Kościół ewangelicko-reformowany w Wilnie
Kościół ewangelicko-reformowany w Wilnie (lit. Vilniaus evangelikų reformatų bažnyčia) – świątynia kalwińska znajdująca się w Wilnie przy ul. Zawalnej 20 (Pylimo), zbudowany w I połowie XIX wieku.
| kościół parafialny | |||||||||||
 Fasada wileńskiego kościoła reformowanego | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Wilno | ||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia |
Vilniaus evangelikų reformatų parapija | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Wilna  | |||||||||||
Położenie na mapie Litwy  | |||||||||||
 54°40′52,99″N 25°16′38,55″E/54,681386 25,277375
| |||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||
Historia edytuj
Pierwszy zbór kalwiński w Wilnie wzniesiono przy skrzyżowaniu zaułka św. Michała z ul. Wolana, na wprost kościoła św. Michała. Pierwszym razem stał się obiektem napaści studentów kolegium jezuickiego w 1611 roku. Zburzono wtedy nie tylko zbór, ale także spalono archiwa kościelne.
W 1639 roku na skutek fałszywego oskarżenia o strzelanie z budynku zboru do kościoła benedyktynek, w mieście doszło do rozruchów i ataków na zbór. Od zniszczenia ocaliła go obecność gwardii Krzysztofa i Janusza Radziwiłłów oraz licznej kalwińskiej szlachty. Pomimo tego, że to napadnięto na kalwinistów, z mocy wyroku sądu sejmowego w 1640 świątynia została zburzona, po czym przeniesiono ją za wały miejskie – powstał wówczas drewniany zbór otoczony cmentarzem kalwińskim.[1]
Trzeci budynek zboru został zburzony w wyniku kolejnego tumultu w 1682 roku. Duchowni wówczas musieli schronić się w grobowcach. Po odwołaniu się do króla Jana III Sobieskiego zbór pozwolono odbudować, ale sprawcy pozostali bezkarni.[2]
Obecny zbór murowany wzniesiono wg projektu Karola Podczaszyńskiego w latach 1830–1835. Nadano mu ciekawą formę architektoniczną – na frontonie kościoła przed 1939 znajdowały się trzy posągi dłuta Kazimierza Jelskiego, obecnie ocalał jedynie "Chrystus przemawiający do tłumu". Na dachu ustawiono też trzy figury, m.in. kobiety z krzyżem oraz dwóch aniołów, obecnie również zniszczone. Na frontonie znajdował się także napis po polsku "Oddajcie chwałę Panu."
Kościół posiada elementy klasycystyczne, m.in. charakterystyczny portyk złożony z sześciu kolumn doryckich. Wnętrze świątyni zdobił sufit z ornamentami roślinnami, umieszczono w nim również tablice poświęcone pamięci reformatorów litewskich.
Wileńscy kalwini modlili się w świątyni do 1945, po włączeniu Wilna w skład ZSRR kościół zamieniono na kino. Po 1991 został zwrócony lokalnej parafii reformowanej.
Na wprost świątyni przy ul. Zawalnej 11 znajdował się niegdyś gmach Kolegium Ewangelicko-Reformowanego.
Budynek zboru wileńskiego był inspiracją architektury zboru kalwińskiego w Raśnej oraz w Łodzi.
Przypisy edytuj
- ↑ https://rcin.org.pl/Content/26441/WA303_42367_A512-37-1993_OiR-Wisner.pdf
- ↑ Bogumił Zwolski, Zburzenie zboru ewangelicko-reformowanego w Wilnie w r. 1682, 1937 [dostęp 2021-09-15] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Juliusz Kłos, Wilno: przewodnik krajoznawczy, Wilno 1931, reprint Gdańska Oficyna Wydawnicza, Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, Oddział w Gdańsku, 1991
- Mieczysław Jackiewicz, Wileńska encyklopedia 1939-2005, Warszawa: Ex Libris Galeria Polskiej Książki, 2007, ISBN 978-83-89913-95-1, OCLC 169969397.
Linki zewnętrzne edytuj
- Oficjalna strona parafii (lit.)
- Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona