Goguryeo
Goguryeo, Koguryŏ (kor. 고구려, chiń. trad. 高句麗; pinyin Gāojùlì) – historyczne koreańskie wczesnofeudalne królestwo[1], największe z Trzech Królestw Korei, obejmujące terytoria dzisiejszej Mandżurii i północnej części Półwyspu Koreańskiego.
| 37 p.n.e.? – 668 | |||
| |||
| |||
| Język urzędowy |
starokoreański i/lub jeden z języków ałtajskich | ||
|---|---|---|---|
| Stolica | |||
| Typ państwa | |||
| Założenie | |||
| Upadek | |||
| Religia dominująca | |||
.svg){kind=small}
Historia edytuj
 Jeźdźcy Koguryŏ | |||||||||||
| Nazwa koreańska | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
Według kronik koreańskich Samguk Sagi i Samguk Yusa, Jumong (pośmiertnie nazwany Dongmyeong) założył królestwo z siedzibą w Holbon. Jumong wywodził się z położonego w Mandżurii kraju Buyeo, lecz musiał stamtąd uciekać w obawie przed prześladowaniami przez rodzinę królewską. Po dotarciu w rejony rzeki Yalu Jiang założył własne państwo, które nazwano Goguryeo. Założenie Goguryeo jest datowane tradycyjnie na rok 37 p.n.e., aczkolwiek możliwe są też wcześniejsze daty – II wiek p.n.e.[2] lub 277 p.n.e. (ta ostatnia wersja jest przyjmowana w historiografii północnokoreańskiej[3] i uargumentowana interpretacją źródeł – np. Księga Tang stanowi, że Goguryeo istniało przez około 900 lat, zaś powstało w roku kapsin w 60-letnim cyklu kalendarza chińskiego[4]).
Za rządów Sosurima (pan. 371–384) Koguryŏ przyjęło buddyzm i konfucjanizm, utworzono akademię T’aehak kształcącą urzędników oraz spisano kodeks prawny[5].
Do największego rozkwitu Koguryŏ doszło za panowania Kwanggaet’o Wielkiego (391–413) i jego syna Changsu (413–491)[6]. Podczas tego okresu królestwo zajmowało ¾ Półwyspu Koreańskiego i znaczną część Mandżurii[7]. Kwanggaet’o przyjął tytuł T’aewang, co było równoważne z „cesarzem”, czyniąc swój kraj oficjalnie równym względem cesarskich dynastii chińskich[8][9]. W 427 król Changsu przeniósł stolicę do Pjongjangu, który stał się politycznym i gospodarczym centrum kraju[5].
Na początku VII wieku chińska dynastia Sui zaatakowała Goguryeo. Wszystkie te ataki zostały odparte, a w historii zapisała się bitwa nad rzeką Salsu (612), w której Koreańczycy całkowicie unicestwili armię inwazyjną. Poniesione przezeń straty były tak wysokie, że klęska ta przyczyniła się do upadku dynastii Sui[1].
W 668 roku Goguryeo upadło w wyniku zmowy pomiędzy Sillą a chińskim cesarzem Tang Gaozongiem. Południowa część przypadła w udziale królestwu Silla, zaś w północnej powstało w 698 królestwo Balhae.
Balhae (698–926) uważało się za spadkobiercę Goguryeo[10]. Podobnie Taebong, początkowo zwane Hu-Goguryeo, oraz Goryeo (Koryŏ), którego nazwa pochodziła od Goguryeo. Od średniowiecznego Goryeo (Koryŏ), a tym samym pośrednio od Goguryeo (Koguryŏ), pochodzi słowo „Korea” w językach indoeuropejskich[11].
Kultura edytuj
Świadectwem rozwiniętej kultury Koguryŏ są pozostałości twierdz i pałaców, buddyjskie świątynie oraz liczne grobowce[1]. W Korei Północnej znaleziono wiele artefaktów z okresu trwania królestwa, włączając w to malowidła w grobowcach. Część ruin znajduje się w Mandżurii w północno-wschodnich Chinach, na przykład Onyeosan w pobliżu Ji’an. Niektóre osiągnięcia kulturowe Goguryeo nadal pozostają obecne w kulturze Korei, jak na przykład system ogrzewania podłogowego ondol.
Język edytuj
Poza kilkoma słowami język Goguryeo jest obecnie nieznany. Na podstawie tych kilku słów określa się, że był on podobny do języka królestwa Silla i języków tungusko-mandżurskich. Większość koreańskich lingwistów zauważa, że język ten był blisko spokrewniony z hipotetyczną rodziną ałtajską. Chińskie kroniki wskazują, że ludy Goguryeo, Buyeo, Okjeo i Gojoseon mówiły podobnym językiem, zaś różniącym się od języka plemion Mohe z grupy tungusko-mandżurskiej. Niektóre słowa pochodzące z języka Goguryeo znaleziono także w średniowiecznym koreańskim (X–XIV w.), ale wiele z nich zostało zastąpionych przez słownictwo pochodzące z królestwa Silla. Niektórzy lingwiści[kto?] proponują aby utworzyć rodzinę języków Fuyu, włączając do niej Fuyu, Goguryeo, wyższych klas Baekje oraz starojapoński. Zwolennicy języków ałtajskich często klasyfikują ten język w tej grupie.
Władcy Goguryeo edytuj
Poniższe tabele przedstawiają nazwy władców Goguryeo wraz z ich zapisem koreańskim, znakami chińskimi i odczytaniem pinyin.
Legendarna linia edytuj
| Pośmiertne imię (Shi Hao 諡號) | Imię własne | Okres rządów |
| Dongmyeong 동명성왕 東明聖王 Dōngmíng shèngwáng | Gojumong 고주몽 高朱蒙 Gāozhūméng, Chumo 추모 鄒牟 Jùmóu, Sanghae 상해 象解 Xiàngjiě | (37 p.n.e. – 19 p.n.e.) |
| Yuri 유리왕 琉璃明王 Liúlí míngwáng | Yuri 유리 琉璃 Liúlí, Yuri 유리 類利 Lèilì, Yuryu 유류 孺留 Rúliú | 19 p.n.e. – 18 n.e. |
| Daemusin 대무신왕 大武神王 Dàwǔ shénwáng, 大解朱留王 Dàjiězhūliúwáng | Muhyul 무휼 無恤 Wúxù | (18-44) |
| Minjung 민중왕 閔中王 Mǐnzhōng wáng | Haesaekju 해색주 解色朱 Jiěsèzhū | (44-48) |
| Mobon 모본왕 慕本王 Mùběnwáng | Hae-u 해우 解憂 Jiěyóu (Hae) Aeru (해)애루 (解)愛婁 (Jiě) Àilǚ | (48-53) |
Uwaga: Powyższe nazwy oraz daty władania określone są na podstawie Samguk Sagi. Wei shu (Historia dynastii Wei) przedstawia nazwy: 朱蒙 Zhūméng, 閭達 Lǘdá, 始閭諧 Shǐlǘxié, 如栗 Rúlí oraz 莫來 Mòlái. Legendarna linia została pierwszy raz zapisana, z kilkoma różnicami, w V wieku, kiedy król Jangsu zbudował pomnik dla swego ojca a Goguryeo nawiązało kontakty z Północnym Wei. Napisy na pomniku dają przedstawiają imiona: 鄒牟 Chumo, 儒留 Yuryu oraz 大朱留 Daejuryu. Powiązania między tymi nazwami nie są jasne.
Linia Wielkiego Króla edytuj
| Pośmiertne imię | Imię własne | Okres rządów |
| Taejo 태조대왕 國祖王 Guózǔ wáng, 大祖王 Dàzǔ wáng, 大祖大王 Dàzǔ dàwáng | Gung 궁 宮 Gōng, Eosu 어수 於漱 Yúshù | 53-146 |
| Chadae 차대왕 次大王 Cìdà wáng | Suseong 수성 遂成 Suìchéng | 146-165 |
| Sindae 신대왕 新大王 Xīndà wáng | Baekgo 백고 伯固 Bógù, Baekgu 백구 伯句 Bógōu | 165-179 |
Linia Hwando-Guknae edytuj
| Pośmiertne imię | Imię własne | Okres rządów |
| Gogukcheon 고국천왕 故國川王 Gùguóchuān wáng, 國襄王Guóxiāng wáng | Nammu 남무 男武 Nánwǔ, I-imo 이이모 伊夷謨 Yīyímó | 179-197 |
| Sansang 산상왕 山上王 Shānshàng wáng | Jeon-u 정우 廷優 Tíngyōu, Wigung 위궁 位宮 Wèigōng | 197-227 |
| Dongcheon 동천왕 東川王 Dōngchuān wáng, 東襄王 Dōngxiāng wáng | Uwigeo 우위거 憂位居 Yōuwèijū, Gyoche 郊彘 Jiāozhì | 227-248 |
| Jungcheon 중천왕 中川王 Zhōngchuān wáng, 中襄王 Zhōngxiāng wáng | Yeonbul 연불 然弗 Ránfú | 227-248 |
| Seocheon 서천왕 西川王 Xīchuān wáng, 西襄王 Xīxiāng wáng | Yak-ro 약로 藥盧 Yàolú, Yak-u 약우 若友 Ruòyóu | 248-270 |
| Bongsang 봉상왕 烽上王 Fēngshàng wáng, 鴙葛王 Zhìgě wáng | Sangbu 상부 相夫 Xiāngfú, Sapsiru 插矢婁 Chāshǐlǚ | 292-300 |
| Micheon 미천왕 美川王 Měichuān wáng, 好攘王 Hǎoràng wáng | Eubul 을불 乙弗 Yǐfú, Ubul 우불 憂拂 Yōufú | 300-331 |
| Gogugwon 고국원왕 故國原王 Gùguóyuán wáng, 國岡上王 Guógāngshàng wáng | Sayu 사유 斯由 Sīyóu, Yu 유 劉 Liú (?), Soe 쇠 釗 | 331-371 |
| Sosurim 소수림왕 小獸林王 Xiǎoshòulín wáng, 小解朱留王 Xiǎojiězhūliú wáng | Gubu 구부 丘夫 Qiūfū | 371-384 |
| Gogugyang 고국양왕 故國攘王 Gùguóràng wáng | Yiryeon 이련 伊連 Yīlián, Eojiji 어지지 於只支 Yúzhǐzhī | 384-391 |
| Gwanggaeto Wielki 광개토대왕 廣開土王 Guǎngkāitǔ wáng | Damdeok 담덕 談德 Tándé, An 안 安 Ān | 391-413 |
Linia pjongjańska edytuj
| Pośmiertne imię | Imię własne | Okres rządów |
| Jangsu 장수왕 長壽王 Chángshòu wáng | Georyeon 거련 巨連 Jùlián, Goryeon 고련 高璉 Gāolián | 412-490 |
| Munjamyeong 문자명왕 文咨明王Wénzīmíng wáng, 文咨王 Wénzī wáng, 明治好王 Míngzhìhǎo wáng | Na-un 나운 羅雲 Luóyún, Go-un 고운 高雲 Gāoyún | 491-519 |
| Anjang 안장왕 安藏王 Ānzàng wáng | Heung-an 흥안 興安 Xīng’ān, Go-an 고안 高安 Gāo’ān | 519-531 |
| Anwon 안원왕 安原王 Ānyuán wáng | Bojeon 보정 寶廷 Bǎotíng, Gojeon 고정 高廷 Gāotíng | 531-545 |
| Yangwon 양원왕 陽原王 Yángyuán wáng, 陽崗上好王 Yánggāngshànghǎo wáng | Pyongseong 평성 平成 Píngchéng | 545-559 |
| Pyeongwon 평원왕 平原王 Píngyuán wáng, 平崗上好王 Pínggāngshànghǎo wáng, 平崗上王 Pínggāngshàng wáng, 狛鵠香岡上王 Pògéxiānggāngshàng wáng | Yangseong 양성 陽成 Yángchéng, Tang 탕 湯 Tāng, Goyang 고양 高陽 Gāoyáng | 559-590 |
| Yeongyang 영양왕 嬰陽王 Yīngyáng wáng, 平陽王 Píngyáng wáng | Gowon 고원 高元 Gāoyuán, Daewon 대원 大元 Dàyuán | 590-618 |
| Yeongnyu 영류왕 營留王 Yíngliú wáng, 建武王 Jiànwǔ wáng | Gogeonmu 고건무 高建武 Gāojiànwǔ, Seong 성 成 Chéng, Gomu 고무 高武 Gāowǔ | 618-642 |
| Bojang 보장왕 寶藏王 Bǎozàng wáng | Gojang 고장 高藏 Gāozàng, Bojang 보장 寶藏 Bǎozàng | 642-668 |
Przypisy edytuj
- ↑ a b c К.В. Асмолов, КОГУРЁ, [w:] Большая российская энциклопедия [online] (ros.).
- ↑ Koguryŏ, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ Ким Ю ЧхорЮ.Ч., Основание государства Когурё и король Тонмен [online] (ros.).
- ↑ 1000-летняя история государства Когурё [online] (ros.).
- ↑ a b Lee Ki-baikK., A New History of Korea, Harvard University Press, 1984, s. 38 (ang.).
- ↑ Ainslie Thomas Embree, Encyclopedia of Asian history, 1988, s. 324, ISBN 978-0-684-18899-7 (ang.).
- ↑ Lee i in. 2014 ↓, s. 49.
- ↑ Goguryeo's Worldview and Three Kingdoms, „Korea Now” (32), Korea Herald, 2004 (ang.).
- ↑ Jo Yŏng-gwangY., 광개토왕비에 보이는 대외 관계와 고구려 천하관에 대한 연구 현황과 과제, „동북아역사논총” (49), wrzesień 2015, s. 47–86 [dostęp 2021-11-23] (kor.).
- ↑ Lee i in. 2014 ↓, s. 64.
- ↑ Lee i in. 2014 ↓, s. 69.
Bibliografia edytuj
- К.В. Асмолов, КОГУРЁ, [w:] Большая российская энциклопедия [online] (ros.).
- Lee InjaeI. i inni, Korean History in Maps, Cambridge University Press, 2014 (ang.).
- Monika Warneńska, U podnóża Gór Diamentowych, Książka i Wiedza, 1966, s. 16, 22, 37.