Komenda Rejonu Uzupełnień Ciechanów
Komenda Rejonu Uzupełnień Ciechanów (KRU Ciechanów) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie[2].
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1918 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
PKU Ciechanów XII |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Podległość |
DOGen. „Warszawa” |
Historia komendy edytuj
Rozkazem kierownika MSWojsk. nr 144 z 27 listopada 1918 w sprawie organizacji władz zaciągowych powołano do życia między innymi XII Powiatową Komendę Uzupełnień w Ciechanowie dla Okręgu Wojskowego XII obejmującego powiaty: ciechanowski, płocki, sierpecki, płoński, lipnowski, mławski, makowski, przasnyski, pułtuski i rypiński[3]. Bezpośrednią kontrolę nad PKU sprawowała Okręgowa Komenda Uzupełnień w Warszawie[4].
12 lutego 1919 roku „z powodu zbyt wielkiej ilości powiatów wchodzących w skład PKU Ciechanów XII oraz trudności komunikacyjnych” minister spraw wojskowych wyłączył z niej powiaty lipnowski, płocki, rypiński i sierpecki. Powiat lipnowski został włączony do PKU Włocławek XI, natomiast dla powiatów płockiego, rypińskiego i sierpeckiego została utworzona PKU Płock XXV[5].
31 lipca 1919 roku OKU w Warszawie została zlikwidowana jako odrębny urząd i włączona wraz z całym personelem w skład Dowództwa Okręgu Generalnego „Warszawa”, jako Wydział V Sztabu[6]. W tym samym roku, w związku z wprowadzeniem „terytorialnego kompletowania pułków”, PKU w Ciechanowie została przemianowana na PKU 32 pp, natomiast powiaty makowski i pułtuski zostały włączone w skład nowo powstałej PKU 13 pp w Pułtusku[7].
W czerwcu 1921 roku PKU 32 pp nadal podlegała DOGen. „Warszawa” i obejmowała swoją właściwością powiaty: ciechanowski, mławski, płoński i przasnyski[7].
Z dniem 1 czerwca 1922 roku została zlikwidowana gospoda inwalidzka przy PKU Ciechanów[8].
18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[9], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[10]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[11][12]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[13].
Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[11]. W skład PKU Ciechanów wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy[11]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[14][15][16].
12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[17].
Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Ciechanów normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[18]
31 lipca 1931 roku gen. dyw. Kazimierz Fabrycy, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem B. Og. Org. 4031 Org. wprowadził zmiany w organizacji służby poborowej na stopie pokojowej. Zmiany te polegały między innymi na zamianie stanowisk oficerów administracji w PKU na stanowiska oficerów broni (piechoty) oraz zmniejszeniu składu osobowego PKU typ I–IV o jednego oficera i zwiększeniu o jednego urzędnika II kategorii. Liczba szeregowych zawodowych i niezawodowych oraz urzędników III kategorii i niższych funkcjonariuszy pozostała bez zmian[19].
1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby uzupełnień, zgodnie z którą dotychczasowa Powiatowa Komenda Uzupełnień Ciechanów została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Ciechanów przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku[20], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym[21]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność KRU Ciechanów normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938 roku. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień[22].
Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr I, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień obejmował powiaty: ciechanowski, działdowski, mławski i przasnyski[23].
Obsada personalna edytuj
Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU i KRU Ciechanów, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w latach 1926 i 1938.
| Komendanci | ||
|---|---|---|
| Stopień, imię i nazwisko | Okres pełnienia obowiązków | Kolejne stanowisko służbowe (dalsze losy) |
| płk Władysław Miszałowski | do XI 1921[24] | szef Poborów DOK IX |
| mjr piech. Jan Gustaw Sojko | XI 1921[24] – †1922 | |
| mjr kanc. Antoni Andrzej Kołodyński | 1923[25][26] – II 1927[27] | komendant PKU Kielce |
| mjr kanc. Jan Froehlich | II 1927[27] – 30 IX 1928[28] | stan spoczynku |
| mjr adm. san. / kanc. Michał Morawski | III 1930[29] – 30 IX 1931[30] | stan spoczynku |
| mjr piech. Franciszek Żukowski | IX 1930[31][32][33] – 1938 | stan spoczynku |
| ppłk piech. Władysław Michał Dec | do 1939[34] | w X 1939 dowódca 178 pp |
| Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1921–1925[35][26] | |||
|---|---|---|---|
| I referent | mjr piech. Bolesław Paukszt | do IV 1923[36] | komendant PKU Kołomyja |
| mjr piech. Zygmunt Jan Kubicki | od IV 1923[36] | ||
| kpt. piech. Tadeusz Kantor | 1 XII 1923[37] – II 1924 | 50 pp[38] | |
| kpt. piech. Jan Kaczorowski | II 1924[38] – II 1926 | kierownik I referatu | |
| II referent | urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Władysław Kierzkowski | do II 1926 | referent |
| oficer instrukcyjny | por. piech. Walerian Wojtulewicz | do 24 X 1923 | PKU Modlin[39] |
| por. piech. Wacław Wyziński | 24 X 1923[39] – III 1925[40] | ||
| oficer ewidencyjny na powiat ciechanowski | por. kanc. Władysław Rzymski | od IV 1924 | |
| oficer ewidencyjny na powiat działdowski | urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Jan Semik | do XII 1924[41] | |
| oficer ewidencyjny na powiat mławski | por. kanc. Jan Semik | XII 1924[42] – II 1926 | kierownik II referatu |
| oficer ewidencyjny na powiat przasnyski | urzędnik wojsk. XI rangi Stanisław Socha | do 1 IX 1923[43] | PKU Białystok |
| urzędnik wojsk. XI rangi Józef Duda | od IX 1923[44] | ||
| por. piech. Paweł Najnis | od XII 1923[45] | ||
| por. piech. Mikołaj Bagiński | od II 1924[38] | ||
| chor. Brunon Kochański | od I 1925[46] | ||
| Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1926–1938[47][48][49] | |||
| kierownik I referatu administracji rezerw
i zastępca komendanta |
kpt. piech. Jan Kaczorowski[a] | II 1926 – VII 1929[55] | kierownik referatu w Biurze Uzup. MSWojsk. |
| kpt. kanc. Józef Szaflarski[b] | VII 1929 – 30 IX 1932[63] | praktyka u płatnika 11 puł. | |
| kpt. piech. Kazimierz Józef Winnicki | 5 VIII 1932[64] – VI 1938 | kierownik I referatu RKU | |
| kierownik II referatu poborowego | por. kanc. Jan Semik[c] | II 1926 – 1 IX 1932[63] | praktyka u płatnika 11 puł. |
| kpt. piech. Aleksander Panaś | 1932[64] – VI 1938 | kierownik II referatu RKU | |
| referent | por. kanc. Władysław I Kierzkowski | od II 1926 | |
| por. kanc. Alojzy Kucharski | od XI 1926[66] | ||
| rtm. Piotr Pilichowski | od VII 1927[67] | ||
| Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych KRU w latach 1938–1939[34][d] | |||
| kierownik I referatu ewidencji | kpt. adm. (piech.) Kazimierz Józef Winnicki[e] | 1938 – 1939 | |
| kierownik II referatu uzupełnień | kpt. adm. (piech.) Aleksander Panaś[f] | 1938 – 1939 | w niemieckiej niewoli |
Uwagi edytuj
- ↑ Mgr Jan Kaczorowski (ur. 20 kwietnia 1889 roku). W 1921 roku pełnił służbę w 3 baonie celnym. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 1474. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W latach 1922-1923 pełnił służbę w 82 pp w Brześciu. W lutym 1924 roku został przydzielony z 83 pp w Kobryniu do PKU Ciechanów na stanowisko I referenta[38]. W lutym 1926 roku został zatwierdzony w PKU Ciechanów na stanowisku kierownika I referatu administracji rezerw i zastępcy komendanta. W czerwcu 1930 roku został przydzielony do WSO nr 1 w Warszawie, w celu odbycia dziewięciomiesięcznej praktyki sądowej[50]. W następnym roku, po zakończeniu praktyki, został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów sądowych w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 27,06 lokatą z równoczesnym przeniesieniem do WSO nr 1 na stanowisko asystenta[51]. W marcu 1932 roku został przeniesiony do NSW na stanowisko asystenta[52][53]. W czerwcu 1934 roku został mianowany sędzią rejonowym z równoczesnym przeniesiem do Wojskowego Sądu Rejonowego Siedlce na stanowisko kierownika sądu[54]. Na stanowisku kierownika sądu pozostał do 1938 roku.
- ↑ Józef Szaflarski (ur. 22 lutego 1893 roku) w latach 1926-1928 był komendantem Kadry 2 baonu sanitarnego. W listopadzie 1928 roku został przydzielony do PKU Lublin celem odbycia sześciomiesięcznej praktyki w służbie poborowej[56]. W lipcu 1929 roku został przydzielony do PKU Ciechanów na stanowisko pełniącego obowiązki kierownika I referatu[57]. Po zakończeniu czetromiesięcznej praktyki został przeniesiony do Kierownictwa Marynarki Wojennej[58]. Z dniem 15 sierpnia 1933 roku został przeniesiony do korpusu oficerów intendentów[59]. W marcu 1939 roku nadal pełnił służbę w Szefostwie Intendentury KMW w Warszawie na stanowisku kierownika referatu mundurowego[60]. 16 września 1931 roku został odznaczony Krzyżem Niepodległości[61], a w 1938 roku – Srebrnym Krzyżem Zasługi[62].
- ↑ Jan Semik (ur. 24 lipca 1892 roku) po zakończeniu czteromiesięcznej praktyki został przeniesiony do 11 puł. na stanowisko płatnika[65].
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[68].
- ↑ Kazimierz Józef Winnicki ur. 20 lutego 1892 roku, kapitan ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów piechoty, pełnił służbę w 70 pp, odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[69][70].
- ↑ Aleksander Panaś ur. 20 stycznia 1893 roku, kapitan ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów piechoty, pełnił służbę w 40 pp, odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[71][70]. W 1939 roku dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagach II A Prenzlau i II E Neubrandenburg[72].
Przypisy edytuj
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 34.
- ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 20, poz. 131.
- ↑ Szandrocho 2011 ↓, s. 44 i 46.
- ↑ Szandrocho 2011 ↓, s. 47.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 19 z 19 lutego 1919 roku, poz. 625.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 81 z 31 lipca 1919 roku, poz. 2941.
- ↑ a b Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 69 z 23 czerwca 1921 roku, zał. nr 2 do pkt 11.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 23 z 6 czerwca 1922 roku, poz. 346.
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 61, poz. 609.
- ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 37, poz. 252.
- ↑ a b c Jarno 2001 ↓, s. 169.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393-394.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7-20.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
- ↑ Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 1-10.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 40 z 23 grudnia 1930 roku, poz. 471.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 23 z 31 lipca 1931 roku, poz. 290.
- ↑ Jarno 2001 ↓, s. 173.
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220.
- ↑ Historia WKU Suwałki ↓.
- ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 20, poz. 131
- ↑ a b Przydziały. „Rozkazy Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I”. 188, s. 5, 1921-11-23. Warszawa..
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1462.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1330.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 lutego 1927 roku, s. 66.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 28 stycznia 1928 roku, s. 23.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 112.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 19 grudnia 1930 roku, s. 366.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 12, przeniesiony do PKU Ciechanów.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 226, zatwierdzony na stanowisku komendanta PKU.
- ↑ Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 18.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 846.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1462, 1558-1559, 1566, 1571.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 18 kwietnia 1923 roku, s. 257.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 74 z 26 listopada 1923 roku, s. 688.
- ↑ a b c d Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 12 lutego 1924 roku, s. 60.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 71 z 13 listopada 1923 roku, s. 751.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 26 z 4 marca 1925 roku, s. 123.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 37 z 12 kwietnia 1924 roku, s. 210.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 127 z 4 grudnia 1924 roku, s. 716, przeniesiony ze stanowiska OE Działdowo.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 57 z 30 sierpnia 1923 roku, s. 539.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 58 z 6 września 1923 roku, s. 549.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 75 z 6 grudnia 1923 roku, s. 700.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 27 stycznia 1925 roku, s. 41.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 8.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 130, 330, 827.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 512.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 220.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 232.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 242.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 310.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 148.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 199.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 331.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 216.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 88.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 15 września 1933 roku, s. 175.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 901.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 218, poz. 296.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938 roku, s. 54.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 436.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 417.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 89.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 48 z 3 listopada 1926 roku, s. 394.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927 roku, s. 223.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 43, 598.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 291.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 44, 570.
- ↑ Straty ↓.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwiec 1935. Dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, 1935. [dostęp 2016-06-05].
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
- Jarosław Kowalewski: Historia Wojskowej Komendy Uzupełnień w Suwałkach. Wojskowa Komenda Uzupełnień w Suwałkach. [dostęp 2019-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-18)].
- Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391-394.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Robert Szandrocho: 90 lat terenowych organów administracji wojskowej w Polsce. Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, 2011. ISBN 978-83-60732-61-8.
- Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2019-01-02].