Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie – dawny kościół farny, późnogotycki, z pierwszej ćwierci XVI w.

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie
A-92 z dnia 18.07.1960 r.
kościół parafialny
Ilustracja
widok od południowego zachodu
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Ciechanów

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Józefa w Ciechanowie

Wezwanie

Narodzenia NMP

Położenie na mapie Ciechanowa
Mapa konturowa Ciechanowa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie”
Położenie na mapie powiatu ciechanowskiego
Mapa konturowa powiatu ciechanowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie”
Ziemia52°52′33″N 20°36′53″E/52,875833 20,614722

Historia edytuj

Kościół wybudowany przypuszczalnie między 1511–1525 rokiem, konsekrowany w 1551 roku przez biskupa płockiego Andrzeja Noskowskiego (1547–1567)[1]. Główna świątynia parafialna Ciechanowa, miejsce sejmików szlachty mazowieckiej, podczas których często dochodziło do awantur, a nawet zabójstw[2]. Uszkodzony w czasie wojen szwedzkich w 1657 r. oraz na początku wieku XVIII. W 1781 r. kościół częściowo wyremontowano (staraniem ks. Macieja Rydzewskiego). Na początku XIX wieku świątynia wymagała jednak ponownego remontu (uszkodzony dach), dlatego też w 1804 r. zaprzestano odprawiania w niej nabożeństw, a życie parafialne przeniosło się do pobliskiego kościoła augustianów[3]. W 1807 r. opuszczony kościół został zajęty przez wojska Napoleona i przekształcony w piekarnię. Zniszczeniu i spaleniu uległo wówczas całe wyposażenie wnętrz. Kolejne remonty miały miejsce w latach 1821–1827 staraniem proboszcza ks. Rajmunda Bagińskiego przy wydatnej pomocy finansowej gen. Wincentego Krasińskiego. W tym też czasie, 20 października 1822 r., sakrament bierzmowania przyjął tutaj syn kolatora – późniejszy poeta Zygmunt Krasiński[2]. Kolejne prace remontowe trwały w latach 1876–1878 i 1913–1920 (drugi remont według projektu arch. Stefana Szyllera, staraniem ówczesnego proboszcza ks. Remigiusza Jankowskiego). Ostatni większy remont świątyni miał miejsce zaraz po wojnie, w latach 1946–1954[4].

Architektura edytuj

Kościół późnogotycki, orientowany, murowany z cegły, przy użyciu rusztowania jednosłupowego[5]. Trójnawowy, pseudobazylikowy. Korpus przecina para wysokich symetrycznych kaplic, tworzących rodzaj ramion transeptu (pierwsze tego typu rozwiązanie w Polsce)[6][7]. Północna kaplica Męki Pańskiej zachowała formę późnogotycką. Południowa kaplica św. Anny została przebudowana w 1840 roku w formie neogotyckiej[8]. Jej obecna pseudogotycka forma, podobnie jak dobudowanej obok zakrystii, jest dziełem arch. Stefana Szyllera. Także S. Szyllerowi zawdzięczamy obecny kształt wnętrz kościoła – głównie sklepienia gwiaździste, zaprojektowane przez niego na początku XX wieku[9]. Z kolei w dawnej zakrystii (obecnie kaplicy Matki Boskiej) znajduje się sklepienie kolebkowo-krzyżowe. Kościół posiada bogato zdobione ceglane, gotyckie szczyty. Całościowy obraz świątyni zaburza nieco, obniżony pod koniec XIX wieku, dach pokryty blachą. Postulat Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości z 1920 roku, podwyższenia kalenicy do dawnego poziomu, nie został jak dotąd zrealizowany[10].

Wystrój wnętrza edytuj

Większość wyposażenia kościoła pochodzi z XIX i XX wieku. Do starszych elementów należą:

  • dwie kropielnice granitowe z XVI wieku (kruchta główna i kruchta północna)
  • krucyfiks z 1. połowy XVII wieku, wzorowany na wcześniejszym z wieku XV.
  • polichromie w kościele pochodzą z 1920 r., wykonał je Władysław Drapiewski[11].
  • wystrój kaplicy Matki Boskiej zaprojektował Wiktor Zin.
  • W nawie głównej, na lewym filarze, znajduje się późnogotycka płyta nagrobna Stanisława Szczurzyńskiego (zm. 1556) właściciela wsi Szczurzyn. Płyta przedstawia płaskorzeźbioną postać rycerza w zbroi, z napisem antykwą w bordiurze i kartuszami w narożach oraz herbami: Ostoja (lub Przegonia), Pobóg, Lubicz (odwrócony) i Prawdzic[12].
  • tablica z łacińskim tekstem z 1644 roku, sławiąca życie i zasługi Andrzeja Przedwojewskiego oraz Doroty Bielińskiej, ufundowana przez ich syna, Aleksandra, kasztelana lubaczowskiego[13].
  • epitafium upamiętniające Jana Gumowskiego (zm. 1844)[14].

Otoczenie edytuj

Przy ścianie południowej nawy bocznej, jako pozostałość po dawnym cmentarzu przykościelnym, znajduje się nagrobek Michała i Marii Mieszkowskich z 1861 r. Nieopodal kościoła, na szczycie grodziska, zwanego Farską Górą, wznosi się neogotycka dzwonnica wystawiona w roku 1889, w miejscu wcześniejszej, drewnianej. Obok dzwonnicy – figura Matki Boskiej z tego samego okresu. Uwagę zwraca także neorenesansowa plebania z 1890 r. (nadbudowana w 1979 r.) oraz dom parafialny z 1910 r. W pobliżu kościoła znajdują się także: drewniana organistówka i murowany kiosk na dewocjonalia (z pocz. XX wieku), a także współczesny ołtarz polowy wraz z pomnikiem św. Jana Pawła II.

Przypisy edytuj

  1. [1]Wojciech Górczyk, Ciechanów – zarys dziejów do XV w., "Kultura i Historia", UMCS Lublin.
  2. a b Jan Kazimierz Korzybski, Ciechanowskie pamiątki przeszłości, Ciechanów, 2000, s. 63.
  3. Michał Marian Grzybowski, Ciechanów. Szkic z dziejów parafii, Płock, 1988, s. 13.
  4. Jan Kazimierz Korzybski, Ciechanowskie pamiątki przeszłości, Ciechanów, 2000, s. 61.
  5. Wojciech Górczyk, Topografia sakralna Ciechanowa do roku 1600, „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne”, nr 30 (2016) s. 66.
  6. Galicka I., Sygietyńska H., Ciechanów i okolice, [w:] Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. 10, [Województwo warszawskie], z. 1, Warszawa: Instytut sztuki PAN, 1977.http://ciechanow.boo.pl/biblioteka/katalog/wstep_zabytki.pdf.
  7. Wojciech Górczyk, Ciechanów – zarys dziejów do XV w., „Kultura i Historia”, UMCS Lublin. http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/2280.
  8. Wojciech Górczyk, Topografia sakralna Ciechanowa do roku 1600, Bieżuńskie Zeszyty Historyczne, nr 30 (2016) s. 66-67.
  9. Małgorzata Omilanowska, Architekt Stefan Szyller 1857-1933, Warszawa, 2008, s. 189.
  10. Małgorzata Omilanowska, Architekt Stefan Szyller 1857-1933, Warszawa, 2008, s. 204.
  11. Michał Marian Grzybowski, Ciechanów. Szkic z dziejów parafii, Płock, 1988, s. 16.
  12. https://wuw.pl/data/include/cms//Rzezba_nagrobna_na_Mazowszu_Hajduk_Olga_2021.pdf
  13. Jan Kazimierz Korzybski, Ciechanowskie pamiątki przeszłości, Ciechanów, 2000, s. 64.
  14. Jan Kazimierz Korzybski, Ciechanowskie pamiątki przeszłości, Ciechanów, 2000, s. 70.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj