Kościoły ewangelickie w II Rzeczypospolitej

Kościoły ewangelickie w II Rzeczypospolitej – w okresie istnienia II Rzeczypospolitej do działających na jej terytorium Kościołów ewangelickich należało około 800 tys. wiernych, z których 70% stanowili etniczni Niemcy. Największy odsetek ewangelików zamieszkiwał województwa zachodnie, gdzie stanowili oni 5,9–9,7% całej ludności. Stosunkowo duży procent społeczeństwa tworzyli także w województwie łódzkim (7,1%) i warszawskim (3,7%)[1].

Biskup Juliusz Bursche
Superintendent Hermann Fritsche

Geneza edytuj

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, nastąpiła reorganizacja działania Kościołów protestanckich znajdujących się na terenie nowego państwa. Tylko Kościoły z terenu byłego zaboru rosyjskiego mogły zachować poprzedni ustrój, gdyż wszystkie parafie im podległe znalazły się na terenie II Rzeczypospolitej, a siedzibami ich władz zwierzchnich pozostawały Warszawa lub Wilno[1].

W odmiennej sytuacji znalazły się parafie z terenu zaborów austriackiego i pruskiego, odcięte od swoich macierzystych Kościołów. Parafie z ich terenu w dużej mierze tworzone były przez niemieckich wiernych, którzy dążyli do zachowania ich niezmienionego charakteru etnicznego. Postanowiono o oddzieleniu ich od dawnych Kościołów z siedzibami w Wiedniu i Berlinie oraz utworzeniu niezależnych związków wyznaniowych działających w granicach Polski[1].

Z parafii dawnego Ewangelickiego Kościoła Unii Staropruskiej powstał Ewangelicki Kościół Unijny w Polsce, a zbory z terenu Górnego Śląska utworzyły Ewangelicki Kościół Unijny na polskim Górnym Śląsku. Staroluterańskie parafie powołały Kościół Ewangelicko-Luterski w Polsce Zachodniej. W 1922 r. zbory dawnej Superintendentury Galicji i Bukowiny Kościoła ewangelickiego austriackiej Przedlitawii zerwały związek z kościołem austriackim – został założony Kościół Ewangelicki Augsburskiego i Helweckiego Wyznania w Małopolsce[1].

Zbory z terenu Śląska Cieszyńskiego wyraziły chęć dołączenia do Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie, co uczyniono poprzez podpisanie odpowiedniego aktu 20 grudnia 1918 r. Przeciwne temu były trzy niemieckojęzyczne zbory w Bielsku, Starym Bielsku i Międzyrzeczu Górnym, które wolały stać się częścią Ewangelickiego Kościoła Unijnego na polskim Górnym Śląsku. Ich przedstawiciele wyrażali taką chęć jeszcze w 1922 roku celem zachowania charakteru niemiecko-ewangelickiego'[2], do czego jednak nie doszło, a parafie te pozostały w strukturach Kościoła ewangelicko-agsburskiego.

Kościoły ewangelickie działające w Polsce w okresie międzywojennym edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h i j k Marian Fąka. Kościoły protestanckie w Polsce w latach 1918–1972. „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny”, s. 47–78, 1973. 
  2. Henryk Czembor, Ewangelicki Kościół Unijny na polskim Górnym Śląsku, Dom Wydawniczy i Księgarski „Didache”, Katowice 1993, s. 41, 83-85572-05-X.
  3. Ewangelickie Prawo Kościelne 1918-2018. Zbiór tekstów prawnych Kościołów ewangelickich w Polsce, red. Marcin Hintz, Michał Hucał, Wydawnictwo Naukowe ChAT, Warszawa 2018, s. 325.
  4. Małgorzata Kośka, Dorota Lewandowska: Księgi metrykalne gmin ewangelicko-augsburskiego i helweckiego wyznania 1764 – 1939.