Wikipedia

Kodeks Freera

Kodeks Freera, łac. Codex Freerianus (Gregory-Aland no. I albo 016; Soden α 1041), nazywany także Waszyngtońskim manuskryptem Listów Pawła – pochodzący z V wieku manuskrypt uncjalny Nowego Testamentu, pisany na welinie w języku greckim[1]. Jest to jeden z rękopisów nabytych przez amerykańskiego przemysłowca Charlesa Langa Freera (stąd nazwa kodeksu) w 1906 roku w Egipcie. Manuskrypt reprezentuje aleksandryjską tradycję tekstualną i jest cytowany w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Został uszkodzony przez ogień i zachował się we fragmentarycznym stanie.

Freerianus
Ilustracja
Faksymile Sandersa z tekstem Hbr 13,16-18; 2 Tm 1,10-12; widoczne ślady po ogniu.
Oznaczenie

I

Data powstania

V wiek

Rodzaj

Kodeks majuskułowy

Numer

016

Zawartość

Listy Pawła

Język

grecki

Rozmiary

25 × 20 cm

Typ tekstu

tekst aleksandryjski

Kategoria

II

Data odkrycia

1906

Odkrywca

Freer w Gizie

Miejsce przechowywania

Smithsonian Institution

Multimedia w Wikimedia Commons

Opis edytuj

Kodeks zawiera listy Pawła z licznymi brakami (List do Rzymian utracony został w całości). List do Hebrajczyków umieszczony został po 2. Liście do Tesaloniczan[2]. Większość paleografów datuje rękopis na V wiek, jakkolwiek niektórzy sugerują VI wiek[1]. Oryginalnie kodeks zawierał około 210 kart (25 × 20 cm), z których zachowało się tylko 84 i to fragmentarycznie[2][3]. Pergamin wykorzystany przez kopistę był cienki i wysokiej jakości. Do naszych czasów przetrwał w słabej kondycji, kształty i rozmiary kart są nieregularne[4], nosi ślady uszkodzeń od ognia[5].

Tekst jest pisany w jednej kolumnie, każdorazowo mieści się na stronie 30 wierszy[6]. Litery pisane są w sposób ciągły, bez przerw między wyrazami (scriptio-continua), są średniej wielkości, kwadratowych kształtów i regularne. Litera fi jest powiększona, litera rho wydłużona, litery epsilon, sigma, tau i delta mają dodane kropki[7]. Nomina sacra pisane są skrótami. Formy ΚΣ (dla κυριος), ΘΣ (dla θεος), ΧΣ (dla Χριστος) i ΙΣ (dla Ιησους) stosowane są regularnie dla wszystkich przypadków w liczbie pojedynczej, jednak w liczbie mnogiej stosowane są pełne, nieskrócone formy. Używane są ligatury, np. dla spójnika και (i)[8]. Nie stosuje przydechów, ani akcentów, stosuje jednak system znaków nad niektórymi samogłoskami z rozmaitą częstotliwością. Stosuje pojedyncze i podwójne kropki (głównie nad ypsilon oraz iotą)[9].

Skryba wykonał swoją pracę starannie, litery są regularne. Najistotniejsze błędy, które popełnił dotyczą nieakcentowanych samogłosek, rzadziej mylił spółgłoski, jakkolwiek spółgłoski ksi, dzeta oraz chi czasem są mylone. Tylko w nielicznych sytuacjach warianty tekstu są nonsensowne[10]. Skryba miał zwyczaj kopiować po około pięć słów naraz (  i   po 3-5 słów naraz). Zazwyczaj były to frazy zawierające wewnętrzny sens. Prawie w ogóle nie popełnia błędów homoioteleuton oraz dittografii[11]. Popełnia błędy itacyzmu, 42 razy pisze αι zamiast ε (za każdym razem dotyczy to czasownika w 2 osobie l. mnogiej), 8 raz – ε zamiast αι, 71 razy – ι zamiast ει, 17 razy – ει zamiast ι. Inne przypadki błędów itacyzmu są rzadkie[9].

Według Sandersa w całym rękopisie można znaleźć tylko 2 lub 3 korekty uczynione przez późniejszego korektora i wszystkie są mało istotne[12].

Zawartość kodeksu edytuj

 
Charles Freer w 1916, fotografia wykonana przez Edwarda Steichena.
1. List do Koryntian 10,29; 11,9-10.18-19.26-27; 12,3-4.27-28; 14,12-13.22.32-33; 15,3.15.27-28.38-39.59-50; 16,1-2.12-13;
2. List do Koryntian 1,1.9.16-17; 2,3-4.14; 3,6-7.16-17; 4,6-7.16-17; 5,8-10.17-18; 6,6-8.16-18; 7,7-8.13-14; 8,6-7.14-17; 8,24 – 9,1; 9,7-8; 9,15 – 10,1; 10,8-10; 10,17 – 11,2; 11,9-10.20-21.28-29; 12,6-7.14-15; 13,1-2.10-11;
List do Galatów 1,1-3.11-13; 1,22 – 2,1; 2,8-9,16-17; 3,6-8,16-17,24-28; 4,8-10,20-23;
List do Efezjan 2,15-18; 3,6-8,18-20; 4,9-11.17-19.28-30; 5,6-11.20-24; 5,32 – 6,1; 6,10-12.19-21;
List do Filipian 1,1-4.11-13.20-23; 2,1-3.12-14.25-27; 3,4-6.14-17; 4,3-6.13-15;
List do Kolosan 1,1-4.10-12.20-22.27-29; 2,7-9.16-19; 3,5-8.15-17; 3,25 – 4,2; 4,11-13;
1. List do Tesaloniczan 1,1-2.9-10; 2,7-9.14-16; 3,2-5.11-13; 4,7-10; 4,16 – 5,1; 5,9-12.23-27;
2. List do Tesaloniczan 1,1-3.10-11; 2,5-8.14-17; 3,8-10;
List do Hebrajczyków 1,1-3.9-12; 2,4-7.12-14; 3,4-6.14-16; 4,3-6.12-14; 5,5-7; 6,1-3.10-13; 6,20 – 7,2; 7,7-11.18-20; 7,27 – 8,1; 8,7-9; 9,1-4.9-11.16-19.25-27; 10,5-8.16-18.26-29.35-38; 11,6-7.12-15.22-24.31-33; 11,38 – 12,1; 12,7-9.16-18.25-27; 13,7-9.16-18.23-25;
1. List do Tymoteusza 1,1-3.10-13; 1,19 – 2,1; 2,9-13; 3,7-9; 4,1-3.10-13; 5,5-9.16-19; 6,1-2.9-11.17-19;
2. List do Tymoteusza 1,1-3.10-12; 2,2-5.14-16.22-24; 3,6-8; 3,16 – 4,1; 4,8-10.18-20;
List do Tytusa 1,1-3.10-11; 2,4-6.14-15; 3,8-9;
List do Filemona 1-3.14-16[13].

Tekst edytuj

Charakter tekstualny edytuj

 
Jeden z fragmentów Listu do Hebrajczyków

Kurt i Barbara Aland nadali mu następujący profil tekstualny 11, 51/2, 22², 6s. Profil ten oznacza, że według Alandów kodeks wspiera tekst bizantyński tylko w 1 miejscu profilowym, w 5 miejscach jest zgodny zarówno z tekstem bizantyńskim, jak i oryginalnym, wspiera tekst oryginalny w 22 miejscach, ponadto posiada 6 sobie właściwych wariantów tekstowych (Sonderlesarten)[a]. W oparciu o ten profil Alandowie zaklasyfikowali go do Kategorii II[1], przewidzianej dla późnego tekstu egipskiego i traktowanej jako tekst aleksandryjski z obcymi, przede wszystkim bizantyńskimi, naleciałościami[14]. Decyzja Alandów bywa krytykowana, ponieważ na 34 miejsc profilowych, tylko w jednym kodeks przekazuje tekst bizantyjski[15].

Grecki tekst kodeksu jest dobrym reprezentantem tekstu aleksandryjskiego, częściej zgodnym z א, A i C, niż z  , B i 1739[16][17]. Tekst cechuje się wysoką jakością, jednak fragmentaryczność kodeksu ogranicza jego wykorzystanie i powoduje, że bywa niedoceniany[15][18].

Warianty tekstowe edytuj

W sześciu przypadkach skryba zmienił kolejność słów, tworząc w ten sposób unikalne warianty tekstowe nie spotykane w innych rękopisach. Thomas Wayment z owych sześciu wylicza cztery warianty:[19]

  • 1 Kor 15,38 αυτω διδωσι
  • 2 Kor 10,10 μεν επιστολαι
  • Flm 3,4 αλλος δοκει
  • 1 Tes 4,8 το αγιον αυτου

Historia edytuj

 
Tak wyglądał kodeks po nabyciu

Jest jednym z czterech rękopisów nabytych 19 grudnia 1906 roku przez amerykańskiego przemysłowca Charlesa Langa Freera od arabskiego handlarza o imieniu Ali Arabi w jego sklepie w Gizie. Za wszystkie cztery manuskrypty Freer zapłacił 1600 £[20]. Rękopis był w bardzo słabej kondycji, miał zlepione karty i stanowił tylko bryłę pergaminu. Karty zostały później nawzajem od siebie odseparowane przy pomocy noża[21][22]. Nazwany został od imienia nabywcy. Początkowo należał do prywatnej kolekcji Freera, a po jego śmierci, od 1923 przechowywany jest we Freer Gallery w Smithsonian Institution (Freer Gallery of Art, 06.275)[23] w Waszyngtonie[24][6]. W kolekcji Freera zajmuje czwartą pozycję[21].

C.R. Gregory wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu, nadając mu symbole I oraz 016[25]. Kodeks cytowany jest we współczesnych krytycznych wydaniach greckiego tekstu Nowego Testamentu (NA26[26], NA27[27], UBS3[28], UBS4[29]). W NA27 cytowany jest jako świadek pierwszego rzędu[27].

W 1918 roku Henry A. Sanders wydał transkrypcję tekstu kodeksu[30], w której pominął stronę 8. oraz 9. ze względu na ich nieczytelność[31]. W wydaniu tym zamieścił także fotograficzne faksymile trzech stron kodeksu[32]. Fotograficzne facsimile wydał także William Hatch w 1939 roku i Guglielmo Cavallo w 1967 roku[33].

Sanders datował kodeks na VI wiek[7], Gregory datował go na V wiek[25]. Większość współczesnych paleografów datuje rękopis na V wiek, jakkolwiek niektórzy sugerują VI wiek[6]. INTF datuje go na V wiek[6]. Jako na prawdopodobne miejsce powstania wskazuje się Biały Klasztor[33]. Guglielmo Cavallo wskazywał na Pustynię Nitryjską jako na miejsce powstania kodeksu[34].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Profil Alanda dotyczy tych miejsc Nowego Testamentu, w których zazwyczaj zachodzą różnice pomiędzy głównymi tradycjami tekstualnymi.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Aland i Aland 1995 ↓, s. 110.
  2. ↑ a b Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Wyd. 4. Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 77.
  3. ↑ K. D. Clarke: Paleography and Philanthropy: Charles Lang Freer and His Acquisition of the "Freer Biblical Manuscripts". W: Larry W. Hurtado: The Freer Biblical Manuscripts. Fresh Studies of an American Treasure Trove. Brill, 2007, s. 38.
  4. ↑ H.A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 253.
  5. ↑ David C. Parker: An Introduction to the NT Manuscripts and Their Texts. Cambridge: Cambridge University Press, 2008, s. 259. ISBN 978-0-521-71989-6.
  6. ↑ a b c d K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament. 1995, s. 110.
  7. ↑ a b H. A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 255.
  8. ↑ H.A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 255-256.
  9. ↑ a b H.A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 257.
  10. ↑ Thomas A. Wayment: The Scribal Characteristic of the Freer Pauline Codex. W: Larry W. Hurtado: The Freer Biblical Manuscripts. Fresh Studies of an American Treasure Trove. Brill, 2007, s. 261.
  11. ↑ Thomas A. Wayment: The Scribal Characteristic of the Freer Pauline Codex. W: Larry W. Hurtado: The Freer Biblical Manuscripts. Fresh Studies of an American Treasure Trove. Brill, 2007, s. 254.
  12. ↑ H.A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 258.
  13. ↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2012, wyd. 28, s. 800-801.
  14. ↑ K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. 1995, s. 106.
  15. ↑ a b Robert Waltz, Codex Freerianus I (016), Encyclopedia of Textual Criticism.
  16. ↑ H.A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 259-263.
  17. ↑ Por. Philip W. Comfort: Encountering the Manuscripts: An Introduction to New Testament Paleography & Textual Criticism. Nashville, Tennessee: Broadman & Holman Publishers, 2005, s. 83. ISBN 978-0-8054-3145-2.
  18. ↑ Thomas A. Wayment. Two new Textual Variants from the Freer Pauline Codex (I). „JBL”. 123/4, s. 737-740, 2004. 
  19. ↑ Thomas A. Wayment: The Scribal Characteristic of the Freer Pauline Codex. W: Larry W. Hurtado: The Freer Biblical Manuscripts. Fresh Studies of an American Treasure Trove. Brill, 2007, s. 257.
  20. ↑ K.D. Clarke: Paleography and Philanthropy: Charles Lang Freer and His Acquisition of the "Freer Biblical Manuscripts". W: Larry W. Hurtado: The Freer Biblical Manuscripts. Fresh Studies of an American Treasure Trove. Brill, 2007, s. 25.
  21. ↑ a b H. A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 251.
  22. ↑ Thomas A. Wayment: The Scribal Characteristic of the Freer Pauline Codex. W: Larry W. Hurtado: The Freer Biblical Manuscripts. Fresh Studies of an American Treasure Trove. Brill, 2007, s. 251.
  23. ↑ Kodeks Waszyngtoński ma numer 06.274 w tej samej galerii i jest jego sąsiadem.
  24. ↑ K. D. Clarke: Paleography and Philanthropy: Charles Lang Freer and His Acquisition of the "Freer Biblical Manuscripts". W: Larry W. Hurtado: The Freer Biblical Manuscripts. Fresh Studies of an American Treasure Trove. Brill, 2007, s. 73.
  25. ↑ a b Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 33. (niem.).
  26. ↑ E. Nestle K. Aland (pod red.): Novum Testamentum Graece (wyd. 26). Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1991, s. 51*-52*. ISBN 3-438-05100-1.
  27. ↑ a b Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001, s. 60*-61*. ISBN 978-3-438-05100-4.
  28. ↑ K. Aland, M. Black, C.M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 3. Stuttgart: United Bible Societies, 1983, s. XVI. ISBN 3-438-05113-3.
  29. ↑ B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 4. Stuttgart: United Bible Societies, 1993, s. 11*. ISBN 978-3-438-05110-3.
  30. ↑ H. A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918.
  31. ↑ H. A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 264.
  32. ↑ J.K. Elliott: A Bibliography fo Greek New Testament Manuscripts. Cambridge: Cambridge University Press, 1898, s. 47. ISBN 0-521-35479-X.
  33. ↑ a b Codex Freerianus – LDAB
  34. ↑ G. Cavallo, Richerche, p. 87-88, 93; cyt. za: D.C. Parker: Codex Bezae. An early Christian manuscript and its text. Cambridge University Press, 1992, s. 42. ISBN 0-521-40037-6.

Bibliografia edytuj

Wydania tekstu
Introdukcje do krytyki tekstu NT
Inne
  • C.R. Gregory, Das Freer Logion, Versuche und Entwürfe 1 (Leipzig, 1905).
  • H.A. Sanders: The New Testament Manuscripts in the Freer Collection. New York – London: The Macmillan Company, 1918, s. 251-315.
  • W.H.P. Hatch: The Principal Uncial Manuscripts of the New Testament. Chicago: The University of Chicago Press, 1939.
  • Larry W. Hurtado: The Freer Biblical Manuscripts. Fresh Studies of an American Treasure Trove. Brill, 2007. ISBN 1-58983-208-6.
  • Thomas A. Wayment. Two New Textual Variants from the Freer Pauline Codex (I). „JBL”. 123/4, s. 737-740, 2004. 

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kodeks_Freera&oldid=70579705”