Koleantus delikatny

Koleantus delikatny (Coleanthus subtilis) – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju należącego do rodziny wiechlinowatych. Drobna, jednoroczna roślina pojawiająca się na odsłaniających się dnach stawów i na brzegach rzek w Europie, Azji i Ameryce Północnej.

Koleantus delikatny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

koleantus

Gatunek

koleantus delikatny

Nazwa systematyczna
Coleanthus subtilis (Tratt.) Seidel ex Roem. & Schult.
Syst. Veg. 2: 276 1817[3]
Synonimy
  • Schmidtia subtilis Tratt.
  • Schmidtia utricularia J.Presl & C.Presl
  • Schmidtia utriculata J.Presl & C.Presl
  • Schmidtia utriculosa Sternb.
  • Smidetia humilis Raf.
  • Wilibalda subtilis (Tratt.) Roth
  • Zizania subtilis (Tratt.) Raspail[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Kłosek koleantusa

Rozmieszczenie edytuj

Gatunek notowany jest z rozproszonych stanowisk w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W obrębie zasięgu występują dysjunkcje liczące tysiące kilometrów. W Europie Środkowej obserwowany w Niemczech, Czechach i na Słowacji. W Polsce stwierdzony po raz pierwszy w 2003 roku na dnie stawu koło wsi Borowa na Dolnym Śląsku[5]. Na kolejnych stanowiskach odnaleziony został w 2008 i 2012 na Stawach Milickich[6][7]. Gatunek ma status rodzimego w Polsce[8].

Morfologia edytuj

Pokrój
Delikatna, ścieląca się trawa tworząca luźne, niewielkie kępki.
Łodyga
Źdźbła nitkowato cienkie od 2 do 5 cm długości, zwykle skupione i często pęczkowato rozgałęzione.
Liście
Pochwy liściowe rozdęte, zwłaszcza górnych liści. Blaszki liści złożone i sierpowato zgięte osiągają do 2 cm długości.
Kwiaty
Skupione w wiechach rozwijających się początkowo w pochwie najwyższego liścia. Oś kwiatostanu jest powyginana wężowato. Kłoski skupione w pęczkach, spłaszczone, o długości zaledwie 1 mm pozbawione są plew. Plewki dolne wyciągnięte są w ość[9].

Biologia i ekologia edytuj

Pojawia się nietrwale na brzegach rzek i na szlamie stawów po spuszczeniu wody (w Polsce dotychczas odnajdowany tylko w kompleksach stawów rybnych)[6]. Kwitnie od sierpnia do października[9].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Ze względu na rzadkość występowania chroniony jest w Polsce prawną ochroną gatunkową od 2004[10]. Został umieszczony w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii EN (zagrożony)[11]. Tę samą kategorię posiada na polskiej czerwonej liście[12].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj Coleanthus należy do rodziny wiechlinowatych (Poaceae), rzędu wiechlinowców (Poales)[2]. W obrębie rodziny zaliczany jest do podrodziny wiechlinowych (Pooideae), plemienia Poeae, podplemienia Coleathinae[13].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
  3. a b Coleanthus subtilis. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-02-02].
  4. Coleanthus subtilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Jerzy Fabiszewski, Jan Cebrat. Coleanthus subtilis (Tratt.) Seidel - a new species to the Polish vascular flora. „Acta Societatis Botanikorum Poloniae”. 72, 2, s. 135-138, 2003. 
  6. a b Zygmunt Dajdok. Coleanthus subtilis (Poaceae) na terenie Stawów Milickich – nowe stanowisko w Polsce. „Fragm. Flor. Geobot. Polonica”. 16 (2), s. 227-236, 2009. 
  7. Czarna A., Maćkowiak Ł., Woźniak A.. New localities of Coleanthus subtilis (Tratt.) Seid. (Poaceae) in the “Milicz Ponds” Ornithological Reserve in Wielkopolska. „Rocz. AR Pozn. Botanica Steciana”. 392, 17, s. 39-42, 2013. 
  8. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 62, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. a b Grau, Kremer, Moseler, Rambold, Triebel: Trawy. Warszawa: GeoCenter, s. 143. ISBN 83-7129-701-7.
  10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1764)
  11. Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  12. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  13. Poaceae (grass family). [w:] Taxonomy Browser [on-line]. The National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2010-12-31]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj