Kościół ewangelicko-augsburski w Wiedniu
Kościół ewangelicko-augsburski w Wiedniu – luterański kościół farny (niem. Lutherische Stadtkirche), położony przy Dorotheergasse 18 w Wiedniu (tzw. biały kościół). Siedziba śródmiejskiej parafii Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania (niem. Evangelische Pfarrgemeinde A.B., Wien - Innere Stadt), jednej z 22 w stolicy Austrii.
.JPG) Kościół ewangelicko-augsburski w Wiedniu (Śródmieście) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
Położenie na mapie Wiednia  | |
Położenie na mapie Austrii  | |
 48°12′24″N 16°22′07″E/48,206667 16,368611
| |
Jest to dawny kościół klasztorny klarysek pw. Matki Boskiej Anielskiej. Klasztor, zwany "Klasztorem Królewskim" lub "Klasztorem Królowej" (niem. Königinnenkloster), został założony ok. 1580 przez Elżbietę, córkę cesarza Maksymiliana II i wdowę po królu Francji Karolu IX. Kościół został wzniesiony w latach 1582-1583 przez Jacoba Viviana według planów nadwornego budowniczego Pietro Ferabosco. Jest budowlą renesansową, z elementami nawiązującymi do gotyku, jednonawową. Trójbocznie zamknięte prezbiterium obrócone było ku ulicy i wejście wiodło jedynie z klasztornego dziedzińca. 1781 klasztor został zsekularyzowany przez cesarza Józefa II i 1783 nabyty wraz z sąsiednim budynkiem (obecny dom parafialny) przez zbór ewangelicko-augsburski, powstały 1782 na mocy Patentu Tolerancyjnego z 1781. Przedtem wiedeńscy luteranie mimo ograniczeń korzystali z eksterytorialnej kaplicy ambasady duńskiej, gdzie prowadzono duszpasterstwo również w języku niemieckim (już 1764 wydrukowano w Norymberdze dla ich potrzeb własny kancjonał. Jednocześnie część terenów poklasztornych zakupiła nowa parafia ewangelicko-reformowana, a na pozostałym obszarze wzniesiono obecny Palais Pallavicini.
Pierwszym luterańskim proboszczem i superintendentem wiedeńskim został ks. Johann Georg Fock. Na mocy ograniczeń narzuconych przez patent tolerancyjny, dla nadania kościołowi świeckiego wyglądu, trzeba było rozebrać 3 wieże i od strony ulicy dodano trakt zabudowań (budowniczy Adalbert Hild). Dopiero 1841 można było umieścić krzyż nad wejściem prowadzącym z ulicy na teren świątyni. Podczas remontu 1872 wymieniono ławki na obecne. Dzięki zniesieniu ograniczeń Patentem Protestanckim z 1861, w 1876 architekt Otto Thienemann przebudował elewację prezbiterium od ulicy, nadając jej charakter kościelnej fasady ze szczytem. Gruntownie przebudowana została świątynia 1907 (Ludwig Schöne), gdy nie tylko rozbudowano fasadę ale - dla ułatwienia dostępu i większego bezpieczeństwa uczestników nabożeństw - wnętrze przeorientowano o 180°, wybijając główne wejście w dotychczasowym prezbiterium i przenosząc ołtarz i empory naprzeciwko, a organy nad nowe wejście. W 1922 parafia, dawniej obejmująca całe miasto, otrzymała obecną nazwę. Fasada uległa zniszczeniu podczas walk o Wiedeń 1945 i została odbudowana w uproszczonej formie 1948. W 1989 przeprowadzono jej rekonstrukcję według stanu z 1907, a 1997 zostało gruntownie odnowione wnętrze.
W ołtarzu z końca XVIII w. znajduje się obraz Ukrzyżowania namalowany przez Franza Lindera 1783, według kompozycji Antona van Dycka. Z tego czasu pochodzą również empory. Do najcenniejszych zabytków zaliczana jest stiukowa chrzcielnica z 1822. Z wcześniejszego okresu przetrwały płyty nagrobne z XVI-XVIII w. Z kościołem wiąże się bogate życie muzyczne, działali tu m.in. Andreas Streicher, Franz Lachner, Franz Kemmler i Adolf Wurm. Prospekt organowy jest empirowy z 1806, jednak obecny, wielokrotnie przebudowany instrument pochodzi z 1965, liczy 2 manuały i pedał, 31 rejestrów i ponad 1900 piszczałek.
Oprócz nabożeństw dla dorosłych, dzieci i młodzieży, w kościele odbywają się koncerty, wystawy oraz prowadzona jest żywa działalność diakonijna.
BibliografiaEdytuj
- Dehio - Handbuch, Die Kunstdenkmäler Österreichs, Wien, von Justus Schmidt und Hans Tietze, Neubearb. von Anton Macku und Erwin Neumann, rev. von Ilse Friesen, 6., verb. Aufl., Wien ; München, Schroll, 1973, ISBN 3-7031-0355-8