Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzostku
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego[4] – klasycystyczny rzymskokatolicki kościół parafialny, znajdujący się w Brzostku.
 nr rej. A-704 z 5 stycznia 1968 r.[1] | |||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||
 Widok z Rynku | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
ul. Słoneczna 1 | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Brzostku  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu dębickiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Brzostek  | |||||||||||||||||
 49°52′43″N 21°24′44″E/49,878611 21,412222
| |||||||||||||||||
Położenie edytuj
Kościół jest orientowany[5], stoi na wzniesieniu[2] w pobliżu Rynku, przy jego południowo-wschodnim krańcu. Otacza go kamienny mur, z bramami od strony Rynku, plebanii i ul. Łukasiewicza[5]. W XX w. wokół rosły drzewa – lipy i kasztany[2].
Historia edytuj
Budynek (pierwotnie pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego) został wybudowany w 1817 r.[2], na miejscu starego kościoła; ołtarz św. Leonarda i chrzcielnicę sprowadzono do niego z kościoła z pobliskich Kleci[6], rozebranego w 1818 r.[5] Świątynia została konsekrowana 6 sierpnia 1826 r.[3] W połowie XIX w. budynek przebudowano[7].
Budowla została uszkodzona podczas I wojny światowej. W czasie trwania walk o Brzostek na wieży ustawiono karabin maszynowy[3], po wojnie, w 1921 r., wyremontowano ją i zmieniono kształt dachu hełmowego na gotycki[3].
W sierpniu 1944 r., w wyniku walk prowadzonych w ramach II wojny światowej, spłonął dach i organy, uszkodzone zostało sklepienie, a wieżę zniszczył pocisk[6][3]. Po zakończeniu konfliktu, w latach 1946–1947, kościół odbudowano i odrestaurowano[2][6].
W 1968 r. budynek wpisano do rejestru zabytków (nr rejestru A-704 z 5 stycznia 1968)[1], a pod koniec XX w. ponownie poddano remontowi, nałożono nową polichromię i dobudowano nawy boczne[6].
Architektura edytuj
Budynek jest otynkowany, wzniesiony w stylu klasycystycznym z cegły, na kamiennej podmurówce. Nawa nakryta jest czterospadowym blaszanym dachem, prezbiterium dwuspadowym, który nad apsydą przechodzi w półstożkowy[8]; więźba dachowa wykonana jest z drewna[2]. W trójkątny szczyt fasady wtopiona jest wieża – czworoboczna o zaokrąglonych narożach, jednokondygnacyjna, zwieńczona dachem hełmowym[2]. Ściany budynku zdobione są gzymsem[7]. Nawa główna i prezbiterium nakryte są sklepieniami żaglastymi na gurtach spływających na przyścienne filary[8].
W świątyni znajduje się chór muzyczny, wsparty na dwóch filarach i dwóch półfilarach oraz rokokowa ambona z drugiej połowy XVIII w.[2]
Pod posadzką zachowały się krypty pochodzące z poprzedniego kościoła, datowane na XVII w.[5]
W kościele znajdują się elementy historycznego wyposażenia: obrazy św. Anny Samotrzeciej z XVII/XVIII w. oraz Matki Bożej Śnieżnej z XVIII w., ołtarz św. Leonarda z początku XVII w., chrzcielnica z przełomu XVII i XVIII w., ornaty z XVIII-XIX w. oraz dzwon kościelny z 1521 r.[3] Ołtarz główny, zawierający scenę nawiązującą do wezwania świątyni, powstał w 1907 r., według projektu rzeźbiarza Remiszewskiego[5] w stylu neobarokowym[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2023-02-20].
- ↑ a b c d e f g h i Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa tzw. „zielona” – kościół parafialny pw. Znalezienia Świętego Krzyża, zabytek.pl, grudzień 1960 [dostęp 2023-02-20] (pol.).
- ↑ a b c d e f Parafia Brzostek [online], parafiabrzostek.pl [dostęp 2023-02-20].
- ↑ ks. Bogdan Stanaszek: Historia parafii. parafiabrzostek.pl. [dostęp 2023-04-16]. Cytat: „Kościół parafialny, nazywany też farnym, nosił wezwanie Znalezienia Krzyża Świętego (obecnie Podwyższenia Krzyża Świętego).”
- ↑ a b c d e Stanaszek Bogdan: Brzostek i okolice. Brzostek: Towarzystwo Miłośników Ziemi Brzosteckiej, 1997, s. 73–75. ISBN 83-901833-3-1. OCLC 751187915.
- ↑ a b c d Brzostek [online], www.diecezja.rzeszow.pl, 16 lipca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-07-16].
- ↑ a b Andrzej Bronisław Krupiński: Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego. Warszawa: Wyd. PTTK „Kraj”, 1989, s. 25. ISBN 83-7005-224-X. OCLC 69520723. (pol.).
- ↑ a b c kościół parafialny pw. Znalezienia Świętego Krzyża – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2023-02-24] (pol.).