Kościół Trójcy Świętej w Kieżmarku

Kościół Trójcy Świętej[2] (także: kościół artykularny w Kieżmarku; słow. Kostol Najsvätejšej Trojice) – drewniana świątynia ewangelicka w mieście Kieżmark na Spiszu, w północnej Słowacji. Jeden z 38 kościołów artykularnych wzniesionych na terenie dawnych Węgier przez protestantów na mocy 26 artykułu sejmu w Sopronie w 1681 r. i jeden z 5 tego rodzaju kościołów zachowanych na terenie dzisiejszej Słowacji.

kościół Trójcy Świętej
Kostol Najsvätejšej Trojice
703-2582/0 z dnia 04.12.1981[1]
Ilustracja
Państwo

 Słowacja

Kraj

 preszowski

Miejscowość

Kieżmark ul. Hviezdoslavova 16

Wyznanie

ewangelickie

Kościół

Kościół Ewangelicki

Wezwanie

Trójca Święta

Położenie na mapie kraju preszowskiego
Mapa konturowa kraju preszowskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół artykularny w Kieżmarku”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół artykularny w Kieżmarku”
Ziemia49°08′01,3″N 20°25′42,6″E/49,133694 20,428500
Strona internetowa

Wraz z innymi drewnianymi świątyniami słowackich Karpat zapisany został w 2008 r. na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Historia edytuj

Pierwszy, prowizoryczny kościół stanął w tym miejscu już w 1687 r. Środki na docelową świątynię zbierano przez szereg lat w czasie publicznej zbiórki. Kwestowano nawet w wśród protestantów z północnej Europy, ponieważ królowie duński i szwedzki zezwolili na prowadzenie zbiórek w ich krajach, ale główna część składek pochodziła od bogatych rodzin całego Spisza[3]. Obecną świątynię wzniesiono w 1717 r. w wyjątkowo krótkim czasie 3 miesięcy. Wzorem dla budowniczych był tzw. Kościół Północny (hol. Noorderkerk), wybudowany na planie równoramiennego krzyża greckiego w latach 1620–1623 w Amsterdamie. Ten kształt kościoła rozpowszechnił się pierwotnie w krajach niemieckich i w Skandynawii, po czym z Niemiec przez Śląsk dotarł na Węgry.

Według tradycji w budowie kościoła pomagali szwedzcy marynarze (lub raczej cieśle ze szwedzkich stoczni): sklepienie kościoła ma przypominać wnętrze kadłuba łodzi, a okrągłe okna – okrętowe bulaje. W rzeczywistości w budowie i wyposażaniu świątyni mieli udział rzemieślnicy z całego Spisza. Głównym budowniczym był Juraj Müttermann z Popradu. Dekorację malarską wnętrz wykonał Gottlieb Kramer z Lewoczy. Organy zbudował Vavrinec Čajkovský również z Lewoczy, a jego dzieło ukończył Martin Korabinský ze Spiskiej Nowej Wsi. Całość prac snycerskich była dziełem kieżmarskiego mistrza, Jána Lercha.

W czasie II wojny światowej kościół został uszkodzony wybuchem, spowodowanym wysadzeniem niedalekiego mostu na potoku Ľubica. Naprawiono go dopiero w 1950 r. W latach 1953-1958 nastąpiły rozleglejsze prace konserwacyjne, zwłaszcza we wnętrzach. 12 czerwca 1991 r. kościół powrócił do funkcji świątyni miejscowego kościoła ewangelicko-augsburskiego[3]. W latach 1991–1996 przeprowadzono generalną konserwację kościoła.

Architektura i wyposażenie edytuj

Kościół wzniesiony jest w stylu ludowego baroku. Na fundamentach z cisowych belek wznoszą się drewniane ściany konstrukcji zrębowej, z zewnątrz omiecione gliną i bielone. Jedyną murowaną częścią jest zakrystia, przerobiona z dawnych pomieszczeń szkolnych. Kościół posiadał małą wieżyczkę, którą zburzono w 1893[3].

Wewnątrz rozległe i wysokie sklepienie opiera się na 4 okrągłych, drewnianych słupach i na obwodowych ścianach oszalowanych deskami. Na parterze i na sześciu dużych emporach są miejsca dla ponad 1500 wiernych. Wczesnobarokowy wystrój wnętrza zdobiony licznymi rzeźbami i malowidłami z okresu budowy. Najstarsza jest jedynie renesansowa chrzcielnica, której kamienna część pochodzi z 1690[3].

Przypisy edytuj

  1. Evidencia národných kultúrnych pamiatok na Slovensku
  2. Polski egzonim uchwalony na 109. posiedzeniu KSNG.
  3. a b c d Wiesława Rusin, Barbara Zygmańska, Paweł Klimek, Słowacja, Bielsko-Biała: Pascal, 2008, s. 391, ISBN 978-83-7513-207-6, OCLC 297848862.

Bibliografia edytuj

  • Puškár Imrich: Urbanistický vývoj mesta Kežmarok, w: „Pamiatky. Príroda”, nr 2/1979, s. 11-13;
  • Puškárova Blanka K.: Mestská pamiatková rezervácia Kežmarok, w: „Pamiatky. Príroda”, nr 2/1979, s. 6-10;
  • O kościele na oficjalnej stronie miasta. kezmarok.sk. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-01)]..