej i klasztor Karmelitanek Bosych we Lwowie

Kościół Matki Boskiej Gromnicznej
we Lwowie
Церква Стрітення Господнього (Львів)
	kościół seminaryjny (przed 1945 r.),; kościół klasztorny (obecnie)
	; Kościół Matki Boskiej Gromnicznej
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Miejscowość	Lwów
Wyznanie	katolickie
Kościół	obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
Wezwanie	Matki Boskiej Gromnicznej
Historia
Data zakończenia budowy	1644–1692
Aktualne przeznaczenie	klasztor Sreteński
Poprzednie wyznanie	katolickie / rzymskokatolicki
Dane świątyni
Architekt	Jan Baptysta Gisleni,; Tomasz Dubiński
Świątynia; • materiał bud.	; • kamień ciosany, cegła
	Położenie na mapie Lwowa Kościół Matki Boskiej Gromnicznej; we Lwowie
	Położenie na mapie Ukrainy Kościół Matki Boskiej Gromnicznej; we Lwowie
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Kościół Matki Boskiej Gromnicznej; we Lwowie
	Położenie na mapie rejonu lwowskiego Kościół Matki Boskiej Gromnicznej; we Lwowie
	49°50′40,20″N 24°02′10,68″E/49,844500 24,036300
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Matki Boskiej Gromnicznej i klasztor Karmelitanek Bosych we Lwowie – zabytkowy dawny kościół klasztorny, położony przy ul. Wynnyczenki 30 (w przedwojennej Polsce ul. Czarnieckiego).

Historia kościoła i klasztoru

W 1642 wojewoda bełski i ruski Jakub Sobieski, ojciec przyszłego króla Polski Jana III Sobieskiego i jego małżonka – Teofila z Daniłowiczów ufundowali dla karmelitanek bosych klasztor i kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Loretańskiej (z Loreto). Akt fundacyjny został spisany 11 czerwca 1642 roku, a poprzedziła go wydana w lutym tego samego roku bulla papieża Urbana VIII. Donacja wyniosła 30 000 złotych. Jako pierwszy zbudowano kościół – przed 1644. Projekt wykonał Jan Baptysta Gisleni^[1], nadworny architekt królów: Zygmunta III Wazy, Władysława IV i Jana Kazimierza. Kościół został wzniesiony na planie krzyża łacińskiego i był wzorowany na rzymskim kościele św. Zuzanny Carla Maderna.

W drugim etapie prac budowlanych w latach 1683-1688 powstała wg wcześniejszej koncepcji Gisleniego fasada^[1], dzięki której stał się jednym z najokazalszych kościołów ówczesnego Lwowa. Etap ten zapewne, w ślad za fundacją ojca, sfinansował król Polski Jan III Sobieski^[2]. Została wzniesiona z kamiennych ciosów i cegły, rozczłonkowana, o doskonale wyważonych proporcjach. Głównym akcentem fasady jest monumentalny portyk wejściowy flankowany kolumnami i zwieńczony płaskim tympanonem. Nad nim umieszczony jest portyk balkonowy, zwieńczony konchą. Pierwszą kondygnację świątyni dzielą pilastry w porządku toskańskim a drugą – w porządku jońskim. Kondygnacje są oddzielone rozczłonkowanym belkowaniem. W tympanonie fasady umieszczono kartusz z herbami fundatorów – Janina (Sobieskich) i Sas (Daniłowiczów).

W 1644 rozpoczęto wznoszenie klasztoru, ale jego budowa ciągnęła się dłużej i była przerywana najazdami i zniszczeniami, które trwały od najazdu Chmielnickiego w 1648 i zakończyły się w 1683 wraz z wiktorią wiedeńską Jana III Sobieskiego.

Barokowa fasada z lat 1683-1688

Najazd Chmielnickiego spowodował ucieczkę sióstr do Krakowa, a następnie do Warszawy, gdzie Lubomirscy i Ossolińscy uposażyli ich nowy dom zakonny. Po wojnie z 1655 karmelitanki powróciły do Lwowa. W latach 1661–1662 wznowiono prace przy kościele i klasztorze pod kierunkiem Jan Godnego i ks. Gawatha. Najazd turecki z 1672 spowodował, że siostry ponownie opuściły Lwów i udały się do Warszawy. Dopiero po zwycięstwie pod Wiedniem w 1683 król Jan III Sobieski wznowił prace, którymi pokierował Tomasz Dubiński. W tym czasie dokończono zdobienie fasady kościoła; w niszach na pierwszej kondygnacji wstawiono kamienne wazy, a w niszach na drugiej kondygnacji – figury św. Józefa i św. Teresy z Ávili, dzieło Andrzeja Szwanera z 1688. Na skrzyżowaniu nawy i transeptu wzniesiono niewielką kopułę z sygnaturką. W 1692 budowa kościoła dobiegła końca.

W 1772, w chwili I rozbioru Polski, w klasztorze żyło 17 zakonnic. W lutym 1782, w wyniku reform józefińskich przeprowadzonych przez cesarza Austrii Józefa II zakon karmelitanek bosych uległ kasacie; ich kościół przejęli przejściowo franciszkanie, a klasztor – szarytki.

W 1792 kościół zamieniono na magazyn wojskowy, a w klasztorze zorganizowano seminarium duchowne łacińskiej archidiecezji lwowskiej.

W 1842 rewindykowano kościół i przeprowadzono jego gruntowny remont. W barokowym ołtarzu głównym umieszczono obraz Ofiarowanie Najświętszej Marii Panny, Alojzego Rejchana (1843), który był także autorem obrazów św. Jana Kantego i św. Jana Nepomucena, umieszczonych w ołtarzach bocznych. Wówczas też zmieniono wezwanie kościoła na Matki Boskiej Gromnicznej (lub: Oczyszczenia Najświętszej Marii Panny) i uczyniono z niego kościół seminaryjny. W sąsiedztwie kościoła wzniesiono pałac metropolitów lwowskich.

Kościół Matki Boskiej Gromnicznej był kościołem seminaryjnym również w II Rzeczypospolitej.

Po 1945 został zamknięty podobnie jak wiele innych lwowskich świątyń.

W 1979 w zespole kościelno-klasztornym umieszczono Wojewódzki Urząd Jakości, Metrologii i Standaryzacji.

Na początku XXI wieku kościół wraz z klasztorem został przekazany ukraińskiemu kościołowi greckokatolickiemu. Pełni on obecnie funkcję kościoła klasztornego i nosi wezwanie Стрітення, tj. Ofiarowania Pańskiego. W kościele odprawiane są też nabożeństwa w obrządku rzymskokatolickim.

Zobacz też

Kościół św. Agnieszki i klasztor Karmelitanek Trzewiczkowych we Lwowie

Przypisy

↑ ^a ^b StanisławS. Mossakowski StanisławS., Lwowski kościół Karmelitanek Bosych (1642–1690) a projekty Giovanniego Battisty Gisleniego, „Biuletyn Historii Sztuki”, 86 (1), 2024, s. 31–52, DOI: 10.36744/bhs.1794, ISSN 2719-4612 [dostęp 2024-12-05] .
↑ Rafał Nestorow, Kościół p.w. Oczyszczenia Najśw. Panny Marii i dawny klasztor ss. Karmelitanek Bosych, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. 1: Kościoły i klasztory rzymsko-katolickie dawnego województwa ruskiego, t. 19: Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (1), red. Jan K. Ostrowski, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011, s. 270–296

Bibliografia

Aleksander Medyński, Lwów. Przewodnik dla zwiedzających miasto, wyd. nakładem autora, Lwów 1937.
Stanisław Mossakowski, Lwowski kościół Karmelitanek Bosych (1642–1690) a projekty Giovanniego Battisty Gisleniego, Biuletyn Historii Sztuki, 86, 1, rok 2024
Rafał Nestorow, Kościół p.w. Oczyszczenia Najśw. Panny Marii i dawny klasztor ss. Karmelitanek Bosych, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. 1: Kościoły i klasztory rzymsko-katolickie dawnego województwa ruskiego, t. 19: Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (1), red. Jan K. Ostrowski, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011, s. 270–296
Tadeusz Mańkowski, Lwowskie kościoły barokowe, Towarzystwo Naukowe we Lwowie, Lwów, 1932, s. 41–49
Ryszard Chanas, Janusz Czerwiński, Lwów, Przewodnik turystyczny, wyd. Ossolineum, Wrocław 1992, ISBN 83-04-03913-3.
Bartłomiej Kaczorowski, Zabytki starego Lwowa, wyd. Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1990, ISBN 83-85083-02-2.

[:0-1] StanisławS. Mossakowski StanisławS., Lwowski kościół Karmelitanek Bosych (1642–1690) a projekty Giovanniego Battisty Gisleniego, „Biuletyn Historii Sztuki”, 86 (1), 2024, s. 31–52, DOI: 10.36744/bhs.1794, ISSN 2719-4612 [dostęp 2024-12-05] .

[2] Rafał Nestorow, Kościół p.w. Oczyszczenia Najśw. Panny Marii i dawny klasztor ss. Karmelitanek Bosych, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. 1: Kościoły i klasztory rzymsko-katolickie dawnego województwa ruskiego, t. 19: Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (1), red. Jan K. Ostrowski, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011, s. 270–296

[1]

[2]