Wikipedia

Komoda

rodzaj mebla domowego

Komoda – mebel skrzyniowy ustawiony na nogach, z szufladami do przechowywania bielizny stołowej, pościelowej, odzieży i drobiazgów.

XVI-wieczna włoska komoda z drewna orzechowego z szufladami

Występowanie i charakterystyka edytuj

Komoda wykształciła się w drugiej połowie XVII wieku we Francji ze skrzyni, przez umieszczenie w korpusie szeregu szuflad. Za jej twórcę uważa się Charlesa Boulle[1], nadwornego ebenistę Ludwika XIV[2]. Nazwa komoda zaczęła funkcjonować we Francji od 1708 roku[1], kiedy Boulle wykonał parę giętych komód dla króla[3]. W XVIII wieku komoda rozpowszechniła się w całej Francji (meble z tego okresu określano później stylem Ludwika XIV) i innych krajach Europy. W Polsce pojawiła się także w XVIII wieku, określana staropolską nazwą praska, ze względu na to, że przechowywano w niej wyprasowaną bieliznę[4].

Komody z początku XVIII wieku najczęściej miały wybrzuszone, fronty i boki, posiadały wygięte nóżki, były bogato zdobione. Blaty wykonane były z kamienia. Określane były terminem bombe[5]. Z biegiem czasu komoda zmieniała swój kształt, dostosowując się do stylu w sztuce danego okresu. Stopniowo pojawiały się komody z prostymi ściankami bocznymi i falistym frontem w płaszczyźnie poziomej, na niskich nóżkach, kulistych lub konsolowych, z blatem drewnianym[6]. Później stawały się smukłe, z wygiętymi w kształcie wydłużonej litery S i zwężającymi się ku dołowi kabriolowymi nogami[7], a na przełomie XVIII i XIX wieku zaczęły przybierać kształt prostopadłościanu[6].
Również zdobnictwo komód zmieniało się z czasem. Zdobiono je fornirowaniem, intarsjowaniem, snycerką, wykańczano politurowaniem, malowaniem, pozłacaniem, laką, ozdobnymi okuciami i kluczynami[6]. Na meblach występowały aplikacje z mosiądzu, złoconego brązu[3].

Meble produkowano z różnych gatunków drewna – mahoniu, orzecha, dębu, kolorowego drewna drzew owocowych, topoli, palisandru, kasztanowca, jesionu. Z czasem coraz częściej stosowano drewno sosny, które było okleinowane innymi gatunkami[3].

Początkowo komoda stanowiła wyposażenie sypialni, w drugiej połowie XVIII wieku zaczęła być stosowana także w salonie lub gabinecie jako mebel reprezentacyjny. Ustawiano na niej zegary, porcelanowe wazy, świeczniki, różnego rodzaju rzeźby z brązu lub marmuru. Często wieszano nad nimi lustra lub obrazy[6].

W XIX wieku stała się meblem powszechnego użytku i zaczęto przechowywać w niej bieliznę, odzież i inne drobiazgi[1], znów stała się meblem przeznaczonym głównie do sypialni.

Odmiany komód w XVIII i XIX wieku edytuj

W XVIII i XIX wieku komoda występowała w licznych odmianach. W zależności od wielkości, kształtu przedniej ścianki i liczby szuflad otrzymywała różne nazwy[1]:

  • commode en tombeau – duża komoda w kształcie sarkofagu, zdobiona markieterią, popularna we Francji w okresie panowania Ludwika XIV[8]. Zaprojektował ją Charles André Boulle na przełomie XVII i XVIII wieku. Komoda ta była dwuszufladowa, z wybrzuszonym korpusem. Wspierała się w każdym z naroży na parze nóg. Zewnętrzne miały postać esownicy, która przechodziła u góry w uskrzydloną postać kobiecą. Wewnętrzne w kształcie litery Czakończone były u dołu kostką i spiralnymi stożkami. Z wierzchu przykryta była blatem kamiennym o profilowanym obrzeżu. Dekorację stanowiły okucia odlewane z brązu lub mosiądzu[9].
    Od lat 40. XVIII wieku nazwą tą określano też komody o wybrzuszonych bokach i froncie, z falistym fartuszkiem, na niskich konsolowych nogach. Miały one cztery lub pięć szuflad w trzech rzędach, blat kamienny, okucia z brązu lub mosiądzu[9];
  • demi-commode – nieduża komoda na wysokich nóżkach, ustawiana zwykle przy ścianie pod lustrem ściennym, popularna we Francji w pierwszej połowie XVIII wieku, w okresie panowania Ludwika XV[10];
  • demi-lune-commode – na wysokich nóżkach, o półokrągłych ściankach przednich i bocznych, występowała we Francji w drugiej połowie XVIII wieku[10];
  • commode à la Régence – ten typ komody zaprojektował Charles Cressent w okresie regencji we Francji ok. 1730 roku. Cechowała się wybrzuszonymi bokami i frontem, dwoma rzędami szuflad, wysokimi kabriolowymi nogami, które przechodziły półkoliście w falisty zarys dolnej części korpusu. Wariantem tej komody jest commode en arbalète, u której dolny zarys korpusu ma kształ kuszy[9];
  • commode à encoignurés – komoda z półokrągłymi półkami po bokach, szufladami pośrodku; wytwarzane w drugiej połowie XVIII wieku we Francji[11];
  • commode à vantaux lub commode à l’anglaise[11] – w tej odmianie szuflady były zasłonięte drzwiczkami. Pojawiła się we Francji w drugiej połowie XVIII wieku, znana też w Anglii i Niemczech[9];
  • commode en console – komoda z jedną szufladą[11], lub z pojedynczym rzędem szuflad i kamiennym blatem[9], wsparta na dwóch przednich, wysokich nogach, była stawiana przed lustrem w połowie XVIII wieku, głównie we Francji[11];
  • szyfoniera – wysoka komódka z dużą liczbą szufladek położonych jedna nad drugą, charakterystyczna dla Francji w połowie XVIII wieku, do przechowywania bielizny i drobiazgów stroju kobiecego[12];
  • lowboy – niska komódka z dwoma rzędami szuflad na czterech wysokich, kabriolowych nogach, pełniła także rolę stolika pomocniczego np. do pisania, toalety. Popularny typ w początku XVIII wieku na Wyspach Brytyjskich, a w drugiej połowie XVIII wieku także w Stanach Zjednoczonych[13];
  • tallboy – wysoka komoda składająca się z dwóch mniejszych ustawionych jedna nad drugą, z kilkoma szufladami. Odmiana wprowadzona już pod koniec XVII wieku, charakterystyczna dla mebli angielskich i amerykańskich (tzw. highboy) w XVIII i XIX wieku[14];
  • praska – komoda popularna w Polsce w XVIII wieku, często bogato zdobiona intarsją. W drugiej połowie XVIII wieku łączono ją z odchylanem blatem (praska-biuro), z nadstawą w formie szafki[4]. Meble takie produkowano w Polsce m.in. w Kolbuszowej[15];
  • komoda Wellingtona – wysoka, wąska, przeznaczona do przechowywania cennych przedmiotów jak medale, monety. Często pojawiała się w bibliotekach w Anglii od początku XIX wieku[3].

W drugiej połowie XX wieku komoda została prawie zupełnie wyparta przez wielofunkcyjne zabudowy ścian. W XXI wieku ponownie spotykamy je częściej w wielu wnętrzach. Służą do przechowywania odzieży, pościeli, dokumentów, zastawy stołowej czy gier towarzyskich. Wykonywane są przez różne firmy, w wielu stylach i rozmiarach.

Galeria edytuj

  •  
    Komoda nazywana bulowską
  •  
    Komoda Charlesa Cressenta, 1730-1735.
  •  
    Komoda z kabriolowymi, wysokimi nogami w stylu Ludwika XV
  •  
    Komoda zwana tygodniówką


Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Kubalska 2007 ↓, s. 196.
  2. ↑ Kubalska 2007 ↓, s. 50.
  3. ↑ a b c d Antyki. Poradnik Kolekcjonera. Warszawa: Arkady, 2018, s. 162–167, ISBN 978-83-213-4651-9.
  4. ↑ a b Kubalska 2007 ↓, s. 332.
  5. ↑ Sztuka świata 2013 ↓, t. 17, s. 85.
  6. ↑ a b c d Sztuka świata 2013 ↓, t. 17, s. 333.
  7. ↑ Meble rokoko-Ludwik XV. [dostęp 2022-12-28].
  8. ↑ Kubalska 2007 ↓, s. 74.
  9. ↑ a b c d e Sztuka świata 2013 ↓, t. 17, s. 130.
  10. ↑ a b Kubalska 2007 ↓, s. 85.
  11. ↑ a b c d Kubalska 2007 ↓, s. 73.
  12. ↑ Kubalska 2007 ↓, s. 405.
  13. ↑ Kubalska 2007 ↓, s. 233.
  14. ↑ Kubalska 2007 ↓, s. 410.
  15. ↑ Kubalska 2007 ↓, s. 191.

Bibliografia edytuj

  • Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-12365-9.
  • Sztuka świata. Słownik terminów tom 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013. ISBN 978-83-213-4726-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Komoda&oldid=72703722”